Η ταυτότητα της Αριστεράς

Συνέντευξη του Μάσιμο Σαλβαντόρι που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα L’Unità

• Καθηγητή Σαλβαντόρι, μπορεί να υπάρχει και να έχει μέλλον μια Αριστερά που δεν διαθέτει ένα όραμα, μιαν ισχυρή θεωρητική σκέψη για τα μεγάλα θέματα του καιρού μας;

Η απάντηση περιέχεται ήδη στην ερώτηση. Θα έλεγα να θέσουμε το ζήτημα ως εξής: δεν έχει λόγο ύπαρξης, παρά μόνο για να πορεύεται όπως όπως, περισσότερο ή λιγότερο προς τα μπρος, κάτι που αυτοπροσδιορίζεται ως Αριστερά, αλλά δεν έχει ιδέα για το τι πρέπει να εννοούμε ως «Αριστερά». Μια Αριστερά που περιορίζεται στις τωρινές συνθήκες δεν μπορεί να έχει κάποιο όραμα, ούτε μιαν ισχυρή θεωρητική σκέψη, ούτε και μιαν ικανότητα έλξης κυρίως προς τους νέους. Ζούμε σε κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από την υπερβολική ισχύ των πλουτοκρατικών ολιγαρχιών, από την ύπαρξη πελώριων οικονομικών ανισοτήτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, από την αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών που βλέπουν όλο και περισσότερους πολίτες και εκλογείς να υποβαθμίζονται σε παθητικά υποκείμενα της πολιτικής (τα μηνύματα της οποίας εναποτίθενται κυρίως στα μέσα μαζικής επικοινωνίας, στις συζητήσεις-θέαμα μεταξύ πολιτικών εκπροσώπων και δημοσιογράφων, που πολύ συχνά μετατρέπονται σε κοκορομαχίες), από το δράμα των μεγάλων μεταναστεύσεων, από την απειλητική υποβάθμιση του περιβάλλοντος, από την τραγωδία των ένοπλων συγκρούσεων που διαδίδονται σε διάφορα μέρη του κόσμου, φτάνοντας ώς το σημείο να εμπλέξουν την Ευρώπη στον πόλεμο που διεξάγεται στην Ουκρανία, από την αύξηση των επικίνδυνων εντάσεων ανάμεσα στις μεγαλύτερες δυνάμεις. Ολα αυτά είναι προβλήματα αρκετά σοβαρά και απειλητικά, που παραμένουν ανοιχτά για την Αριστερά, η οποία δεν χαρακτηρίζεται ως τέτοια επειδή απλώς και μόνο κατέχει κάποιες έδρες στο Κοινοβούλιο. Δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν πιο σημαντικά προβλήματα από αυτά για όποιους έχουν ένα «όραμα» και μιαν «ισχυρή θεωρητική σκέψη».

• Συνεχίζουμε λοιπόν να μιλάμε για «Αριστερά», αλλά τι είναι αυτό που μπορεί να της δώσει ιδεολογικό και προγραμματικό περιεχόμενο;

Νομίζω ότι, για να έχουμε μιαν απάντηση, δεν χρειάζεται να περιπλανηθούμε ψάχνοντας από δω και από εκεί. Αν βασιστεί στη διδασκαλία μεγάλων διανοουμένων και πολιτικών, όπως ο Τόνι Τζαντ, ο Νορμπέρτο Μπόμπιο, ο Μάικλ Ουόλτσερ και ο αλησμόνητος γραμματέας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και πρωθυπουργός της Σουηδίας Ολαφ Πάλμε, η Αριστερά θα πρέπει να θεωρεί ότι παραμένουν ζωντανές οι αξίες και έγκυροι οι σκοποί της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας στην υψηλότερη και πιο παραγωγική σε αποτελέσματα περίοδό της: 1) η ελευθερία των επιχειρήσεων, οι οποίες όμως τίθενται υπό τον δημόσιο έλεγχο· 2) μισθοί που επιτρέπουν στους εργαζόμενους μιαν αξιοπρεπή ζωή, αυστηρά προοδευτική φορολόγηση, αποτελεσματικό κράτος πρόνοιας· 3) μια μεταρρυθμιστική πολιτική που αποβλέπει στο να παραμερίσει τα εμπόδια που μπαίνουν στην κοινωνική και πολιτισμική εξύψωση των κοινωνικών στρωμάτων που βρίσκονται σε κατάσταση μεγαλύτερης ανασφάλειας· 4) η αδιάλλακτη υπεράσπιση των πολιτικών ελευθεριών, των κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων· 5) η πάλη εναντίον των ιδεολογικών και θρησκευτικών φανατισμών στο όνομα του πολιτισμικού πλουραλισμού και ενός κλίματος όχι απλής ανεκτικότητας, αλλά αμοιβαίου σεβασμού της διαφορετικότητας· 6) η υποδοχή με πνεύμα ανθρωπιάς των μεταναστών, των οποίων –εκτός όλων των άλλων– την εργατική δύναμη οι οικονομίες μας, και ιδιαίτερα η ιταλική, έχουν μεγάλη ανάγκη. Είναι αυτές οι αρχές και αυτοί οι σκοποί ξεπερασμένοι; Ποιους άλλους σκοπούς θα μπορούσε να επιδιώκει μια «Αριστερά» χωρίς να μεταλλαχθεί αθεράπευτα; Παντού στην Ευρώπη η Αριστερά αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες. Παρ’ όλα αυτά, στην Ισπανία η κυβέρνηση Σάντσεθ, υπό σοσιαλιστική καθοδήγηση, μπόρεσε να προωθήσει πολλές σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Εκανε αυτό που όφειλε να κάνει.

