Ο Τραμπ και ο φόβος των «θεραπαινίδων»

Μέσα σε μόλις μία ημέρα, ακριβώς την επομένη της επικύρωσης της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ, οι πωλήσεις του βιβλίου «Η ιστορία της θεραπαινίδας» της Μάργκαρετ Ατγουντ εκτοξεύτηκαν κατά σχεδόν 7.000%, ανεβαίνοντας στην 3η θέση στη λίστα λογοτεχνικού και πολιτικού μυθιστορήματος του Amazon.

Το μετεκλογικό ενδιαφέρον για αυτό το βιβλίο-ορόσημο, για πολλούς ένα φεμινιστικό κείμενο αντίστοιχο του «1984» του Οργουελ, ανακλά τη βαθιά ανησυχία μιας μερίδας σκεπτόμενων και προβληματισμένων πολιτών (αυτοί που κατά κύριο λόγο έστρεψαν την πλάτη τους στον Τραμπ) για το τι καθεστώς, κοινωνία και μοίρα επιφυλάσσει ο επανεκλεγμένος μεγιστάνας στους συμπολίτες του, και ιδίως στις γυναίκες.

Η «Ιστορία της θεραπαινίδας» (εκδ. Ψυχογιός) μιλά για ένα δυστοπικό μέλλον στο Γαλαάδ, ό,τι έχει απομείνει στις ΗΠΑ αφότου μια ομάδα φονταμενταλιστών χριστιανών καταλαμβάνει την εξουσία, εγκαθιστά ένα θεοκρατικό ανδροκρατούμενο καθεστώς καταργώντας το Σύνταγμα, λογοκρίνοντας τους πάντες, εξαλείφοντας ακόμη και από τα λεξικά την άμβλωση και αναγκάζοντας τις γόνιμες γυναίκες, τις θεραπαινίδες, να γεννούν παιδιά για την κυρίαρχη τάξη.

Το μεγάλο ερώτημα που αφυπνίζει την επιστροφή των αναγνωστών σε αυτό το κείμενο είναι κυρίως το αν κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί στην κοινωνία τους. «Αν στις ΗΠΑ θέλεις να αρπάξεις την εξουσία, να καταργήσεις τη φιλελεύθερη δημοκρατία και να εγκαταστήσεις μια δικτατορία, πώς θα το έκανες; Πιθανόν χρησιμοποιώντας τη λέξη δημοκρατία ως δικαιολογία», έγραφε σε άρθρο της στο Literary Hub τo 2018 η Ατγουντ, επί της πρώτης θητείας του Τραμπ. «Τα έθνη δεν οικοδομούν ποτέ προφανώς ριζοσπαστικές μορφές διακυβέρνησης σε θεμέλια που δεν υπάρχουν ήδη… Το βαθύ θεμέλιο των Ηνωμένων Πολιτειών δεν ήταν οι συγκριτικά πρόσφατες δομές του Διαφωτισμού της Δημοκρατίας του 18ου αιώνα, με τις συζητήσεις για ισότητα και τον χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, αλλά η βαριά θεοκρατία του 17ου αιώνα. Η πουριτανική Νέα Αγγλία –με την έντονη μεροληψία κατά των γυναικών– που θα χρειαζόταν μόνο την ευκαιρία μιας περιόδου κοινωνικού χάους για να επιβληθεί εκ νέου. Ετσι λειτουργούν οι δικτατορίες: αναδύονται από το χάος, μπροστά στο οποίο ο κόσμος είναι πρόθυμος να απεμπολήσει τα δημοκρατικά δικαιώματά του για κάποιον που λέει πως θα φτιάξει τα πάντα. Συνήθως είναι ένα ψέμα».

