Οσες πάλεψαν για την ελευθερία και όσες τη στερούνται

Μετά την επιτυχημένη περσινή θεατρική περίοδο, συνεχίζουν και φέτος και μάλιστα στο ίδιο θέατρο, στον «Φούρνο». Η Κάτια Γέρου και η Ναταλία Γεωργοσοπούλου ερμηνεύουν τις ηρωίδες από την πρώην Σοβιετική Ενωση που, ενώ πολέμησαν και αγωνίστηκαν όπως και οι άνδρες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καμία Ιστορία δεν τις μνημόνευσε ποτέ. Η βραβευμένη με Νόμπελ Λογοτεχνίας (2015) δημοσιογράφος και συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς μάζεψε τις μαρτυρίες αυτών των γυναικών, μεγάλων βέβαια πλέον σε ηλικία την περίοδο που συνομίλησε μαζί τους, και έγραψε το βιβλίο «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας». Πρόκειται για ένα ιδιότυπο φεμινιστικό ντοκουμέντο, όπου μέσα από τραγικές προσωπικές ιστορίες που παίρνουν σάρκα και φωνή επί σκηνής, όχι μόνο μαθαίνουμε τμήμα της ανείπωτης ιστορίας του Β’ Π.Π. αλλά και την τραγική αλήθεια εκατοντάδων χιλιάδων γυναικών, που είτε ως νεαρά κορίτσια είτε ως μάνες είτε ως σύντροφοι μπήκαν στον πόλεμο δίχως καμία διάκριση ως προς το φύλο τους, έως και τη λήξη του. Και ακριβώς το φύλο τους ήταν ο λόγος που πουθενά δεν άφησε ίχνος η συμβολή τους στο αντιναζιστικό μέτωπο.

Η Κάτια μαζί με τη Ναταλία ταξίδεψαν και εκτός Αθηνών με την παράσταση αυτή και η περιοδεία θα συνεχιστεί, ενώ παράλληλα συνεχίζουν κανονικά τις παραστάσεις και στην πρωτεύουσα. Βασικά, ταξίδεψαν μαζί και εκτός Ελλάδας, καθώς το έργο παρουσιάστηκε τον Ιανουάριο του 2024 στο Μαρόκο (Ραμπάτ) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ JASSAD (Διεθνές Φεστιβάλ Σκηνοθετριών). Ωστόσο, η συγκλονιστικότερη εμπειρία που είχαν ήταν όταν πρόσφατα έπαιξαν στις γυναικείες φυλακές Θήβας.

«Οι γυναίκες εκεί ήταν διαφόρων εθνικοτήτων, όχι μόνο Ελληνίδες», μας λέει η Κάτια. «Δεν μιλούσαν όλες ελληνικά, όχι καλά έστω, αλλά όλες ανεξαιρέτως ήταν απόλυτα συγκεντρωμένες στο έργο... Προσωπικά δεν έχω (δυστυχώς, πολύ δυστυχώς) μεγάλη εμπειρία από φυλακές. Εχω παίξει μία φορά το 2013 με το “Περιμένοντας τον Γκοντό” σε ανδρικές φυλακές για δύο παραστάσεις και ακόμη μία όταν προβάλαμε το “Ussak” μαζί με τον Κυριάκο (σ.σ.: Κατζουράκη, τον σπουδαίο εικαστικό, σκηνοθέτη και σύντροφο της Κάτιας έως το τέλος της ζωής του) και ακόμη μία με το έργο αυτό της Αλεξίεβιτς, στον Κορυδαλλό, στο σχολείο των φυλακών. Για πρώτη φορά πήγα στις γυναικείες φυλακές Θήβας.

