«Το θέατρο μας κάνει περισσότερο πολίτες»

Δεν είναι ακόμα ένα όνομα από τον χώρο του θεάτρου –είναι κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας του τόσο ως ηθοποιός όσο και ως άνθρωπος που υπηρέτησε θεσμούς με την πλέον τολμηρή, διαφανή και αποτελεσματική στάση. Μιλάμε φυσικά για τη Μαρία Τσιμά, η οποία όχι μόνο δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, όχι μόνο έχει ερμηνεύσει σπουδαίους ρόλους τόσο στο ελεύθερο θέατρο όσο και σε ΔΗΠΕΘΕ και φυσικά στο Εθνικό, αλλά έχει συνυπάρξει ως αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια του ΚΘΒΕ μαζί με τον Γιάννη Αναστασάκη (καλλιτεχνικός διευθυντής) και τον Αρη Στυλιανού (πρόεδρος του Δ.Σ.). Παρέλαβαν έναν καταχρεωμένο θεσμό και μέσα σε λίγα χρόνια (επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ) κατόρθωσαν να τον κάνουν κερδοφόρο, πραγματοποιώντας τεράστια βήματα εξωστρέφειας προς την πόλη (όλη την πόλη!) και την περιφέρεια και να καθιερώσουν πρακτικές που έως και σήμερα είναι εν ισχύι.

Το αποτέλεσμα φυσικά ήταν πως με το που ήρθε η Ν.Δ. στην κυβέρνηση απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους, ουσιαστικά αποπέμφθηκαν, και ο βασικός λόγος ήταν ένας: η σχέση της κυβέρνησης με τα παράκεντρα εξουσίας στο θέατρο, ειδικά σε μια πόλη που διαθέτει ως μεγάλα θέατρα μόνο αυτά του ΚΘΒΕ, οπότε όλοι καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο ήταν -και θα το πούμε απλά- να τα βάλεις με ανθρώπους που για χρόνια αυτό το θεωρούσαν (αν δεν το θεωρούν ακόμα) ιδιοκτησία τους με όρους φεουδαρχίας.

«Εξοβελιστήκαμε από εκεί με το χειρότερο τρόπο» μας λέει τώρα, χρόνια μετά, η Μαρία Τσιμά, με την οποία συνομιλήσαμε με αφορμή τη συμμετοχή της στο έργο «Λίβινγκ Ρουμ» της Εύας Οικονόμου-Βαμβακά και στο οποίο θα επιστρέψουμε σε λίγο.

Γυρίζοντας όμως ήδη από την αρχή της κουβέντας μας στο τι συνέβη κατά τη διάρκεια της θητείας της στο ΚΘΒΕ συνεχίζει: «Ηταν απίστευτες καταστάσεις. Παρ' όλα αυτά θέλω να σου πω ότι μετά από τέσσερα χρόνια τρομερής δουλειάς και σε συνεργασία βέβαια με τον Γιάννη (σ.σ. Αναστασάκη) και με τον Αρη (σ.σ. Στυλιανού) κατορθώσαμε επίσης απίστευτα πράγματα: άνοιξε το θέατρο στην περιφέρεια, στους δήμους, στα Πανεπιστήμια, στα ΚΑΠΗ, στους προσφυγικούς καταυλισμούς, πήγαμε στην Ειδομένη. Ξεχρέωσε το θέατρο, ήρθαν πολλοί σπουδαίοι σκηνοθέτες, ήρθε ο Γκραουζίνις, ήρθε η Μαυραγάνη, ήρθε η Βουλγαράκη, η Ελένη Ευθυμίου. Δηλαδή ήρθαν σημαντικοί θεατράνθρωποι που βρήκαν εκεί γόνιμο έδαφος να παρουσιάσουν το έργο τους. Είχαμε βέβαια τότε και τη συνδρομή της πολιτείας (σ.σ. επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ), αλλά και συνεργάτες που ακόμα επιμένουν, που έχουν μια εμπιστοσύνη στον θεσμό και τον στηρίζουν πολύ με τη δουλειά τους. Ετσι νομίζω πως ζήσαμε, παρά τις τεράστιες δυσκολίες και συκοφαντίες αργότερα, μια πολύ φωτεινή περίοδο για τη Θεσσαλονίκη και για τη δική μας διαδρομή επίσης... Οταν αγωνίζεσαι για κάτι, όταν πηγαίνεις με τρομερό τρόπο, μην κάνοντας βήμα από τις αρχές σου, θα έχεις νίκες. Και μόνο ότι ακόμα κι αν γίναμε βορά σε εξουσίες και συστήματα εμείς δεν αλλάξαμε, είναι τεράστια νίκη. Αυτό νομίζω εγώ...».

Αμέσως μετά η Μαρία Τσιμά, με την ήρεμη φωνή της και τον λόγο της που ρέει δίχως δισταγμό, μας μιλά για τη συνεργασία της με μια άλλη νέα κοπέλα, την Εύα Οικονόμου-Βαμβακά, τη νεότερη καλλιτεχνική διευθύντρια πολιτιστικού θεσμού στην Ελλάδα (ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και Φεστιβάλ Φιλίππων) σε ένα έργο που έχει γράψει η ίδια από το σήμερα για το σήμερα και το οποίο σκηνοθετεί.

Η παράσταση «Λίβινγκ Ρουμ», παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, έχει να κάνει με τη στεγαστική κρίση, με τα όνειρα και τις προσδοκίες ενός νέου ζευγαριού και των οικογενειών του. Το έργο θα παρουσιαστεί στο Θέατρο Τέχνης για λίγες παραστάσεις, ενώ μετά θ' ανέβει στην Καβάλα. Στη συνομιλία μας η Μ. Τσιμά περιγράφει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πολίτες σε έναν αστικό, τουριστικό και υπερβολικά δομημένο κόσμο, καθώς η παράσταση αναδεικνύει το έντονο στεγαστικό πρόβλημα στη χώρα, ενώ μας εξομολογείται μια πρόσφατη προσωπική της εμπειρία: «Πέρσι αποφάσισα να πάω στο Παγκράτι, ώστε να είμαι κοντά με την ανιψιά μου, να έχουμε ένα δίκτυο αλληλεγγύης καθώς είχα μόλις χάσει τη μητέρα μου. Να φανταστείς ότι ζω με τον ανιψιό μου, που είναι ένα νεαρό παιδί, φωτογράφος, με σπουδές στην Αμερική. Το καταλαβαίνεις δηλαδή αυτό; Γιατί δεν βγάζει τόσα λεφτά, ώστε να μπορεί να ζήσει μόνος του. Και βρήκαμε ένα σπίτι ισόγειο και για να το κλείσουμε μας ζήτησαν 8 ενοίκια μπροστά των 640 ευρώ το ένα! Είναι ένας Τούρκος με Golden Visa που έχει ένα γραφείο στο Κολωνάκι και έτσι νοικιάζει τα σπίτια. Κατάλαβες τώρα; Ετσι απομυζούν τον κόσμο και κάπως έτσι αλλάζει όλη η Ελλάδα...

Στην Αθήνα, αλλά και στην επαρχία, οι πόλεις είναι αβίωτες πλέον. Δεν είσαι καν τουρίστας στην πόλη σου: ζεις ανάμεσα σε τουρίστες σχεδόν σαν ζητιάνος. Εχεις μια πολιτεία που δεν ασχολείται πια ούτε με εργατικές κατοικίες, ούτε με φοιτητικές εστίες, ούτε με το πώς θα ζήσει ένα νέο ζευγάρι» μας λέει. Της θυμίζουμε πως η κυβέρνηση διαφημίζει μια επιδότηση ενοικίου 250 ευρώ μόνο για έναν μήνα, τον προσεχή Νοέμβριο, και τον ονομάζει μάλιστα «χρυσό Νοέμβριο».

«Δεν έχω καν να σχολιάσω. Δεν ενδιαφέρεται κανείς για μια μεγάλη μερίδα του κόσμου που δεν μπορεί να βρει πουθενά να ζήσει. Εγώ, για παράδειγμα, μεγάλωσα σε εργατικές κατοικίες στην Κεφαλονιά, που φτιάχτηκαν επί ΠΑΣΟΚ το '80: δίπατα πανέμορφα σπιτάκια, όπου οι άνθρωποι δεν πλήρωναν ενοίκιο και μπόρεσαν, ας πούμε, να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Τώρα δεν υπάρχει αυτό ως προοπτική».

«Θα ζούμε με επιδόματα σε μια κοινωνία που δεν θ' αναγνωρίζει ούτε τον εαυτό της πλέον»

«Αυτό δείχνει και το έργο της Εύας: Πώς θα μπορέσει να αντεπεξέλθει ένα νέο ζευγάρι απέναντι στο αβίωτο; Σε τι ζωτικό χώρο θα ερωτευτεί, πού θα ονειρευτεί; Οταν πρέπει να ζήσει με τους γονείς του; Οταν παίρνει τον κατώτατο μισθό; Οταν η ίδια η πόλη έχει γίνει αφόρητα απωθητική; Ολα γύρω μας είναι ασφυκτικά. Και δεν λέω να μη νοικιάσεις ένα σπίτι που έχεις –αλλά εδώ μιλάμε για funds και χρυσές βίζες που έχουν σαρώσει τις ζωές μας, με την κυβερνητική ανοχή φυσικά. Σε λίγο δεν θα μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε αυτό που συμβαίνει. Θα ζούμε με επιδόματα σε μια κοινωνία που δεν θ' αναγνωρίζει ούτε τον εαυτό της πλέον» συνεχίζει. «Η πίεση μιας τόσο σκληρής πραγματικότητας δημιουργεί αγριότητα και ατομισμό. Με αποτέλεσμα οι κυρίαρχες έννοιες να μην είναι οι αξίες, η υψηλή αισθητική, ο πολιτισμός, αλλά ο εγωισμός, η κακοποίηση και η βία. Αυτά δεν είναι λόγια –τα ζούμε καθημερινά. Θυμός και φόβος: αυτά κυριαρχούν. Και αυτά τα δύο δημιουργούν συντηρητικά όντα».

