«Η αδράνεια είναι βαρβαρότητα»

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής τού Kote Marjanishvili Theatre, Λεβάν Τσουλάτζε, συνεργάζεται για δεύτερη συνεχή χρονιά με το θέατρο Ανεσις, μετά το περσινό «Λεωφορείο ο Πόθος», διασκευάζοντας και σκηνοθετώντας το «Εγκλημα και τιμωρία» του Φιοντόρ Μιχαΐλοβιτς Ντοστογιέφσκι με πρωταγωνιστές τους Ιεροκλή Μιχαηλίδη και Τάσο Ιορδανίδη.

Ο συγγραφέας εμπνεύστηκε το έργο από μια αληθινή ιστορία που συνέβη στα μέσα της δεκαετίας 1860, όταν κάποιος φοιτητής είχε δολοφονήσει έναν ηλικιωμένο κινούμενος από αιτίες ίδιες με αυτές του ήρωά του, του Ρασκόλνικοφ.

Ο Ρασκόλνικοφ, φοιτητής της Νομικής στην Πετρούπολη, δολοφονεί μια γριά τοκογλύφο και την αδελφή της. Κίνητρο είναι η ληστεία, αλλά στο βάθος επιδιώκει να υπερβεί τα ηθικά κοινωνικά όρια. Αμέσως μετά κατακλύζεται από αντιφατικά συναισθήματα μεταξύ ενοχής και παράνοιας. Ο διώκτης του, ο δαιμόνιος Πορφύρης Πετρόβιτς, οδηγώντας τον συνεχώς σε λάθη τον αναγκάζει να αποκαλυφθεί.

Ο μεγάλος πεζογράφος και στοχαστής τοποθετεί την έννοια του κακού στην ακραία εκδήλωσή του και παρακολουθώντας όλο το ψυχολογικό προτσές του εγκλήματος, αναδεικνύει τα μεγάλα ηθικά διλήμματα. Ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι σημείωνε: «Ο Ρασκόλνικοφ αναγκάζεται να παραδοθεί, ούτως ώστε, παρότι ίσως πεθάνει στη φυλακή, να μπορεί να χαρεί τη συντροφιά των άλλων ανθρώπινων πλασμάτων. Τον οδηγεί σ' αυτό η αίσθηση ότι απομονώθηκε από την υπόλοιπη ανθρωπότητα».

«Η διαχρονική αξία του λογοτεχνικού κειμένου είναι δεδομένη, τα κύρια γνωρίσματά του πιο επίκαιρα από ποτέ», λέει ο Τάσος Ιορδανίδης που ερμηνεύει τον Ρασκόλνικοφ. «Οταν ο Λεβάν Τσουλάτζε, άνθρωπος που σέβομαι, εκτιμώ και εμπιστεύομαι απόλυτα, μου μίλησε για το ''Εγκλημα και τιμωρία'' ομολογώ δείλιασα. Φοβήθηκα την αναμέτρηση με μια τέτοια παραγωγή και με τον ρόλο, στοίχημα υψηλού ρίσκου για κάθε ηθοποιό. Ο Τσουλάτζε έκρινε ότι μπορώ να αντέξω το βάρος του ρόλου.

»Αλλο ένα εχέγγυο για μένα υπήρξε το ότι ο ίδιος θα αναλάμβανε τη θεατρική διασκευή. Πρόκειται για έναν καλλιτέχνη που έχει μεγαλώσει και γαλουχηθεί στο πρώην σοβιετικό καθεστώς. Τον Ντοστογιέφσκι τον έχει διδαχθεί, αποτελεί σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας του, γνωρίζει άριστα τον ψυχισμό της γραφής του».

• Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ντοστογιέφσκι που αφορά στην ηθική, τον νόμο και τον άνθρωπο.

Η διασκευή έχει αποφύγει την αφήγηση, σύνηθες στις θεατρικές μεταφορές λογοτεχνικών κειμένων. Διαμορφώθηκε ένα άρτιο θεατρικό κείμενο με αμεσότητα, σωστή δόμηση των εμβληματικών προσώπων του έργου, ενώ προβάλλονται τα μεγαλειώδη ηθικά διλήμματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη μια αλλοτριωμένη ψυχή. Φυσικά κυριαρχεί η αιώνια συνειδησιακή καταδίωξη αλλά αναδεικνύονται παράλληλα ρωγμές τρυφερότητας, χιούμορ, σαρκασμού όπως και πτυχές αστυνομικού θρίλερ.