»Υπάρχει ένα βιβλιαράκι που για μένα είναι πολύ σπουδαίο και λέγεται “Η ανάγκη για λέξεις” (είναι στα αγγλικά) και το έχει γράψει μια πολύ σπουδαία δασκάλα ορθοφωνίας που πήγαινε και έκανε και μαθήματα στις φυλακές. Κάποια στιγμή λέει λοιπόν: “Οταν άκουγες την πρώτη ανάγνωση ενός έργου σε ένα σπουδαίο θέατρο της Αγγλίας, η ανάγνωση ήταν δυσκολεμένη. Οταν άκουγες το ίδιο από ανθρώπους μέσα στις φυλακές, ο λόγος έρρεε πιο εύκολα. Πολλοί άνθρωποι με τους οποίους συνεργάζομαι μου λένε πως δεν μπορούν να μιλήσουν τον Σέξπιρ καθώς θεωρούν πως δεν είναι αρκετά εκπαιδευμένοι στο είδος. Την ίδια στιγμή, έχω δει πως σαν το ίδιο σεξπιρικό κείμενο παρουσιαστεί σε χώρες που δεν έχουν την ελισαβετιανή παράδοση, ή σε έγκλειστους σε φυλακές ή σε ψυχικά ασθενείς, ο καθένας από αυτούς δίνει νόημα στις λέξεις και βγάζει νόημα από τις λέξεις αυτές. Ισως είναι ένας μόνο ήχος που δημιουργεί αυτή την ιδιάζουσα σύνδεση. Ωστόσο δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να συνδεθείς με τις σπουδαίες αυτές λέξεις, αν δεν υπάρχει επείγουσα ανάγκη να μιλήσεις”».

«Αυτά λέει η συγγραφέας», συνεχίζει η Κάτια, «και το βιβλίο της με έχει σημαδέψει. Και το είδα κι εγώ με τα μάτια μου τώρα που πήγαμε στις γυναικείες φυλακές. Δεν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη “συγκινητική” για την εμπειρία αυτή. Ηταν συνταρακτική. Μπήκαμε σε ένα περιβάλλον όχι ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό, με λίγες καρέκλες, δίχως φώτα, διόλου θεατρικό δηλαδή, αλλά η ατμόσφαιρα δημιουργείται από τις ίδιες τις κρατούμενες εν προκειμένω, που είναι σαν παιδιά, που κάθονται με ανοιχτά τα μάτια να δουν τι είναι αυτό που τους επισκέφθηκε από τον έξω κόσμο. Και αυτό το “ανοιχτό μάτι”, το “βουλιμικό μάτι”, που θέλει και να δει και ν’ ακούσει, ακόμη και ως κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι κάνει κάθε μέρα, οδηγεί σε μια απίστευτη ώσμωση.

»Οι γυναίκες αυτές έχουν στερηθεί την ελευθερία τους. Και είδαν ένα έργο για κάποιες άλλες γυναίκες που πολέμησαν για την ελευθερία και μάλιστα με κάθε κόστος. (Υπάρχει η μαρτυρία μιας γυναίκας που λέει πως στο μέτωπο αναγκάστηκαν να της κόψουν το πόδι πέντε φορές δίχως αναισθησία, κάθε φορά και πιο ψηλά, αλλά και πάλι ένιωθε τυχερή που ζούσε!) Και ξέρεις τι κατάλαβα; Πως ακόμη κι εμείς που θεωρητικά είμαστε ελεύθερες και έχουμε και ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι μας, αλλά κι εκείνες οι γυναίκες μαζί, έρχεται κάποια στιγμή που, με τα όσα μάς κάνουν ή μας τυχαίνουν, αρχίζουμε να χτυπάμε τα κέρατά μας σαν το τραγάκι στον τοίχο και να “φωνάζουμε”: Οχι, δεν είναι αυτό το φυσιολογικό. Δεν είναι αυτό το ανθρώπινο. Δεν έγινε όλος αυτός ο πολιτισμός για να γίνουμε “κανονικοί”. Διεκδικούμε! Και το κάνουμε και με αγώνα και με ευγένεια. Δεν πετάμε αφρούς από το στόμα, αλλά το διεκδικούμε έως το τέλος. Αυτό για μένα είναι ένα modus vivendi τώρα που κάπως μεγάλωσα και δεν φοβάμαι πλέον όσο φοβόμουν», καταλήγει.

♦ Πληροφορίες: Η παράσταση «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας» παίζεται:

• Στην Αθήνα, κάθε Σάββ. 21.00, Κυρ. 20.00 στο θέατρο «Φούρνος» (Μαυρομιχάλη 168, Νεάπολη Εξαρχείων, τηλ. 2106460748). Προπώληση: www.more.com

• Στη Μυτιλήνη: Παρ. 21/2/2025 στο Δημοτικό Θέατρο.

• Την καλλιτεχνική επιμέλεια έχει ο Σάββας Στρούμπος και τη δραματουργική επεξεργασία έχει κάνει ο Παντελής Μπουκάλας.

• Το βιβλίο της Αλεξίεβιτς κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Ελένης Μπακοπούλου.