«Ο,τι διαδέχτηκε τον 20ό αιώνα είναι μια χυδαιότητα με γάντια»

Να μας αγαπήσουν!
Αυτή είναι η μόνη μας ελπίδα -
η μόνη απόδειξη ότι κάποτε υπήρξαμε!
Απόσπασμα από το έργο «Αν ήμουν κόκκινο» του Ακη Δήμου

Τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τα 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση. Ενα έργο εμπνευσμένο από τη σπουδαία Λούλα Αναγνωστάκη. Του Ακη Δήμου. «Αν ήμουν κόκκινο» ο τίτλος του. Από το χρώμα «του πάθους και της ήττας». Χρόνος το 1989, η χρονιά-ορόσημο, τότε που όλα τελείωσαν και ταυτόχρονα ξεκίνησαν. Διεθνώς κυριαρχεί η πτώση της ΕΣΣΔ, «το τέλος της Ιστορίας». Στην Ελλάδα ζούμε το «βρόμικο ’89», τη διαφθορά, τη διαπλοκή και τα πολιτικά σκάνδαλα. Δυο γυναίκες συναντιούνται σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου: η μία είναι η σπουδαία θεατρική συγγραφέας που έχει απομονωθεί εκεί για να γράψει. Η άλλη είναι η Αννα που απροσδόκητα εισβάλλει στο δωμάτιο. Στην κουβέντα τους χωρούν όλα: τα προσωπικά, η Αριστερά, ο Εμφύλιος, η επανάσταση και ο συμβιβασμός, ο έρωτας και ο θάνατος. Ποτό, τσιγάρα, πολιτική και Ιστορία, διαμάντια και κόκκινες γόβες, ανυποχώρητο πάθος για ζωή.

Στο έργο κατά παραγγελία από το θέατρο «Σημείο», το 1989 δεν φαντάζει και τόσο μακρινό από τη γεμάτη συγκρούσεις εποχή μας και την επιστροφή του αμφιλεγόμενου πλανητάρχη. Το ερώτημα είναι «Πώς γελάει κανείς σφίγγοντας τα δόντια;». Μας το απαντά, μαζί με άλλα ερωτήματα, ο σκηνοθέτης του έργου Αλέξανδρος Διαμαντής.

● Τι σας γοητεύει περισσότερο στη Λούλα Αναγνωστάκη και τι στον Ακη Δήμου;

Με γοητεύει και στους δύο η απροσχημάτιστη ευθύτητά τους. Λένε τα πράγματα όπως τα βλέπουν, αλλά χωρίς τη στείρα καταγγελία που όλα τα τσουβαλιάζει, όλα τα σφάζει κι όλα τα μαχαιρώνει. Αντίθετα, τόσο η Αναγνωστάκη, όσο και ο Δήμου με το χιούμορ τους και με την ευαισθησία τους προσπαθούν να μπουν μέσα στο σπίτι που καίγεται και να σώσουν ό,τι αξίζει να σωθεί. Πρόκειται για μια σπάνια λογοτεχνική γενναιοφροσύνη.

● Επαιξε ρόλο στον τρόπο που προσεγγίσατε την ηρωίδα σας το γεγονός ότι είστε και εσείς συγγραφέας;

Ενδεχομένως να μου επέτρεψε να μην τη δω σαν ένα ιερό τέρας πίσω από το τζάμι μιας προθήκης, αλλά σαν έναν πραγματικό άνθρωπο που αγωνίζεται, που ηττάται και που νικά, με μια επιμονή που είναι αναγκαία σε κάθε έργο ζωής, είτε αυτό αποτελεί το γράψιμο ενός κειμένου, είτε την ανατροφή μιας οικογένειας, είτε τον αγώνα που δίνει ο κάθε άνθρωπος απέναντι στις δυνάμεις που τον ξεπερνούν: τη μοίρα, τη φύση και την αιωνιότητα.