«Με ρωτάς τι μπορεί να κάνει για όλα τα παραπάνω μια παράσταση. Είναι σαν να με ρωτάς "ποιος ο ρόλος της τέχνης αυτή την εποχή". Η τέχνη -και το θέατρο- κάνει αυτό που νομίζω πως έκανε πάντα: αφήνει ένα παράθυρο για να συνδέσει τους ανθρώπους, να κατανοήσουν ότι έχουν κοινά προβλήματα, να είναι λιγότερο μόνοι και να μπορούν την ίδια στιγμή να ονειρευτούν έναν κόσμο καλύτερο. Δηλαδή να χτίσουν πάνω σε αυτή τη συλλογική κοινή συνείδηση έναν δρόμο για να μπορούν αργότερα να διεκδικήσουν περισσότερα πράγματα.

Το θέατρο μας κάνει περισσότερο πολίτες, ο πολιτισμός μάς κάνει περισσότερο ενεργούς, η τέχνη περισσότερο ανθρώπους. Ανθρώπους που διατηρούν ακόμα τις ευαισθησίες τους, πέρα από τον φόβο και τον θυμό. Και ναι, πιστεύω πως προς τα εκεί πάμε: προς το όνειρο κι ας φαντάζουν όλα μαύρα ή πολύ βαθύ μπλε. Το θέατρο εξακολουθεί να έχει κοινό και όχι μόνο το "εμπορικό". Ο κόσμος αναζητά το να δει μια ιστορία, παλιά ή νεότερη, ψάχνει τη σύνδεση. Συνδέονται όχι μόνο με αυτό που συμβαίνει επί σκηνής, αλλά και με τον διπλανό που παρακολουθεί το ίδιο πράγμα και με κάτι πιο βαθύ: ο θεατής ψάχνει να βρει ένα νήμα ώστε να συνειδητοποιήσει ακριβώς και τι του φταίει και πού είναι ο ίδιος σε σχέση με τη ζωή του και πώς μπορεί αυτή η σύνδεση να τον βοηθήσει τουλάχιστον να μην είναι πολύ μόνος.

Αυτό για μένα είναι πολύ παρηγορητικό και όχι με την έννοια μιας επούλωσης μιας βαθιάς πληγής, αλλά και ενός δρόμου που λέει ότι μαζί, μέσα σε αυτή τη σκοτεινιά της αίθουσας και της ζωής, θ' ακούσουμε μια ιστορία που μπορεί να μας κάνει αύριο λίγο πιο αισιόδοξους. Είναι μοίρασμα. Το μοίρασμα είναι ήδη μια αντίσταση απέναντι στον ατομισμό. Ξέρεις πολλοί από εμάς ζήσαμε στα απόνερα ενός εμφυλίου πολέμου με ανθρώπους που είχαν εμπλακεί (όπως οι δικοί μου) και ηττήθηκαν, παρ' όλα αυτά πάλεψαν για τη ζωή τους και έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν. Αυτό για μένα είναι οδηγός. Δεν μπορούμε να μην ονειρευτούμε, ούτε να μη διεκδικήσουμε το δικαίωμα να ονειρευτούμε κάτι διαφορετικό, ξεπερνώντας την κυβερνητική (εθνική και παγκόσμια) προπαγάνδα πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Η Ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα ανθρώπων που συσπειρώθηκαν και επαναστάτησαν. Αυτό είναι βιωμένη ιστορία και έχει συνέχεια, δεν διακόπτεται. Οταν οι άνθρωποι φτάνουν σε απελπισία ή συνειδητοποιούν ότι δεν έχουν να χάσουν πια τίποτα, όταν ο ζωτικός χώρος τους απειλείται συνεχώς, νομίζω ότι γίνονται εφευρετικοί και στο να επιβιώσουν αλλά και στο να μην καταρρεύσουν εντελώς» καταλήγει.

ℹ️ Η παράσταση «Λίβινγκ Ρουμ» ξεκινάει τη Δευτέρα 5/5,στο Θέατρο Τέχνης (Φρυνίχου 14, Πλάκα) έως τις 14/5, κάθε Δευτ., Τρ. 21.00, Τετ. 20.00. Διάρκεια: 80'. Προπώληση: www.ticketservices.gr. Παίζουν οι ηθοποιοί: Κωνσταντίνα Βέρρου, Νικόλας Μίχας, Δημήτρης Πετρόπουλος, Αλέξανδρος Σκουρλέτης, Μαρία Τσιμά.