• Ρασκόλνικοφ και Πορφύρης δεν έχουν την κλασική σχέση διώκτη και ενόχου.

Ο Ρασκόλνικοφ οδηγείται από την ορμή της νιότης του σε ουτοπικές σκέψεις. Θέλει να πυρπολήσει την κοινωνία για να την ξαναχτίσει από την αρχή. Από το ίδιο στάδιο έχει περάσει και ο Πορφύρης στα νιάτα του. Γι' αυτό και αναγνωρίζει την αγωνία του θηράματός του και ώς ένα βαθμό τη συμμερίζεται, γνωρίζοντας όμως ότι το πιο σημαντικό ζητούμενο της ανθρώπινης αναζήτησης είναι η ατομική βελτίωση. Είναι δύο άνθρωποι καλλιεργημένοι, έξυπνοι, που με έναν οξύμωρο τρόπο τρέφουν αίσθημα αλληλοεκτίμησης.

Στην παράσταση υφέρπει και μια διάσταση πατρικής σχέσης, η οποία χαρακτηρίζει τα έργα του Ντοστογιέφσκι, λόγω της προβληματικής σχέσης που είχε με τον πατέρα του. Ο Πορφύρης προσπαθεί να εκμαιεύσει την ομολογία του νεαρού φοιτητή, γιατί ξέρει ότι μόνο έτσι ο Ρασκόλνικοφ θα έχει μία ελπίδα σωτηρίας. Ισως επενδύει στη λύτρωση του νεαρού για να σωθεί και ο ίδιος, ακροβατώντας στα όρια της επαγγελματικής ιδιότητας και της ανθρώπινης ύπαρξής του.

• Διαχειρίζεστε το θέατρο Ανεσις. Πώς σε μια τόσο δύσκολη περίοδο αποφασίσατε να αναλάβετε μια μεγάλη παραγωγή;

Αντιτίθεμαι στη βαρβαρότητα της αδράνειας. Πιστεύω ότι ακριβώς επειδή είμαι νέος, οφείλω να τολμήσω, να ρισκάρω, να προσπαθήσω με όσα μέσα διαθέτω να αρθρώσω θεατρικό λόγο. Αλλιώς κάποτε θα κοιτάξω πίσω και θα κατηγορήσω τον εαυτό μου για δειλία, για ανεπάρκεια, για έλλειψη στόχων. Η χώρα μας είναι τυχερή πολιτιστικά γιατί διαθέτει εξαιρετικούς καλλιτέχνες. Αν δεν παλέψουν οι νέοι συνεχίζοντας και εξελίσσοντας το έργο τους, είμαστε άξιοι της μοίρας μας.

• Εχετε έναν θίασο επτά ανθρώπων. Συμμετέχουν με ποσοστά, συνθήκη που συνηθίζεται πια, μια επιχειρηματική συνεργασία ομάδας ή τους προσλαμβάνετε;

Το άγχος είναι πολύ μεγάλο. Εφόσον ηγούμαι παραγωγικά ενός πράγματος, οφείλω στους συναδέλφους-ηθοποιούς σεβασμό στα δικαιώματά τους σύμφωνα με τη σημερινή κοινωνικά οικονομική κατάσταση. Δεν θα μπορούσα να μπω στη διαδικασία των ποσοστών χωρίς να τους έχω εξασφαλίσει το ελάχιστο των δικαιωμάτων τους.

ΙNFO:

Θέατρο Ανεσις (Λ. Κηφισίας 4, Αμπελόκηποι, τηλ.: 2107488881) «Εγκλημα και τιμωρία» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Διασκευή - σκηνοθεσία-φωτισμοί-μουσική επιμέλεια: Λεβάν Τσουλάτζε. Μετάφραση (από τα γεωργιανά): Xάτια Γκόσουα. Σκηνικά: Σταύρος Λίτινας. Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη. Παίζουν: Ιεροκλής Μιχαηλίδης (Πορφύρης), Τάσος Ιορδανίδης (Ρασκόλνικοφ), Θάλεια Ματίκα (Σόνια), Σοφία Πανάγου, Δημήτρης Καπετανάκος, Δημήτρης Διακοσάββας, Θοδωρής Κατσαφάδος.