Η πουριτανική Νέα Αγγλία επέστρεψε. Ο Τραμπ μαγνήτισε την ψήφο των θρησκευόμενων: τον ψήφισαν οκτώ στους δέκα ευαγγελικούς, έξι στους δέκα Μορμόνους και το 54% των καθολικών, σύμφωνα με το VoteCast. «Ο Θεός μού έσωσε τη ζωή για να σώσω εγώ την Αμερική», λέει πεισμένος πως έχει να επιτελέσει μια θεία αποστολή. Κι έχει δηλώσει πως θα αξιοποιήσει τη δεύτερη θητεία του για να προασπιστεί τις χριστιανικές αξίες και πως θα θωρακίσει το βασικό σύμβολο του χριστιανισμού, τον Σταυρό, από την Αριστερά που υποτίθεται πως θέλει να τον γκρεμίσει για να βάλει στη θέση του τις σημαίες της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η απαγόρευση της άμβλωσης, που βρέθηκε στο επίκεντρο αυτών των εκλογών, στην ουσία στηρίζεται στη θρησκευτική πεποίθηση πως η ανθρώπινη ζωή αρχίζει από τη σύλληψη. Είναι ενδεικτικό πως το σκεπτικό της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου που το 2022 κατάργησε το ομοσπονδιακό δικαίωμα στην άμβλωση έβριθε βιβλικών αναφορών. Είναι για αυτό που ο αντιπρόεδρός του Τζ.Ντ. Βανς θρηνεί που «η χώρα κυβερνιέται από άτεκνες γυναίκες», περιφρονώντας ως «άτεκνες γατο-κυράδες» όλες τις γυναίκες που αρνούνται τον «θείο προορισμό της μητρότητας». «Η απουσία βιολογικών παιδιών είναι ένδειξη υπέρτατου εγωισμού ή άρνησης αξιών», δηλώνει ο Βανς, που το 2019 ασπάστηκε τον καθολικισμό κι έκτοτε ως ζηλωτής πιστεύει πως η θρησκεία θα σώσει τη χώρα. Το ότι δηλώνει μέλος της «μεταφιλελεύθερης Δεξιάς» (αυτής που πολεμά τη φιλελεύθερη προοδευτική τυραννία), δεν είναι πολιτικά ανώδυνο, εξηγεί στο The New Yorker ο Mark Lilla, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης.

«Οι καθολικοί μεταφιλελεύθεροι θα ήθελαν να επιβάλουν ένα πιο κοινοτικό όραμα για την καλή κοινωνία, στο οποίο οι δημοκρατικοί θεσμοί θα ήταν κατά κάποιο τρόπο υποταγμένοι σε ένα ανώτερο, έγκυρο ηθικό όραμα για το ανθρώπινο καλό, κάτι που για πολλούς από αυτούς σημαίνει την εξουσία της Εκκλησίας».

Κι ο Ιλον Μασκ, που μόλις διορίστηκε συνυπουργός Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας για να περικόψει από τους πολλούς ό,τι μπορεί, την ώρα που εκείνος μόνο την πρώτη μέρα μετά τις εκλογές κέρδισε 26,5 δισεκατομμύρια δολάρια, θεωρεί προτεραιότητα των ΗΠΑ την αύξηση της γεννητικότητας και έχει συνταχθεί με δηλώσεις ότι το δικαίωμα ψήφου θα πρέπει να περιοριστεί μόνο σε όσους έχουν παιδιά, επιχειρηματολογώντας πως οι άτεκνοι δεν ενδιαφέρονται και πολύ για το μέλλον. Επαναλαμβάνει δε την ανησυχία του με περισσή δόση ευγονικής, γιατί «οι ευφυείς άνθρωποι δεν κάνουν αρκετά παιδιά».

Είναι αυτή η πραγματικότητα που οδήγησε την Ατγουντ, λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, να ποστάρει ένα πολιτικό σκίτσο με γυναίκες ντυμένες σαν θεραπαινίδες περιμένοντας να ψηφίσουν, που βγαίνοντας από το παραβάν έφεραν τα κανονικά τους ρούχα, απελευθερωμένες από τη δύναμη αλλαγής της ψήφου τους, συνοδευμένο από το σχόλιο: «Η απογοήτευση δεν είναι επιλογή».

Για πολλούς το βιβλίο αποτελεί μια μεταφορά του τι μπορεί να σημαίνει η νίκη του Τραμπ όχι μόνο για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα αλλά και για τη δημοκρατική διακυβέρνηση στις ΗΠΑ. Δεν είναι υπερβολή, λέει, γιατί πλέον «σε μια εποχή ανάλογης αδιαλλαξίας, με δικαιώματα και ελευθερίες να υποχωρούν, με την υποδαύλιση της ρητορικής του μίσους εναντίον πολλών ομάδων και με τους εξτρεμιστές κάθε είδους να εκδηλώνουν την περιφρόνησή τους στους δημοκρατικούς θεσμούς, δεν μπορείς να εμπιστευτείς τη φράση “αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Είναι μια ιστορία που στις πραγματικές μας κοινωνίες βρίσκεται με τον έναν ή άλλον τρόπο εν εξελίξει”».