Τέσσερις γυναίκες καταπίνουν την πατριαρχία... αμάσητη

Η γυναίκα που είναι φτιαγμένη από το πλευρό του Αδάμ. Συναρπαστικό ή μήπως... τέρας; Εχει κι άλλο: αυτή που εξαρτά την επιτυχία της στη ζωή της από την αποδοχή του εκάστοτε άντρα - πατέρα, συντρόφου, εργοδότη. Και πόσα ακόμη... Τέσσερις όψεις αυτής της συνθήκης παρουσιάζει το νέο έργο της Αλεξάνδρας Βουτζουράκη «Τέρας», που σε σκηνοθεσία Ραφίκα Σαουίς παίζεται για πέντε ακόμη Κυριακές στο θέατρο «Μικρό Γκλόρια». Σε ένα παιχνίδι στο οποίο οι θεατές συμμετέχουν και ορίζουν τους κανόνες η Ιωάννα Αγγελίδη ερμηνεύει τις τέσσερις παγιδευμένες γυναίκες σε έναν «ρόλο» που νιώθουν ότι επέλεξαν κι ας τις εγκλωβίζει στη σκιά, δίνοντας μερικές από τις πλευρές της έμφυλης βίας που κρύβεται εσωτερικευμένη στα προαιώνια στερεότυπα του φύλου.

Εχοντας μόλις κάνει πρεμιέρα στο σουηδικό θέατρο Östgötateatern προτού έρθει στην Αθήνα, η Ιωάννα Αγγελίδη μας μιλά όχι μόνο για την πολυπρόσωπη ηρωίδα του έργου αλλά και για την εμπειρία της παράστασης στη Σουηδία.

● Τι είναι λοιπόν το τέρας;

Το τέρας είναι η σκιά που ασυναίσθητα στοιχειώνει την ψυχοσύνθεση των ηρωίδων του έργου, κατάλοιπο των στερεοτυπικών αντιλήψεων του ρόλου των δύο φύλων.

Οι τέσσερις γυναίκες παλεύουν με τους δαίμονές τους, θύματα οι ίδιες της εσωτερικευμένης πατριαρχίας. Υποφέρουν από σεξισμό, κανονικοποιούν τη βία, ετεροκαθορίζονται από το «ισχυρό» φύλο, παλεύουν να αποδείξουν την αξία τους μπουσουλώντας σε κινούμενη άμμο. Το τέρας του έργου δρα ύπουλα, χωρίς καμία από τις ηρωίδες να το πάρει χαμπάρι, αλλά και κανένας από τους άντρες που το συντηρούν. Ερχεται από πολύ μακριά, από τα βάθη των αιώνων, αφού οι σύγχρονες ηρωίδες του έργου εμπνέονται από αντίστοιχες ηρωίδες της αρχαίας τραγωδίας -Ανδρομάχη, Διηάνειρα, Ελένη, Φαίδρα- έχοντάς τις ως πρότυπα και ως σημεία αναφοράς. Ολα αυτά με την ψευδαίσθηση μιας κανονικότητας.

● Ποιες πλευρές του φωτίζουν τα τέσσερα πρόσωπα του έργου;

Τα τέσσερα πρόσωπα του έργου φωτίζουν παθολογίες που τροφοδοτούνται από την πατριαρχία και το ανδροκρατικό μοντέλο συμβίωσης: ανισότητα και βία στη σχέση, όπου «ο άνδρας ο σωστός» είναι από τη φύση του κυνηγός και δικαιούται να ρίχνει και καμιά σφαλιάρα, σε αντίθεση βέβαια με τη γυναίκα που οφείλει να υπομένει και να τον διεκδικεί. Εσωτερικευμένος μισογυνισμός, όπου οι γυναίκες λειτουργούν ανταγωνιστικά προσπαθώντας να «τυλίξουν» τα ανυπεράσπιστα αρσενικά θύματά τους. Σεξουαλικοποίηση, όπου η γυναίκα οφείλει να είναι αντικείμενο του πόθου. Διαταραγμένη σχέση με το φαγητό και την εικόνα της, αφού η εμφάνιση κρίνεται πιο σημαντική από την προσωπικότητά της. Εργασιακή παρενόχληση και σεξιστική συμπεριφορά από άνδρες σε επαγγελματική θέση ισχύος.

● Τι επιχειρεί να αναδείξει το έργο και πώς συνδέεται με κάποια όψη της σημερινής πραγματικότητας;

Επιχειρεί να αναδείξει τις βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις και τις κοινωνικές ανισότητες των φύλων που διαιωνίζονται, τα ταμπού και τον παραλογισμό που φέρουν τα έμφυλα στερεότυπα από την αρχαιότητα έως σήμερα. Δυστυχώς, παρότι η ισότητα των φύλων έχει ήδη κατοχυρωθεί νομικά σε πολλά κράτη, έχουμε πάρα πολύ δρόμο μπροστά μας για να περάσουμε από τη θεωρία στην πράξη, να αποδεσμευτούμε από τους «παραδοσιακούς» γυναικείους ρόλους και την τοξική αρρενωπότητα, να σταματήσουμε να δαιμονοποιούμε το φύλο μας και να στραφούμε με κατανόηση και ειλικρινή περιέργεια στις ουσιαστικές μας ανάγκες.

● Σε τι συνίσταται το παιχνίδι;

Οι θεατές καλούνται να βγουν από την κλασική θεατρική σύμβαση, να ξεβολευτούν, να ξεκουνηθούν από τις καρέκλες τους -κυριολεκτικά και μεταφορικά- συμμετέχοντας στο παιχνίδι μουσικές καρέκλες. Σε κάθε γύρο του παιχνιδιού βρίσκουμε τα υλικά για να συνθέσουμε το επόμενο πρόσωπο που ζωντανεύει στη σκηνή. Μέσα από ένα ευχάριστο, αθώο φαινομενικά παιχνίδι, κέφι και χαρά, αποκαλύπτονται παθογένειες χρόνων. Είναι το παράδοξο της ίδιας της ζωής, μιας ζωής για γέλια και για κλάματα.

● Ποια πρόκληση αντιμετωπίσατε στην απόδοση του έργου;

Πρόκειται για τέσσερις διαφορετικές γυναίκες, με διαφορετικές πληγές αλλά το ίδιο κρίσιμα τραυματισμένες, χωρίς να το αντιλαμβάνονται καν - πλην ίσως μίας. Είναι τύποι ανθρώπων που ενδεχομένως έχουμε συναντήσει και συναντάμε ακόμα στη ζωή μας. Δεν θα θέλαμε να μείνουμε απλώς σε ένα σκίτσο τους, σε μια γραφική απεικόνισή τους. Γελάμε μαζί τους και ταυτόχρονα ταυτιζόμαστε με την ευαλωτότητά τους.

● Ποια ήταν η αποδοχή του έργου κατά την πρεμιέρα του στη Σουηδία;

Αν και μας είχαν προειδοποιήσει ότι οι Σουηδοί θεατές είναι συγκρατημένοι, εντέλει συμμετείχαν αυθόρμητα σε κάθε αλληλεπίδραση, έπαιρναν μέρος στο παιχνίδι με τις μουσικές καρέκλες χωρίς δεύτερη σκέψη, με κέφι και ενθουσιασμό. Μετά την παράσταση έμειναν να συζητήσουμε για το έργο. Ακόμα και σε μια χώρα που θεωρείται πιο απελευθερωμένη, προηγμένη σε θέματα καταπολέμησης έμφυλων στερεοτύπων, το θέμα εξακολουθεί να είναι επίκαιρο. Οχι και τόσο άξιο απορίας, βέβαια, αν αναλογιστούμε ότι παράλληλα με τις ριζοσπαστικές φωνές διεκδικήσεων ισότητας των φύλων που ακούγονται δυνατότερα τα τελευταία χρόνια σε πολλές περιοχές του πλανήτη, αυξάνονται και οι διαμαρτυρίες υπέρ των πιο παραδοσιακών, στερεοτυπικών τους ρόλων. Δεδομένου, λοιπόν, ότι το «τέρας» παραμονεύει, ότι η ισότητα των φύλων και η αυτοδιάθεση βρίσκονται σε δυναμική ισορροπία που είναι πάντοτε σε εξέλιξη, ας είμαστε σε εγρήγορση.

♦ Πληροφορίες: Μικρό Γκλόρια (Ιπποκράτους 7, τηλ. 210 360 0832)