«Καμία έπαρση. Καμία οίηση. Και καμία προσποίηση…»

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου έγινε μια νέα αφετηρία για το θέατρο. Προχώρησε σε υπέρβαση του εαυτού του. Προκάλεσε, έτσι, και την υπέρβαση του θεάτρου μέσα στον άνθρωπο. Χαρισματικός, απλός, ουσιαστικός, με χιούμορ, με ιδιαιτερότητες. Ομως, αυτές είναι που κάνουν τον άνθρωπο να βρίσκει τη μορφή του.

Αξέχαστες νύχτες περάσαμε στην πνευματική αυλή του Παντελή Μπουκάλα, γεμάτη από λουλούδια και γλάστρες. Ανέκδοτα, γέλια, ιστορίες, και μετά η απόλαυση των μεζέδων και των γλυκών. Σ’ εκείνες τις συναντήσεις μας λες και είχε βρει τη θέση του στην καρδιά του θεατρικού σύμπαντος, πραγματώνοντας την ιστορική και προσωπική του μοίρα, γιατί ο Βασίλης Παπαβασιλείου είναι σημαντικό μέρος της ιστορίας του θεάτρου.

Αραγμένος τώρα πια στον μοναδικό του και ατάραχο ουρανό, εκεί όπου έχει την τελευταία του κατοικία, στον πιο ψηλό λόφο της νεκρής πόλης, θα τα βλέπει όλα πανοραμικά κι εμάς σαν σκιές. Ισως μας φωνάζει πότε πότε με τη φωνή του Φάουστ στον Μεφιστοφελή: «Πού είναι η κόλαση»; Και ο δαίμονας θα απαντά: «Είναι εκεί όπου είμαστε εμείς».

Δεν είναι βάλτωμα ο θάνατος του Βασίλη Παπαβασιλείου. Το ακούσαμε και στον επικήδειό του από τον φίλο του Παντελή Μπουκάλα, που τον αποχαιρέτησε, αφού πριν σιγοψιθύρισε τα τροπάρια της νεκρώσιμης ακολουθίας, συμμετέχοντας έτσι στην κατάνυξη της στιγμής.

Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από τα λόγια του:

«Βασίλη, φίλε αγαπημένε, ακριβέ και πολύτιμε, αυτή πρέπει να είναι η πρώτη και μόνη φορά που πίκρανες τους γνωρίμους σου, όσους είχαν την τιμή και την τύχη να διασταυρωθούν μαζί σου, αλλά και όσους σε ήξεραν μονάχα από τη ζηλευτή δουλειά σου στο θέατρο, στην τέχνη γενικότερα, που τη διακόνησες με ευφάνταστη ανανεωτική τόλμη ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και μεταφραστής. Αλλη ήταν πάντοτε η δική σου βιοτική συνήθεια, ο τρόπος σου, το ήθος σου: να τους κερνάς όλους, γνωστούς και αγνώστους, βαθιά ευφροσύνη και χαμόγελο ή γέλιο, επίσης βαθύ και ολόκαρδο. Αλλά ένα γέλιο, επίτρεψέ μου να πω, με ουρά, με συνέχεια, με κληρονομιά. Αυτή το νοηματοδοτεί και το καταξιώνει. Αυτή δεν του επιτρέπει να εξανεμιστεί χωρίς ν’ αφήσει ένα ικανό υπόλοιπο μνήμης.

Από την πίστη σου πως η κωμωδία είναι η μοίρα μας, είναι η συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης, απέρρεε η πεποίθησή σου ότι το γέλιο είναι υπόθεση βάθους. Είναι υπόθεση της ψυχής, και όχι της σύσπασης των γελαστήριων μυών του προσώπου, για την ύπαρξη των οποίων θα σε είχαν πληροφορήσει σίγουρα οι σύντομες σπουδές σου στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Αναγνωρίζοντας την ιαματική φύση του θεάτρου και προκρίνοντάς την, άλλαξες ρότα, φοιτητής ακόμα, βλέποντας στη Θεσσαλονίκη, σε ένα Σαββατοκύριακο που καθόρισε τον βίο σου, τους “Ορνιθες” του Αριστοφάνη και τους “Πέρσες” του Αισχύλου, σκηνοθετημένους από τον κατοπινό δάσκαλό σου, τον Κάρολο Κουν. Αντί να υπηρετήσεις τον Ασκληπιό, επέλεξες να αφιερωθείς στη Θάλεια και τη Μελπομένη, τις Μούσες του θεάτρου, της κωμωδίας και της τραγωδίας. Και τους αφιερώθηκες ισόβια, με νηφάλιο πάθος και με γνώσεις που τις πλούτιζε συνεχώς η βουλιμία σου για μάθηση. Δεν έπαυες πάντως να θυμίζεις ότι τα ανοιχτά θέατρα της αρχαίας Ελλάδας γειτόνευαν πάντα με Ασκληπιείο.

Καλός γιατρός θα είχες γίνει, καλότατος, δεν χωράει αμφιβολία. Ενδεχομένως βαθυστόχαστος ψυχαναλυτής. Το απολύτως βέβαιο πάντως είναι ότι και σαν γιατρός δεν θα είχες θησαυρίσει θησαυρούς επί της γης. Δεν το ’χες αυτό. Η σχέση σου με τον πλουτισμό, με το ατομικό συμφέρον γενικά, ήταν κάκιστη. Κάκιστη πρέπει να ήταν και η βαθμολογία σου στις εκθέσεις υπέρ της αποταμίευσης. Η καλλιτεχνική σου συνείδηση επέβαλλε σαν κανόνα απαράβατο τη διαρκή δαπάνη εαυτού και την αδιαφορία για το προσωπικό κόστος. Μα την αλήθεια, καθόλου εύκολο δεν φαίνεται να λειτουργήσεις σαν παράδειγμα, σαν πρότυπο.

Τέρψη δίχως σκέψη δεν νοείται, δεν έχει χυμούς και δεύτερη ζωή. Αυτό ήταν ένα από τα θεμελιώδη μαθήματά σου, που η κατασταλαγμένη βιοσοφία σου τα παρέδιδε πάντοτε σαν να ’σουν κι εσύ ο ίδιος ένα μαθητούδι· ένα χαριτωμένο και ξεχωριστό μαθητούδι, όχι δάσκαλος».