• Ας έρθουμε στον πόλεμο στην Ουκρανία. Εσείς τι γνώμη έχετε γι’ αυτή τη σύγκρουση;

Αυτός είναι ένας πόλεμος στον οποίο όλα τα αντιμαχόμενα μέρη χάνουν και αποδεικνύεται ότι είχαν κάνει λάθος στους υπολογισμούς τους. Λάθος έκανε ο Πούτιν, ο οποίος πίστευε ότι η εισβολή στην Ουκρανία θα ήταν ένας στρατιωτικός περίπατος για τον ρωσικό στρατό. Λάθος έκαναν ο Ζελένσκι και οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι προστάτες του, οι οποίοι –όπως όλοι θυμούνται– βιάστηκαν να διακηρύξουν εμφατικά ότι οι κυρώσεις σύντομα, συντομότατα μάλιστα, θα γονάτιζαν την οικονομία της Ρωσίας και θα δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις της πτώσης του «τσάρου». Η σύγκρουση –πρέπει να το πούμε– έχει τις απαρχές της στην ολέθρια απόφαση των αμερικανικών κυβερνήσεων (εναντίον της οποίας διαμαρτυρήθηκαν το 1997, με μιαν επιστολή τους προς τον πρόεδρο Κλίντον, πενήντα περίπου αμερικανικές προσωπικότητες της σπουδαιότητας ενός Μακναμάρα και ενός Κέναν, που προέβλεπαν τις συνέπειες) να περικυκλώσουν τη Ρωσία επεκτείνοντας όλο και περισσότερο το ΝΑΤΟ και να επανεξοπλίσουν, με τη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την Ουκρανία, ενώ προηγουμένως η ουκρανική κυβέρνηση δεν είχε τηρήσει τη δέσμευση να εξασφαλίσει ευρεία αυτονομία στις ρωσόφωνες ανατολικές επαρχίες. Από τη μεριά του ο Πούτιν αντέδρασε υπερεκτιμώντας τη ρωσική ισχύ και υποτιμώντας το βάρος της στρατιωτικής στήριξης της Δύσης, χωρίς να προβλέψει τη διάρκεια που θα μπορούσε να έχει ο πόλεμος, δίνοντας στην εισβολή ένα χαρακτήρα μεσαιωνικής σταυροφορίας για την απελευθέρωση από το «κακό», που εμπνέεται από μια μορφή νεοναζισμού. Πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να συσπειρώσει την πλειονότητα του ουκρανικού πληθυσμού πίσω από τον Ζελένσκι, ο οποίος, μαζί με τα μεγαλύτερα γεράκια μεταξύ των Δυτικών υποστηρικτών του, εξαπέλυσε με τη σειρά του μια σταυροφορία, που αποσκοπεί όχι μόνο στην πτώση του Πούτιν, αλλά και –μέγιστο πρόγραμμα– στο να διασπάσει τη Ρωσία. Το πραξικόπημα που επιχείρησε η ένοπλη ομάδα Βάγκνερ έδωσε αναμφίβολα ένα ισχυρό πλήγμα στην εξουσία του Πούτιν, ο οποίος όμως παρέμεινε όρθιος. Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες του πλήγματος που δέχθηκε θα μας το δείξει το λιγότερο ή περισσότερο προσεχές μέλλον.

• Τι είδους Δεξιά είναι αυτή που κυβερνάει στην Ιταλία;

Είναι ήδη σαφές ότι στην κυβέρνηση της Ιταλίας δεν βρίσκεται μια κεντροδεξιά συμμαχία, αλλά μια Δεξιά που πλαισιώνεται από δύο μικρότερους και υποτελείς συνεταίρους. Σε ό,τι αφορά τον χαρακτήρα της Δεξιάς της Μελόνι, δεν πρέπει προφανώς να υποβαθμίζουμε τη σημασία της ανόδου στην εξουσία μιας δύναμης που έχει την ιδεολογική και πολιτική της μήτρα στο φασιστικό και νεοφασιστικό παρελθόν, παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις πίστης στις συνταγματικές αξίες και στους θεσμούς που είναι τέκνα τους. […]