Μάστιγα η σεξουαλική βία στη μεταναστευτική οδό του Νταριέν

Πολλές μετανάστριες κουβαλάνε μαζί τους ένα χάπι της επόμενης μέρας. Ξεκινούν για μια καλύτερη ζωή με ένα αντίδοτο για ό,τι χειρότερο μπορεί να τους συμβεί. Μια αναγκαία στρατηγική επιβίωση για να διασχίσουν το μοναδικό χερσαίο πέρασμα ανάμεσα σε Κολομβία και Παναμά, με την ελπίδα να καταφέρουν να φτάσουν στις ΗΠΑ, που συχνά αποδεικνύεται ένα οδοιπορικό στην κακοποίηση, τον βιασμό και τη σεξουαλική βία.

Οι μεταναστευτικές ροές άρχισαν να αυξάνουν ξανά μετά τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ –που οδήγησε πολλούς να επισπεύδουν αυτή τη δύσκολη απόφαση ελπίζοντας να φτάσουν στις ΗΠΑ πριν αναλάβει και αρχίσει τις μαζικές απελάσεις– και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν σημάνει συναγερμό για μια ενδεχόμενη επίσης αύξηση των κρουσμάτων σεξουαλικής βίας.

To 2023 διέσχισαν το Νταριέν κάπου 520.000 άνθρωποι, από τους οποίους το 63% ήταν Βενεζουελάνοι. Ερευνα της οργάνωσης Mixed Migration Center έδειξε πως το 39% του συνόλου όσων πέρασαν από αυτή τη ζούγκλα ήταν γυναίκας και το 29% αυτών βίωσαν σεξουαλική βία ή κακοποίηση (όπως και το 2% των αντρών).

Το Νταριέν είναι πλέον η πιο επικίνδυνη χερσαία μεταναστευτική οδός του κόσμου. Η διαδρομή στο δάσος με την πυκνή συχνά απροσπέλαστη βλάστηση, τα ορμητικά ποτάμια, τις απόκρημνες πλαγιές και τα δυσπρόσιτα βουνά ενέχει κάθε είδους κινδύνους: τροπικές νόσοι, δηλητηριώδεις αράχνες και φίδια, βίαιοι διακινητές, ένοπλες ομάδες, συμμορίες που κλέβουν, χτυπούν, βιάζουν, διεφθαρμένοι αξιωματούχοι που μετέχουν σε αυτά τα εγκλήματα.

«Επέζησα μιας ταινίας τρόμου: είδαμε ανθρώπους νεκρούς, επικίνδυνα ζώα, φοβερά ποτάμια και απότομες χαράδρες όπου πιανόμαστε από τους βράχους γιατί άμα πέσεις εκεί ποτέ δεν θα σε βγάλουν. Κι έπειτα έρχονται αυτοί και σε κακοποιούν. Σε κάποιο σημείο της διαδρομής, στην παναμέζικη πια πλευρά ήρθαν με σκάφη και επιχείρησαν να με βιάσουν» έλεγε στην ανθρωπιστική οργάνωση «Relief Web» μια μετανάστρια. «Μου έβαλαν παντού χέρι, μου άφησαν το σώμα γεμάτο μελανιές, με έψαξαν παντού για λεφτά και μου πήραν όλα όσα είχα μαζί μου γι’ αυτό το ταξίδι. Αλλη δεν ήταν τόσο τυχερή: την άρπαξαν και τη βίασαν», έλεγε στην οργάνωση μια έγκυος μετανάστρια. Ηταν επίσης από τις «τυχερές» που δεν βιάστηκε και δεν χρειάστηκε άμεση παρέμβαση τις πρώτες 72 ώρες μετά τον βιασμό: οι δύο στις τρεις βιασμένες δεν καταφέρνουν να φτάσουν σε ένα κέντρο αρωγής σε αυτό το κρίσιμο διάστημα όταν ακόμη θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν καλύτερα κάποιες ιατρικές συνέπειες, όπως σεξουλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, ιδίως τον ιό του έιντζ.

Η μεγαλύτερη ζούγκλα της Κεντρικής Αμερικής έγινε γόνιμο έδαφος για κάθε είδους εγκληματικές οργανώσεις που βλέπουν στη διακίνηση απελπισμένων και ευάλωτων πληθυσμών εν κινήσει ένα ακόμη μέσο πλουτισμού. Στα σύνορα της Κολομβίας τα περάσματα ελέγχονται από το καρτέλ ναρκωτικών του Κόλπου, που εκβιάζουν τους μετανάστες ζητώντας 400 δολάρια για να τους επιτρέψουν να περάσουν: ένα βραχιολάκι στον καρπό «πιστοποιεί» ότι έχουν πληρώσει και δικαιούνται να συνεχίσουν τη διαδρομή τους. Εκτιμάται ότι από την εκμετάλλευση των μεταναστών πέρσι το καρτέλ του Κόλπου μπορεί να κέρδισε κάπου 68 εκατ. δολάρια.