● Μιλήστε μας για αυτήν την απρόσμενη συνάντηση επί σκηνής της Λούλας Αναγνωστάκη με τη νεαρή άγνωστη. Τι να περιμένει ο θεατής;

Την ανάπτυξη μιας φιλίας. Βρισκόμαστε σ’ ένα ξενοδοχείο και η Αννα -η νεαρή άγνωστη, δηλαδή- εισβάλλει στο δωμάτιο της Λούλας, ίσως επειδή δεν αντέχει άλλο να είναι μόνη της στο δικό της το δωμάτιο, όπου περιμένει κάποιον άντρα. Και οι δυο γυναίκες εκφράζουν μια αίσθηση ελευθερίας, διαφορετική η μία από την άλλη, η Λούλα την ελευθερία που χαρίζει το γράψιμο και η Αννα την ελευθερία της ανωνυμίας. Από μιαν άποψη, αποτελούν η μία τον αντικατοπτρισμό της άλλης – «πώς θα ήταν η ζωή μου αν είχα πάρει άλλες αποφάσεις;», αυτό είναι το ερώτημα που θέτουν και νομίζω ότι πρόκειται για κάτι που όλοι αναρωτιόμαστε, ο καθένας για τον εαυτό του.

● Παρά την επέτειο των 50 χρόνων από την εξέγερση των αγωνιστών του Πολυτεχνείου δεν ανέβηκαν πολλές παραστάσεις με αντίστοιχη θεματολογία στην Αθήνα... Μας λέει κάτι αυτό για την εποχή μας;

Θεωρώ το Πολυτεχνείο μια μεγάλη απογοήτευση. Ξέρετε, τα σύμβολα σταματούν να έχουν αξία όταν δεν συμβολίζουν πια παρά μόνο τον εαυτό τους. Ο Ουγκό λέει κάπου μιλώντας για τους Ελληνες της Επανάστασης ότι «έχουν τα τραύματά τους για παράσημο». Η γενιά του Πολυτεχνείου το αντίστοιχο δικό της παράσημο το έχει φορέσει πια υπερβολικά πολύ και δεν δίστασε ποτέ να το εξαργυρώσει. Οπωσδήποτε μια παράσταση έχει νόημα να σχολιάζει μια ιστορική περίοδο – εν προκειμένω τη Μεταπολίτευση, που, πράγματι, ξεκινάει με το Πολυτεχνείο, αλλά η κοινωνία καλά θα κάνει, θεωρώ, να προχωρήσει, να δει τις σημερινές αγωνίες και να δώσει νέους αγώνες στην τρίτη πια δεκαετία του 21ου αιώνα. Αν κάτι αξίζει να διασώσουμε από το παρελθόν είναι το παλιό μας ανυπότακτο πνεύμα, που αν και δεν χάθηκε βέβαια, εντούτοις μοιάζει να κοιμάται.

● Γιατί η πτώση της ΕΣΣΔ είναι η στιγμή που όλα τελείωσαν και όλα ξεκίνησαν;

Αυτό που διαδέχτηκε τον σύντομο και βίαιο 20ό αιώνα, που ουσιαστικά τελείωσε με την πτώση της ΕΣΣΔ, είναι μια χυδαιότητα με γάντια, ο κυνισμός πλασαρισμένος ως ειλικρίνεια, ο πουριτανισμός ως ενσυναίσθηση και η νωθρότητα ως αρετή. Ο κόσμος μετά την πτώση της ΕΣΣΔ φαίνεται πια, 35 χρόνια αργότερα, να απαντάει στο ερώτημα του ποιητή: «Και τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους» και η απάντηση είναι, πράγματι, απογοητευτική. Θα καταφέρουμε σήμερα να βρούμε μια νέα πολιτική ταυτότητα που να φοβίζει την εξουσία; Είμαι σίγουρος πως ναι, γιατί οι ταραγμένοι καιροί συνήθως είναι και οι πιο γόνιμοι.

● Πιστεύετε ότι γελάμε σφίγγοντας τα δόντια. Γιατί το κάνουμε, όμως, αυτό;

Επειδή δεν έχουμε μάθει να μας φαίνεται η ζωή επαρκής και μάλλον προτιμάμε να είναι τα πάντα ευχάριστα, όποιο κι αν είναι το τίμημα. Νομίζω καλύτερο θα ήταν αφού δεν μας αρέσει το πώς είναι στρωμένο το τραπέζι να το αναποδογυρίσουμε. Η επανάσταση σήμερα είναι η θέληση για ζωή – για μια άλλη, διαφορετική ζωή, καινούργια.

♦ Πληροφορίες: «Αν ήμουν κόκκινο» του Ακη Δήμου. Θέατρο Σημείο - Σκηνή lab (Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα)
Σκηνοθεσία - Σκηνική Σύλληψη: Αλέξανδρος Διαμαντής
Βίντεο: Μιχαήλ Μαυρομούστακος
Παίζουν οι Ιωάννα Μακρή, Ελίνα Παπαθεοδώρου
Εισιτήρια 8-16 €. Προπώληση more.com