«Σε εποχές παρακμής οι κοινωνίες τάσσονται στη λάθος πλευρά»

Ο Γκι Ντε Μοπασάν (1850-1893) δεν θεωρείται απλώς ένας από τους επιφανέστερους διηγηματογράφους της Γαλλίας: το εν πολλοίς αυτοβιογραφικό του έργο «Ορλά» ή «Εξαποδώ», όπως έχει αποδοθεί στα ελληνικά, καταγράφεται ως το πρώτο μυθοπλαστικό έργο εμβάθυνσης σε μια ψυχική διαταραχή. Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης, χορογράφος και δραματουργός Νικόλας Βαγιονάκης, με την απόλυτη ιδιοσυγκρασιακή σκηνική παρουσία και την έντονη σωματικότητα στην απόδοση των ρόλων που επιλέγει, χτίζει ολόκληρους κόσμους στους οποίους σε παρασύρει κι ας αναμετριέται μόνος του με τα σημαντικά κείμενα και τις μορφές που μεταφέρει στο θέατρο. Στη φετινή του δουλειά εμπνέεται από την παράφορη και τραγική ζωή του Μοπασάν και παρουσιάζει για πρώτη φορά παγκοσμίως το βιωματικό του έργο «Paranoia» σε δραματουργική επιμέλεια που μοιράζεται με τη Μιράντα Βατικιώτη και ερμηνεύει ο ίδιος υπογράφοντας και τη σκηνοθεσία. Η «τραγωδία παραλογισμού» όπως τη χαρακτηρίζει παίζεται κάθε Σάββατο και Κυριακή στον Μικρό Κεραμεικό.

Μπορεί ο Μοπασάν να μην πρόλαβε να κλείσει ούτε τα 43 του χρόνια, ωστόσο ρούφηξε τη ζωή μέχρι το μεδούλι της. Ως εθελοντής στον γαλλοπρωσικό πόλεμο στα 20 του, αντικρίζει τον τρόμο και εξεγείρεται αμφισβητώντας τον πόλεμο της αυτοκρατορικής Γαλλίας κατά της Πρωσίας αλλά και κάθε καθεστώς, για να ταχθεί έτσι στο πλευρό των περιθωριακών. Διάγοντας έναν φρενήρη βίο ανάμεσα σε γράψιμο, ναρκωτικά και έρωτα και παρά τις φιλικές του σχέσεις με τον Φλομπέρ και τον Μπαλζάκ, αμφισβητεί και αυτόν ακόμη τον Διαφωτισμό, χωρίς να χαρίζεται σε κανέναν.

Πολλοί αποδίδουν την ανίατη τότε σύφιλη από την οποία έπασχε στην ακόλαστη ζωή του, ωστόσο λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του και ο αδελφός του είχε υποκύψει στην ίδια ασθένεια.

«Την εποχή που έγραψε το “Paranoia”, ο Μοπασάν είχε ήδη προσβληθεί από σύφιλη, μάστιγα μη θεραπεύσιμη εκείνη την εποχή, και αναγνώριζε πάνω του τα σημάδια της αρρώστιας που εξελισσόταν. Μέρος των συμπτωμάτων είχε να κάνει με τη βαθμιαία καταβύθιση στην ψύχωση που σιγά σιγά τον κυρίευε μέσα από αυξανόμενο άγχος και παραισθήσεις. Καταλήγει σε ένα κρεσέντο παράνοιας, καθώς η προσωπικότητά του μοιάζει να έχει αποδομηθεί και καταρρεύσει ολοσχερώς. Στο βιωματικό διήγημα το υποκείμενο αδυνατεί να αναγνωρίσει τον διαλυμένο και κατεστραμμένο του εαυτό, που έχει απορροφηθεί εντελώς από τον καταπιόνα της ψυχασθένειας. Ο Μοπασάν έκανε απόπειρα αυτοκτονίας και πέθανε λίγο αργότερα σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα», επισημαίνει ο σκηνοθέτης.

● Τι ήταν όμως αυτό, κύριε Βαγιονάκη, που σας προσέλκυσε στο συγκεκριμένο διήγημα και θελήσατε να αναμετρηθείτε μαζί του, κάτι που όπως μας πληροφορείτε δεν έχει ξαναγίνει;

Καταρχάς έχουμε να κάνουμε με τον μεγαλύτερο διηγηματογράφο της Γαλλίας, έναν αξεπέραστο μετρ αυτής της σημαντικής φόρμας και έναν από τους επιφανέστερους διαχρονικά όχι απλά συγγραφείς αλλά οραματιστές και φιλοσόφους.

● Τι συναντάμε στο έργο, περί τίνος πρόκειται;

Στο βιωματικό και έντονα αυτοβιογραφικό διήγημα «Paranoia» o Μοπασάν αποτυπώνει ένα μοτίβο που τον χαρακτήρισε όσο ζούσε. Αλλοιωμένη κατάσταση συνείδησης, τρόμο μπροστά σε εκείνες τις ανεξήγητες επιδράσεις που αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στον νου και στο σώμα. Μιλάμε για μια τραγωδία παραλογισμού, στα όρια της παραφροσύνης. Μια βαθιά εξερεύνηση στο άδυτο του νου, εστιάζοντας και στη σκοτεινή πλευρά που έχουμε όλοι μας. Η αγωνία, η υπαρξιακή κρίση και η συναισθηματική πίεση είναι διαχρονικά θέματα που απασχολούν την εκάστοτε κοινωνία θέτοντας βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα.

● Οπως;

Μήπως ο πολιτισμός είναι τελικά πηγή δυστυχίας; Ο Μοπασάν, αν και αστός, αμφισβητεί το οικοδόμημα του Διαφωτισμού, έχοντας μια διάθεση να διατυπώσει αμφιβολίες και να ασκήσει κριτική. Ο πόλεμος κατά της Πρωσίας και ο φανατικός πατριωτισμός τού δημιουργούν τρόμο και, βαθιά πολιτικοποιημένος πλέον, θα ταχθεί με τους περιθωριακούς, τους επαναστάτες και τις πόρνες. Ο Μοπασάν δεν χαρίζεται κανενός. Το «Paranoia» είναι ο καθρέφτης του εαυτού μας, μέσα από προσωπικούς δαίμονες και εκκρεμότητες, αλλά και ο καθρέφτης μιας νοσηρής κοινωνίας, που ακροβατεί στη λήθη, τη σήψη, την καταπάτηση των αξιών και της σκέψης.

● Είναι αυτά τα στοιχεία που τον καθιστούν διαχρονικά επίκαιρο ή μας συγκινεί η τραγική του μοίρα;

Ο Μοπασάν πέθανε μόλις 43 ετών από σύφιλη σε ψυχιατρική κλινική έχοντας κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Οπως λέει και στο έργο του, «Φοβάμαι τον εαυτό μου. Φοβάμαι τον φόβο. Μα πάνω από όλα τη σύγχυση της λογικής μου. Του πνεύματός μου. Τον έλεγχο που χάνω...». Η συντριβή του ατόμου, η απώλεια της δύναμής μας και της διανοητικής μας υγείας φαίνεται να μας απασχολεί στις σύγχρονες κοινωνίες. Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Σε εποχές παρακμής, σύγχυσης, απελπισίας, σκοταδισμού και θυμού οι κοινωνίες τάσσονται στη λάθος πλευρά, και με τους πιο επικίνδυνους ανθρώπους που στιγμάτισαν το ανθρώπινο είδος.

♦ Πληροφορίες: «Paranoia», Guy De Maupassant. Θέατρο Μικρός Κεραμεικός (Ευμολπιδών 13, Κεραμεικός, 210 3454831).
Επεξεργασία κειμένων-δραματουργική επιμέλεια-μετάφραση: Νικόλας Βαγιονάκης-Μιράντα Βατικιώτη.
Σκηνοθεσία-ερμηνεία: Νικόλας Βαγιονάκης
Σχεδιασμός σκηνικού: Νικόλας Βαγιονάκης
Επιμέλεια σκηνικού: Μάρκος Γκοτζαμπέλης
Χορογραφίες: Νικόλας Βαγιονάκης
Σχεδιασμός φωτισμού: Νικόλας Βαγιονάκης
Επιμέλεια φωτισμού: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Χριστοδουλάτος
Εισιτήρια 10 (εκπτωτικά και μόνο από το ταμείο), 15€. Προπώληση ticketservices.gr, τηλεφωνικά: 210 7234567