Συστηματική βία

Οι «κογιότες» (διακινητές) χρησιμοποιούν βάναυσες πρακτικές, εξαναγκάζοντας πολλούς νέους να γίνουν βαποράκια και βιάζοντας γυναίκες, κάποιες από τις οποίες τις προωθούν για σεξουαλική εκμετάλλευση. Μέσα σε ενάμιση χρόνο και ώς τον Δεκέμβριο του 2023 οι MSF είχαν συνδράμει 1.236 επιζώσες σεξουαλικής βίας, ενώ μόνο φέτος τον Ιανουάριο 120, αλλά είναι προφανές πως ο αριθμός τους είναι πολλαπλάσιος.

«Πώς επιζείς από πέντε βιασμούς; Αν δεν χάσεις τη ζωή του από φίδι, θα τη χάσεις από τους άντρες που είναι εκεί και βιάζουν και σκοτώνουν», έλεγε στην οργάνωση μια μετανάστρια από τη Βενεζουέλα. «Είδα πολλές γυναίκες να βιάζονται. Τις είδα να βγαίνουν χτυπημένες για γυμνές. Σε αρπάζουν ένας, δύο ή τρεις τύποι και σε βιάζουν και έπειτα έρχεται άλλος και σε βιάζει ξανά…»

Η Ρίτα Μέντες διέσχισε το Νταριέν με τον σύζυγό της και τη 12χρονη κόρη τους παρότι τους είχαν ήδη κλέψει δύο φορές. Αλλά τα χειρότερα ήρθαν μετά, όταν σε οικισμό του Παναμά μια ένοπλη ομάδα τούς σταμάτησε, ξεχώρισε τους άντρες από τις γυναίκες τις οποίες χτύπησαν και βίασαν. Μια από τις εκατοντάδες σεξουαλικές επιθέσεις που έχει καταγράψει η HRW σε πρόσφατη έρευνά της με τίτλο «Εγκαταλειμμένοι στη ζούγκλα».

Κι όταν φτάνουν στον Παναμά, η κατάσταση δεν αλλάζει. Σε οικισμούς που έχουν κέντρα υποδοχής επικρατεί χάος, εκατοντάδες μετανάστες στοιβάζονται, δεν υπάρχει καμιά ασφάλεια κι οι γυναίκες είναι εκτεθειμένες στη σεξουαλική βία από κατοίκους, περαστικούς και δημόσιους λειτουργούς, που όπως αποκαλύφθηκε ζητούσαν από γυναίκες και κορίτσια σεξ με αντάλλαγμα ένα εισιτήριο λεωφορείου για την Κόστα Ρίκα ή ακόμη και για να φορτίσουν το κινητό τους.

«Κάποια αγόρια που πήγαν να προστατέψουν ανήλικα κορίτσια (από τον βιασμό) τα ξυλοκόπησαν άγρια. Και ένα από αυτά το σκότωσαν μπροστά στα μάτια μας με μια σφαίρα στο κεφάλι», έλεγε στην οργάνωση MSF μια μετανάστρια. «Μόνο ζητάμε να σταματήσουν οι θάνατοι και οι βιασμοί. Δεν είναι δίκαιο, είμαστε γυναίκες μαχήτριες για τα παιδιά μας».

Γι’ αυτό το μέλλον των παιδιών είναι πρόθυμες να αναλάβουν το επικίνδυνο ταξίδι, όπως έκανε η 22χρονη Λουισάνις Μουνταράιν με το μωρό της στα χέρια. «Είναι αδύνατο να κλείσει αυτό το πέρασμα, γιατί, όσοι κίνδυνοι κι αν υπάρχουν, οι μετανάστες θα συνεχίζουν να περνούν από εδώ για να ξεφύγουν από όσα υποφέρουν στις χώρες τους. Είμαστε φτωχοί. Πάντα θα συνεχίζουμε να περνάμε, διακινδυνεύοντας τη ζωή μας».

«Το Νταριέν είναι ο τόπος των αδύνατων αποφάσεων», έλεγε στην El País η Τιράνα Χασάν, διευθύντρια της HRW ξέροντας ότι για πολλές η κόλαση είναι η μόνη επιλογή. «Εχω δουλέψει στο πεδίο με ανθρωπιστικές οργανώσεις σχεδόν 20 χρόνια και ποτέ δεν είδα γυναίκες να υφίστανται αυτά που υφίστανται οι γυναίκες που διασχίζουν το Νταριέν. Η σεξουαλική βία είναι τόσο συχνή, που πολλές παίρνουν μαζί τους το χάπι της επόμενης ημέρας».