«Το θέατρο μπορεί να βάλει τον σπόρο της ευαισθητοποίησης σε θέματα όπως τα pushback»

Έχοντας παρακολουθήσει την παράσταση στην πρώτη της σεζόν, τη βραδιά που ακολούθησε η ανοιχτή συζήτηση με τον συγγραφέα του έργου και τον ακτιβιστή διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλο, είχα την περιέργεια να μιλήσω με τη φοβερή αυτή ομάδα που πήρε ένα γλαφυρό και άκρως επίκαιρο κείμενο, όπως αυτό του Θανάση Τριαρίδη και μας το επέστρεψε ως ηχηρό «χαστούκι» για το δυστοπικό μέλλον που περιμένει έναν κόσμο αδιάφορο για όσα συμβαίνουν γύρω του, αναίσθητο μπροστά στο δράμα χιλιάδων, εκατομμυρίων απόκληρων, απρόσωπο, χωρίς αγάπη.

Ο Νίκος Μαρνάς, εκ των σκηνοθετών και πρωταγωνιστών της παράστασης «Να ξέρετε πώς αυτό που ακούτε είναι σφύριγμα τρένου», με τον τίτλο να αποκτά νόημα όσο προχωράει η πλοκή, μας εξηγεί γιατί αυτά τα νέα παιδιά επέλεξαν, λίγο μετά την αποφοίτησή τους από το Θέατρο Τέχνης, να ανεβάσουν το συγκεκριμένο θεατρικό έργο και τι feedback πήραν από το κοινό και μέσα από την εμπειρία της πρωτότυπης διαδικασίας συζήτησης μετά από κάθε παράσταση. 

● Το «Να ξέρετε πώς αυτό που ακούτε είναι σφύριγμα τρένου» είναι το πρώτο έργο της τριλογίας του Θανάση Τριαρίδη για τα pushback. Γιατί επιλέξατε ένα τέτοιο έργο για την πρώτη σας δουλειά μετά τη σχολή του Θεάτρου Τέχνης;

Είναι ένα πολύ δυνατό, τολμηρό και σύγχρονο έργο με έναν πολύ ελκυστικό κόσμο, μα πάνω απ' όλα αρθρώνει πολιτικό λόγο. Ήταν το πρώτο έργο που διαβάσαμε όταν αρχίσαμε να ψάχνουμε με τον Νίκο Στεργιώτη τι θα ανεβάσουμε ως πρώτη μας δουλειά. Έτυχε μάλιστα να το διαβάσουμε τη μέρα που δημοσιεύθηκε. Θέλαμε πολύ μέσα από την τέχνη μας, με τον δικό μας τρόπο να ασχοληθούμε με έργα που θίγουν κοινωνικά ζητήματα, οπότε ήταν το ιδανικό. Ο Θανάσης, τόσο στον δημόσιο του λόγο όσο και μέσα από τα γραπτά του, φωνάζει για τα pushback και η αλήθεια είναι πως είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα των ημερών μας, το οποίο δεν ακούγεται όσο θα έπρεπε και ο περισσότερος κόσμος ίσως αγνοεί ή γνωρίζει πολύ λίγα πράγματα. Αυτό για μας ήταν μία πρόκληση, καθώς το έργο δημοσιεύθηκε μόλις λίγες μέρες μετά το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου και δεν είναι εύκολο να ακουμπάς πράγματα που είναι τόσο νωπά τα αποτυπώματα τους. Βεβαίως, σημαντικό κριτήριο μας ήταν και η αξία του έργου ως θεατρικού κειμένου, με τους ρόλους του που είναι απαιτητικοί και την ιστορία που εκτυλίσσεται έχοντας πολλές έντονα δραματικές στιγμές, που όμως εναλλάσσονται με πολλές χιουμοριστικές, στις οποίες μάλιστα δώσαμε κι ιδιαίτερη έμφαση.

● Η παράσταση αγαπήθηκε πολύ από το κοινό και ξεχώρισε την περσινή σεζόν, γι’ αυτό και βάζει πλώρη για δεύτερο κύκλο. Που πιστεύετε ότι οφείλεται η επιτυχία της;

Ο κόσμος μας εξέπληξε πολύ, αγκαλιάζοντας την πρώτη μας δουλειά, πήραμε πολλή αγάπη και πολλά θετικά σχόλια. Αυτή η αλληλεπίδραση με τον κόσμο - πολλές φορές άγνωστό μας - απάλυνε το τεράστιο άγχος που είχαμε όσον αφορά πώς θα φανεί η πρώτη μας παράσταση. Είχαμε σκέψεις για το πώς θα φανεί και στον Θανάση κι αν θα το εγκρίνει, αλλά όταν μια εβδομάδα πριν την πρεμιέρα, είδε το πέρασμα και ενθουσιάστηκε, η ζωή μας έγινε πολύ πιο εύκολη και σιγά σιγά ηρεμήσαμε. Αυτό βέβαια πιστεύω ότι οφείλεται στην πολλή δουλειά, τόσο σωματική όσο και πνευματική, πάνω σε αυτό το έργο που το δουλέψαμε με μεγάλη λεπτομέρεια. Ξέραμε από την αρχή των προβών πού ακριβώς θέλαμε να φτάσουμε, είχαμε πολύ ισχυρές καλλιτεχνικές προθέσεις. Φτιάξαμε ένα σύμπαν ολοκληρωμένο, επενδύσαμε στους χαρακτήρες και στην ιστορία του καθενός που έπρεπε να εφεύρουμε, για να τους κάνουμε ανάγλυφους. Αυτό το κάπως κουνημένο σύμπαν της παράστασης, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι παίζουμε πολύ σε κόκκινες περιοχές και υπάρχει αρκετό χιούμορ, βοήθησαν να αρέσει στο κοινό και να ξεχωρίσουν την παράσταση μας.

● Ποια άλλα θέματα θίγει το έργο;

Το έργο, πέρα από το βασικό ζήτημα των pushback έχει αρκετά θέματα που θίγει. Καταρχάς, είναι πολύ έντονη η παρουσία της εξουσίας και όλων των μηχανισμών που λειτουργούν, ώστε μια ανώτερη εξουσιαστική δύναμη να καταφέρει όσα επιθυμεί. Η μνήμη είναι πολύ σημαντικό κομμάτι του έργου, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται η συλλογική μνήμη. Γίνεται ένα παιχνίδι μνήμης - λήθης, όσον αφορά το πόσο εύκολα ξεχνάμε και για το πώς γράφεται η Ιστορία και από ποιους. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι στο κέντρο του έργου με όλα τα ζητήματα που τίθενται για το παρόν και το μέλλον μας. Οι άνθρωποι δεν έχουν ταυτότητα, η σκέψη τους είναι καθοδηγούμενη και το πιο σημαντικό είναι πως η αγάπη απουσιάζει πλήρως. Νομίζω δεν είναι τυχαίο πως στο κείμενο η λέξη αγάπη δεν υπάρχει πουθενά εκτός από δύο πολύ συγκεκριμένα σημεία. Θίγεται και το θέμα των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία όλο και περισσότερο θα μας απασχολήσουν στο μέλλον.

● Το κοινό γνωρίζει τι γίνεται με το ζήτημα των μεταναστών ή έχει υπόψιν του μόνο τη μικρή εικόνα που δείχνουν τα ΜΜΕ; 

Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που έρχονται στην παράσταση γιατί ενημερώνονται τακτικά όσον αφορά το μεταναστευτικό και τις επαναπροωθήσεις που συμβαίνουν καθημερινά σε όλη τη Μεσόγειο. Αυτό πιθανόν είναι που τους κάνει να έρθουν στην παράστασή μας. Υπάρχει ένα άλλο κομμάτι των ανθρώπων που δε γνωρίζουν πολλά έως και τίποτα για αυτό το θέμα, το οποίο η αλήθεια είναι πως δεν καλύπτεται επαρκώς από τα ΜΜΕ. Και σε εμάς, πριν ασχοληθούμε τόσο ενεργά με το θέμα λόγω της παράστασης, πολλά δεδομένα διέφευγαν της προσοχής μας. Είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα, το οποίο πολλές φορές δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου, εκτός αν ακολουθείς συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης. Έτσι πιστεύω το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας δεν ξέρει πως η Μεσόγειος είναι η πιο πολύνεκρη θάλασσα ούτε πως η χώρα μας έχει ενεργό ρόλο στις επαναπροωθήσεις. Μέσα από την παράστασή μας θέλουμε να το κάνουμε γνωστό, είναι ο τρόπος που εμείς ξέρουμε να μιλάμε για τα πράγματα κι η αλήθεια είναι πως πέρυσι υπήρχε κόσμος που ήταν σαστισμένος μετά την παράσταση και έτοιμος να ψάξει το θέμα.

● Μετά τις παραστάσεις ακολουθεί συζήτηση με διάφορους καλεσμένους. Τι έχετε αποκομίσει από αυτές τις συζητήσεις; Υπήρχε κάτι που μάθατε και σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση; Αν ναι, τι ήταν αυτό;

Οι συζητήσεις μας μετά την παράσταση είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσουμε πιο άμεσα με τον κόσμο, να δεχθούμε ερωτήσεις, να δούμε πώς τους φάνηκε η παράσταση και να μάθουμε τους προβληματισμούς του. Πολύ θετικό είναι το ότι μπορείς να μιλήσεις με τον συγγραφέα του έργου, ο Θανάσης είναι ένας πολύ ανοιχτός άνθρωποςν έτοιμος πάντα για διάλογο με τον κόσμο, αναπτύσσοντας έτσι κι εκείνος τις σκέψεις του. Οι καλεσμένοι μας ήταν πολύ σημαντικό και τιμητικό που ήταν μαζί μας, τόσο ο Στέλιος Κούλογλου όσο και ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, στην πρώτη μας χρονιά. Κι οι δύο είναι άνθρωποι με πολύ μεγάλη δράσην που μοιράστηκαν μαζί μας τις εμπειρίες τους. Σίγουρα μάθαμε πολλά, αλλά αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν όσα μας είπε ο Στέλιος Κούλογλου για τις φυλακές του Γκουαντάναμο, για το πώς φυλακίζονται άνθρωποι χωρίς να δικαστούν, χωρίς να ξέρουν τι έχουν κάνειν ούτε για πόσο θα μείνουν εκεί. Μας χάρισε μάλιστα κι ένα βιβλίο από την έκθεση που διοργάνωσε στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τίτλο «Guantanamo: Art in captivity», με έργα κρατουμένων της φυλακής, την οποία είχε επιμεληθεί ο πρώην κρατούμενος της φυλακής Mansoor Adayfi.

● Μπορεί το θέατρο να ευαισθητοποιήσει πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα;

Πιστεύω πολύ στη δύναμη του θεάτρου. Αυτή η σχέση που αναπτύσσεται στο εδώ και τώρα μεταξύ κοινού και ηθοποιών είναι μαγική. Από τον κόσμο παίρνουμε δύναμη και εκείνος από εμάς, εμείς μεταδίδουμε το μήνυμα κι εκείνος το πάει παρακάτω. Ο κόσμος προβληματίζεται μετά τις παραστάσεις, σίγουρα δεν είναι μια παράσταση που φεύγει κάποιος τελείως ανάλαφρος, παρότι στη διάρκεια της έχει γελάσει πολύ. Σίγουρα λοιπόν το θέατρο μπορεί να ευαισθητοποιήσει πάνω σε αυτά τα ζητήματα, βάζοντας τον σπόρο. Αυτό βέβαια δεν είναι παρά μια σπίθα, η οποία μπορεί να σβηστεί - ως πολύ εύθραυστη - αμέσως, αλλά είναι δυνατό να φουντώσει και να αποδειχτεί πολύ ισχυρή.

● Ως νέος καλλιτέχνης στην Ελλάδα του 2024, ποια πιστεύετε ότι είναι η μεγαλύτερη δυσκολία; 

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζω καθημερινά, όσο και τα υπόλοιπα παιδιά από την παράσταση, είναι ο αγώνας για επιβίωση, κάνοντας μία ή δύο δουλειές εκτός θεάτρου, για να μπορούμε να κάνουμε το θέατρο που θέλουμε. Αυτό σημαίνει πως πολλές ώρες της μέρας και πολλές από τις δυνάμεις μας, που θα μπορούσαν να είναι αφιερωμένες στην τέχνη μας, τη μελέτη και την εκπαίδευση μας, διοχετεύονται σε άλλες δουλειές. Έτσι, όταν φτάνεις πια στη στιγμή να κάνεις πρόβα ή να παίξεις στην παράσταση είσαι κουρασμένος ή έχεις ένα σωρό προβληματισμούς για άλλα πράγματα ,τα οποία σε επηρεάζουν. Πολλές φορές πρέπει να κάνουμε πρόβα πολύ αργά το βράδυ, γιατί δε βγαίνουν αλλιώς τα προγράμματά μας. Ίσως όμως αυτό να μας δίνει μια παραπάνω δύναμη να κάνουμε αυτό που αγαπάμε με όλη μας την καρδιά. Είναι η στιγμή της αποσυμπίεσης, εκεί όπου είμαστε ελεύθεροι να δημιουργήσουμε και να υπάρχουμε όπως επιθυμούμε.

● Ξεκινήσατε, βάζοντας τον πήχη πολύ ψηλά. Τι άλλο να περιμένουμε από εσάς;

Αυτή τη στιγμή είμαι απόλυτα προσηλωμένος στην παράσταση μας και τη δεύτερη χρονιά που θα περάσουμε στο studio Μαυρομιχάλη. Παράλληλα εξετάζουμε και το ενδεχόμενο να ταξιδέψει η παράσταση και σε άλλες πόλεις. Βεβαίως, δε γίνεται να μην κοιτάμε και στο μέλλον. Έτσι είμαστε σε μια διαδικασία μελέτης κειμένων για μελλοντικές θεατρικές δουλειές. Μου είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί ένας πυρήνας ανθρώπων που θα δουλεύουμε μαζί με κοινά καλλιτεχνικά κριτήρια, πιστεύω ότι είναι ο τρόπος που θέλω να πορευτώ στο θέατρο. 

Πληροφορίες για την παράσταση

Δημοσιευμένο τον Ιούνιο του 2023, λίγες μέρες μετά το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, το «Να ξέρετε πως αυτό που ακούτε είναι σφύριγμα τρένου» του Θανάση Τριαρίδη, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 2024,στο Studio Μαυρομιχάλη.

Η παράσταση που σκηνοθέτησαν ο Νίκος Μαρνάς και ο Γιώργος Γκιόκας, αμέσως μετά την αποφοίτησή τους από το Θέατρο Τέχνης, έκλεψε τις εντυπώσεις, με τους ίδιους, μαζί με τον Λεωνίδα Μπακάλη και Νίκο Στεργιώτη, να ερμηνεύουν μοναδικά ένα δυστοπικό σύμπαν, που συνταράσει. 

Λίγα λόγια για την υπόθεση: 

Σε ένα όχι και τόσο μακρινό, αλλά οικεία ζοφερό μέλλον, ένας νέος υπάλληλος καταφτάνει στο περιβόητο γραφείο 20/4 της κρατικής υπηρεσίας, ώστε να αναλάβει καθήκοντα. Όλα φαίνεται να πηγαίνουν βάσει σχεδίου: όσοι έπρεπε να πεθάνουν είναι νεκροί, όσοι παραμένουν χρήσιμοι είναι ακόμα ζωντανοί και η ανθρωπότητα φορτωμένη τα κρίματά της συνεχίζει τις ατελείωτες στροφές της. 

Πώς γράφεται η Ιστορία; Είναι οι σημερινές μας πράξεις αυτές που διαμορφώνουν το μέλλον εκείνο το οποίο όλοι προσδοκούμε. Αλλά μήπως τελικά  η ελπίδα δεν έχει για όλους μας το ίδιο πρόσωπο; Ο άνθρωπος δεν έχει πρόσωπο, δεν έχει ταυτότητα, δεν έχει να πιστέψει σε τίποτα. Ποια είναι η αλήθεια;  Η διαστρέβλωση οδηγεί στην πλήρη σύγχυση της αντίληψης του κόσμου.  Ένας κόσμος χωρίς αγάπη.

Κύκλος συζητήσεων: 

Στον πρώτο κύκλο των παραστάσεων (Μάιος-Ιούνιος 2024) υπήρξαν έξι συζητήσεις με τον συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη, τους συντελεστές της παράστασης και το κοινό. Σε δύο από αυτές προσκεκλημένοι ήταν ο δημοσιογράφος και ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου και ο διασώστης - ακτιβιστής Ιάσονας Αποστολόπουλος. Στο ίδιο πλαίσιο θα συνεχιστούν οι συζητήσεις και στον δεύτερο κύκλο παραστάσεων, κάθε Πέμπτη, μετά το τέλος της παράστασης, όπου οι συντελεστές θα συνομιλούν με διάφορους προσκεκλημένους για τις δολοφονίες των μεταναστών και την παράφορη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.

Συντελεστές

• Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης 
• Σκηνοθεσία: Νίκος Μαρνάς - Γιώργος Γκιόκας  
• Σκηνικά - Κοστούμια: Ηρώ Παρδαβέλλα 
• Μουσική: Οδυσσέας Τσούβαλης 
• Σχεδιασμός φωτισμού: Κατερίνα Μαρία Σαλταούρα
• Φωτογραφίες - video: Φίλιππος Μέμος 
• Παίζουν οι ηθοποιοί:  Γιώργος Γκιόκας, Νίκος Μαρνάς, Λεωνίδας Μπακάλης, Νίκος Στεργιώτης

Παραγωγή: SPEAK ART PRODUCTIONS AMKE

Θέατρο «StudioΜαυρομιχάλη»
Μαυρομιχάλη 134, Νεάπολη Εξαρχείων
Τηλ 210 6453330

Πρεμιέρα: 3 Οκτωβρίου 2024
Ημέρες παραστάσεων: Κάθε Πέμπτη στις 9:00 μ.μ. 
Τιμές εισιτηρίων: 12 € (γενική είσοδος) 
Εισιτήρια: https://www.more.com/theater/sfyrigma-trenou/ και τηλεφωνικά στο ταμείο του θέατρου 

Διάρκεια: 70 λεπτά