Η σύμβαση της μητρότητας, η απελευθέρωση από τα «προαπαιτούμενά» της, η αποδοχή ενός κακοποιητή. Αυτό το τρίπτυχο συζητείται ξανά στους λογοτεχνικούς και φεμινιστικούς κύκλους εδώ και έναν μήνα, από τότε που η Αντρια Ρόμπιν Σκίνερ, μικρότερη κόρη της Αλις Μανρό (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2013), σε γράμμα της στην Toronto Star περιέγραψε πώς ο πατριός της την κακοποίησε σεξουαλικά και πώς η διάσημη μητέρα της προτίμησε να αποσιωπήσει την κακοποίηση της κόρης της και να μείνει με τον θύτη.
Δύο μήνες μετά τον θάνατο της Μανρό, η Αντρια αποκάλυψε πως ο πατριός της, Τζέραλντ Φρέμλιν, δεύτερος σύζυγος της μητέρας της, άρχισε να την κακοποιεί σεξουαλικά στα 9 της χρόνια. Οτι ο πατέρας της, Τζιμ Μανρό, αποφάσισε να αποκρύψει το έγκλημα. Και πως χρόνια αργότερα, όταν με γράμμα της περιέγραψε στη μητέρα της τι είχε υποστεί, εκείνη της έστρεψε την πλάτη. Η Μανρό έφυγε για λίγο από το σπίτι της, όχι για να σταθεί στην κόρη της αλλά γιατί ένιωσε ταπεινωμένη. Και επέστρεψε σύντομα στον σύζυγό της που την έπεισε πως η τότε εννιάχρονη κόρη της ήταν «αντροχωρίστρα» και πως εκείνη τον παρέσυρε γιατί αναζητούσε από αυτόν μια σεξουαλική περιπέτεια.
Η Μανρό επέλεξε εκείνον, όπως γράφει η Αντρια Σκίνερ: «Είπε πως το έμαθε πολύ αργά. Οτι τον αγαπούσε πολύ και ότι η μυσογυνική κουλτούρα μας ευθύνεται αν εγώ προσδοκούσα ότι θα αρνιόταν τις ανάγκες της, ότι θα θυσιαζόταν για τα παιδιά της και θα διόρθωνε εκείνη τα λάθη των ανδρών. Ηταν ανένδοτη πως ό,τι συνέβη αφορούσε εμένα και τον πατριό μου. Δεν είχε καμιά σχέση μαζί της». Και συνέχισε να ζει μαζί του ώς το τέλος της ζωής του, ακόμη και μετά την καταδίκη του για σεξουαλική επίθεση στην κόρη της.
Η Μανρό δεν ονειρευόταν σύζυγο και παιδιά. Αλλά ήταν κάτι σχεδόν προδιαγεγραμμένο πίσω στη δεκαετία του 1950. Παντρεύτηκε στα 21 της και λέει πως το πρώτο δώρο γενεθλίων του άντρα της, που ήταν μια γραφομηχανή, σφράγισε την ταυτότητά της ως συζύγου/μητέρας και συγγραφέα. Οπως έγραψε η Σέιλα Μανρό (η μεγαλύτερη κόρη της) στο βιβλίο της «Μητέρες και κόρες: μεγαλώνοντας με την Αλις Μανρό», η μητέρα της ήταν πάντα αποστασιοποιημένη, σαν απούσα από τα παιδιά της. «Ηταν πάντα σαφές πως αυτό που πραγματικά ήθελε να κάνει εκείνη τη στιγμή ήταν να είναι αλλού, να γράφει στο μικρό γραφείο της».
Ηταν, λέει η Σέιλα, σαν τη νεαρή μητέρα στο διήγημά της «Miles City Montana» που έλεγε: «Στο σπίτι μου συχνά έμοιαζα να αναζητώ έναν χώρο να κρυφτώ… έτσι που να μπορώ να ασχοληθώ με την πραγματική δουλειά μου, η οποία φάνταζε σαν ένα είδος αποδοκιμασίας από κάποια απόμακρα βαθιά κρυμμένα κομμάτια του εαυτού μου. Εζησα σε κατάσταση πολιορκίας, χάνοντας πάντα αυτό που ήθελα να κρατήσω. Στα ταξίδια όμως δεν υπήρχε δυσκολία. Θα μπορούσα να μιλάω στα παιδιά και να κοιτάζω ό,τι ήθελαν να κοιτάξω… Το κατάφερνα επειδή ήμουν παρατηρητής. Παρατηρητής, όχι φύλακας».
Κυρίως... μητέρα
Η Αλις Μανρό πάντα παρουσιαζόταν ως μια «συγγραφέας»-μητέρα, σαν η μητρότητα να όριζε τα περιθώρια της δημιουργίας της. Τα διηγήματά της μιλούν για ατελείς ηρωίδες. Γυναίκες με ψυχολογικά σύνθετους χαρακτήρες, σχέσεις μητέρας και κόρης, οικογενειακές μικροτραγωδίες, μυστικά και ψέματα, επιθυμίες και υποχρεώσεις, μαθήματα θηλυκής και θηλυκοποιημένης επιβίωσης. Διηγήματα γεμάτα ηθικές συγκρούσεις με μια προσδοκία άμεσης λύσης που διαλύεται στον ωκεανό της καθημερινότητας. Κείμενα που παίζουν με τον χρόνο, παρελθόν και παρόν ένα αδιάλυτο κουβάρι, αλλά παντού η γυναίκα που ζητά τον εαυτό της, προβάλλει επιθυμίες που δεν χωρούν στο καλούπι των στερεοτυπικών ρόλων.
Ηδη από τη βικτοριανή εποχή οι γυναίκες βρέθηκαν μπροστά στο δίλημμα να επιλέξουν ανάμεσα σε βιβλία και παιδιά. Δίλημμα που με τα χρόνια οι γυναίκες λογοτέχνες επιχείρησαν να ανατρέψουν, όπως έγραφε η Αμερικανίδα ποιήτρια και φεμινίστρια Εϊντριαν Ριτς, ομολογώντας ότι η ποίηση ήταν ο μόνος τόπος όπου υπήρχε αυτεξούσια, γιατί ήταν ο μόνος όπου δεν ήταν μητέρα κανενός. Εφτασε, έλεγε, στη μητρότητα απλώς εκπληρώνοντας μια κοινωνική επιταγή και η απόφασή της να τη στειρώσουν μετά τη γέννηση του τρίτου της παιδιού ισοδυναμούσε με το «να φέρω στον κόσμο τον εαυτό μου».
Μητρική προστασία
H μητρότητα στη συλλογική συνείδηση είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την προστασία. Η Μανρό διέρρηξε αυτή την παραδοχή προτάσσοντας τις επιθυμίες της αντί τη στήριξη της κόρης της μέσα από μια επίφαση φεμινισμού. Αλλά όπως γράφει στο «The Conversation» η Ρεμπέκα Σάλιβαν, καθηγήτρια Σπουδών Φύλου και Σεξουαλικότητας του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι, η επιλογή της «ήταν μια παρωδία που οφείλεται στη στρεβλή ερμηνεία της φεμινιστικής θέσης για τη μητρότητα», όπως αποκαλύπτει γράμμα της όπου αντιμετωπίζει την κόρη της όχι ως επιζώσα σεξουαλικής βίας, αλλά σαν ερωτική της αντίζηλο.
Η μητρότητα ήταν κεντρικό ζήτημα του δεύτερου κύματος του φεμινισμού: το δικαίωμα να ελέγχεις το σώμα και την αναπαραγωγή σου, οι ανάγκες των εργαζόμενων γυναικών, η ανατροφή των παιδιών ως μορφή απλήρωτης εργασίας, οι πολιτιστικές προσδοκίες ότι η μητρότητα θα εκφράζεται μέσα από μια αφοσιωμένη και ανιδιοτελή θυσία. Η Αμερικανίδα ακαδημαϊκός Ελεν Μόερς επανεξέτασε την έννοιά της γράφοντας πως εμπεριέχει τόσο αποστροφή όσο και απόλαυση: «την εκστατική δύναμη της δημιουργίας ζωής που αντιπαλεύει μόνιμα με τον φόβο του αφανισμού του εαυτού σου».
Αλλά το να γίνεις η μητέρα που θέλεις, να μπορείς να κάνεις τα παιδιά σου να σέβονται τη δουλειά σου, να μπορείς να επιλέγεις και να βιώνεις τη μητρότητα με τους όρους της δικής σου ελευθερίας και δυνατότητας, να λες «όχι» και «έχω ανάγκες» κι ας σε θεωρούν κάποιοι «κακή μητέρα», να απεκδύεσαι την εξιδανικευμένη μητρότητα της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης είναι σίγουρα ένα πρόταγμα του φεμινισμού που δεν έχει καμία σχέση με το να επιλέγεις να συνεχίζεις να μοιράζεσαι τη ζωή σου με τον βιαστή οποιασδήποτε γυναίκας. Πόσο μάλλον της κόρης σου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας