O παγκοσμίου κύρους και δημοφιλής πρωταγωνιστής του ιταλικού κινηματογράφου Τόνι Σερβίλο απέδειξε γιατί είναι ένας ανεπανάληπτος ηθοποιός στην καθηλωτική παράσταση που έδωσε την περασμένη Δευτέρα 25 Νοεμβρίου για το Δημοτικό Θέατρο «Ολύμπια-Μαρία Κάλλας», αποδίδοντας το κείμενο «Οι Φωνές του Δάντη» (I voci di Dante), του Τζουζέπε Μοντεσάνο.
Η αναμέτρηση του διαλεχτού ηθοποιού με ένα από τα πυκνότερα και πιο «πολυφωνικά» -και για τούτο πάντοτε επίκαιρα- κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, δεν περιορίσθηκε μόνο στην ερμηνευτική του διάσταση. Ο Σερβίλο, ερμηνεύοντας την καινοτόμο ανάγνωση του δαντικού κειμένου από τον Μοντεσάνο, παρουσίασε ουσιαστικά ένα ερμηνευτικό δοκίμιο του δύσκολου αυτού κλασικού κειμένου κι έδειξε πως τα κλασικά έργα πρέπει να τα επισκεπτόμεθα διαρκώς και να τα ξαναζούμε.
Στο εννοιολογικό πλαίσιο της ερμηνείας των Μοντεσάνο και Σερβίλο, τα κλασικά κείμενα δεν είναι μία «αέναη επιστροφή στο ίδιο», αλλά μια κιρκεγκοριανή «ανάκτησή» τους με καινούργιο μάτι, υπό νέες συνθήκες (nel pensier rinova la paura, στη σκέψη αναβιώνει ο φόβος, αναφωνεί ο Φλωρεντινός βάρδος).
Στην πολυφωνία της Κόλασης, ο Δάντης δεν είναι απλός διαβάτης, που guarda e passa, αλλά ως πρωταγωνιστής είναι ο everyman, ο «καθένας», που βιώνει το δράμα μιας Γης, που αντί για «επίγειος Παράδεισος» μετατρέπεται σε Κόλαση. Διατρέχοντας, σαν μποντλερικό υποκείμενο, που ψάχνει διέξοδο «n’ importe où, hors du monde» (δεν έχει σημασία πού, έξω απ’ τον κόσμο), ξαναβρίσκει και πάλι σήμερα εκείνους που, ως «δειλοί», αδιαφόρησαν να ζήσουν και να αποφασίσουν για τη ζωή και «βλέποντας τις σφαγές, απέστρεψαν το πρόσωπο».
Στον αντίποδα, ο δημιουργικός και με αυταπάρνηση δαντικός Οδυσσέας, που δεν διστάζει να σηκώσει άγκυρες και να ξεκινήσει το ταξίδι της ανάβασης οιστρηλατημένος από τη virtute των Λατίνων (ή θα λέγαμε την κατοπινή virtù του Μακιαβέλι και τη virtud του Μπαλτάσαρ Γραθιάν).
‘Η το λυτρωτικό μεγαλείο του έρωτα των Πάολο και Φραντσέσκα, η σκέψη της Βεατρίκης, της Διδούς, της Ελένης, μέσα στη σκοτία και τον λαβύρινθο, που αναδεικνύουν την απέθαντη ζωτικότητα των αληθινών συναισθημάτων, που εξυψώνουν υπερβατικά τον άνθρωπο. Η Κόλαση, όπως κι ο υπαρκτός κόσμος με τη βία του και τις φυσικές χάρες του, μπορεί να γίνει ταυτόχρονα βασανιστικός και καθαρτικός, θηριώδης και αρμονικός -έτσι όπως στους Αρχαίους ο διπλός θεός Απόλλωνας (όπως και στον Ζ-Π. Βερνάν), που τη μία βαστά τη θανατερή χορδή του τόξου και μία την απαλή χορδή της άρπας, αφήνοντας μία ανεκτέλεστη αποστολή την επίκληση (κι ίσως την άνοδο) προς τ’ ανέσπερα άστρα -την προτροπή ad astra του δασκάλου και συνοδοιπόρου του Βιργίλιου.
Ο ίδιος ο Σερβίλο, ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, ένας από εκείνους τους πρωτοπόρους πειραματιστές που στις δεκαετίες ‘60-’80 μεγαλούργησαν προσθέτοντας νέες εκφραστικές τεχνικές στην ερμηνεία και τη σκηνική παράσταση, έχει τις δυνατότητες να υπηρετήσει τη δύσκολη αποστολή να κρατήσει στους ώμους του την αποστολή μόνος του να κρατήσει μία τέτοια απαιτητική παράσταση.
Η θητεία του Σερβίλο στην πρωτοποριακή ναπολιτάνικη μοντέρνα σκηνή, που περιελάμβανε τεράστια ονόματα του νέου θεάτρου (Καρμέλο Μπένε, Ανίμπαλε Ρουτσέλο, Τζανκάρλο Νάννι, Μάριο Ρίτσι, Κάρλο Τσέκι, Λέο ντε Μπερνάντις και Αντόνιο Νεϊβίλερ και Μάριο Μαρτόνε), υπήρξε μακρά. Το θέατρο για τη ναπολιτάνικη σκηνή γίνεται μία ολική έκφραση. Οχι μόνον του λόγου και της κίνησης αλλά και του σώματος ως «περφόρμανς» και teatro-immagine, ενσωματώνοντας όλα τα λειτουργικά στοιχεία της παράστασης (μουσική, φώτα, σκηνικά, κοινό) στην ερμηνεία, κάνοντας το θεατρικό έργο ένα ζωντανό και κινούμενο Gesamtkunstwerke κι έναν ζωντανό οργανισμό που εκτίθεται.
Ο Σερβίλο με το Teatro Studio di Caserta, ως ηθοποιός-σκηνοθέτης, ξεχώρισε με έργα όπως το Propaganda 2 (ένα «θέαμα σε βινίλιο», όπως το χαρακτήρισε ο ίδιος). Με καινοτομίες που εδράζονται στις κινήσεις του σώματος και τις εκφράσεις ως αυτόνομο λεξιλόγιο κι ανατρέπουν το αποκλειστικό πρωτείο του λόγου.
Ερμηνευτικές δυνατότητες που φάνηκαν ευανάγνωστες ακόμη και στον κινηματογράφο, όχι μόνον στις ταινίες του Σορεντίνο αλλά και στις πρώιμες, όπως ο «Θάνατος ενός Ναπολετάνου Μαθηματικού» ή τους «Βεζουβιάνους» που τον καταξίωσαν κι ευτυχώς, συνάμα, τον εκτόξευσαν σε παγκόσμια περιωπή, ώστε να έχουμε όλοι την ευτυχία να γευόμαστε τούτο το αστείρευτο και ανέσπερο ταλέντο του.
*Ο Γιώργης-Βύρων Δάβος εργάζεται ως δημοσιογράφος και κριτικός Τέχνης και διδάσκει Αισθητική στην Ακαδημία της Μπρέρα (Μιλάνου) και Κοινωνιογλωσσολογία και Λογική Φιλοσοφία της Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Βίγο (Ισπανία)
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας