«Οσοι οι άνθρωποι στον πλανήτη, τόσες και οι Νεφελοκοκκυγίες»

Οχι ότι έχουμε κανέναν λόγο να θέλουμε να φύγουμε από αυτή την ωραία ατμόσφαιρα στην οποία ζούμε αλλά και πάλι, είτε πρόκειται για καλό είτε για κακό, στρέφουμε το βλέμμα και γνέφουμε προς τον ουρανό. Κάποιοι αναζητούν διέξοδο στην ουτοπία, που φαντάζει πολυτέλεια όταν αγωνίζεσαι για την επιβίωση, άλλοι κοπιάζουν να κάνουν ό,τι καλύτερο με αυτή τη ζωή που έχουν εδώ, γιατί «Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις» που λέει κι ο ποιητής, ωστόσο όλοι, με τον τρόπο μας, θα επιθυμούσαμε μια ειρηνική και άνετη ζωή. Το ίδιο μάλλον ισχύει από παλιά καθώς το σκέφτηκε προφανώς και ο Αριστοφάνης και σκάρωσε τους «Ορνιθες» βάζοντας δύο φίλους, τον Πεισθέτερο και τον Ευελπίδη, απογοητευμένους από τις συνθήκες ζωής στην πόλη τους, να ψάχνουν έναν νέο τόπο για να μπορέσουν να ζήσουν με ηρεμία και χαρά και εμπνεόμενοι από τα πουλιά αποφασίζουν να ιδρύσουν μια καινούργια πολιτεία στους αιθέρες, μεταξύ γης και ουρανού, τη Νεφελοκοκκυγία.

Είναι με αυτό το έργο που ο σκηνοθέτης Αρης Μπινιάρης κατεβαίνει στην Επίδαυρο την Παρασκευή 9 και το Σάββατο 10 Αυγούστου, σηματοδοτώντας μια στροφή στην αρχαία κωμωδία μετά τους «Πέρσες» και τον «Προμηθέα Δεσμώτη», τις προηγούμενες δουλειές τις οποίες είχε παρουσιάσει στο αργολικό θέατρο. Για να ψηλαφίσει, όπως πάντα, τις αλληγορικές προεκτάσεις, αυτή τη φορά του αριστοφανικού πνεύματος για το αν είναι εφικτή η ουτοπία, η δυνατότητα μιας καινούργιας αρχής, αλλά κυρίως να διερευνήσει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και του φυσικού κόσμου...

● «Τι θα σας έδιωχνε από τον κόσμο των ανθρώπων και πού βρίσκεται για σας η ουτοπία-ευτυχία-Νεφελοκοκκυγία;» ρωτήσαμε τους συντελεστές της παράστασης, τον Πεισθέτερο-Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, τον Ευελπίδη-Γιώργο Χρυσοστόμου, αλλά και τον σκηνοθέτη Αρη Μπινιάρη, ο οποίος συνυπογράφει τη διασκευή και δραματουργική επεξεργασία του έργου με την Ελενα Τριανταφυλλοπούλου.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΑΠΑΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ: «Εμείς είμαστε η πόλη μας»

Για να βάλω στη σωστή διάσταση το ερώτημα, να σας πω πως δεν θέλουν να φύγουν από τον κόσμο των ανθρώπων, φεύγουν από την πόλη τους ελπίζοντας να βρουν μια άλλη πόλη καλύτερη για να ζήσουν, γιατί εκεί δεν είναι ευτυχισμένοι. Ομως, όπως και στο ποίημα «Η Πόλις» του Καβάφη, δεν υπάρχει κάποια πόλη καλύτερη από τη δική μας στα αλήθεια: ούτως ή άλλως οι πόλεις μας είναι φτιαγμένες από μας και πάντα θα τις συναντάμε όπου κι αν πάμε. Υπάρχει και η παραβολή με τον γέρο που ζει έξω από την πόλη και τον ρωτάνε «πώς είναι η πόλη σου;» και τους γυρίζει το ερώτημα «εσένα πώς ήταν η πόλη σου;». Κι ο ένας του απαντάει «διεφθαρμένη» και τότε του λέει «έτσι είναι» και ο άλλος που βλέπει πως είναι «υπέροχη η πόλη του, με αγάπη και ευγένεια» κι ο γέρος του λέει πως «έτσι είναι». Από μας εξαρτάται: το να αναζητήσουμε γιατί θα φύγουμε είναι ένας τρόπος να ξεφύγουμε από την πραγματική ερώτηση γιατί δεν αντέχουμε τον εαυτό μας, ο εαυτός μας είναι η πόλη μας κι εμείς είμαστε η πόλη μας. Αρα εγώ δεν επιθυμώ να φύγω από την πόλη μου στον βαθμό που μπορώ να την αλλάξω... Η ευτυχία βρίσκεται στη δυνατότητα να απολαμβάνω ασήμαντα πράγματα, στην ικανότητα για λίγες στιγμές να είμαι παρών στο εδώ και τώρα χωρίς να με καταδυναστεύει το πριν και το μετά, στο να μπορώ να ηρεμήσω για λίγο χωρίς να έχω αγωνία τι θα γίνει παρακάτω, στο να μην κάνω πράγματα που δεν με εκπροσωπούν, που δεν θα επιθυμούσα.

Οχι, δεν αναζητώ τη Νεφελοκοκκυγία, μου είναι ήδη πολύ αυτό για το οποίο σας μιλώ, να μπορούσα να πω: Αυτό είναι η Νεφελοκοκκυγία, κάτι πολύ εφικτό, πραγματοποιήσιμο, ικανό να ασχοληθείς μαζί του, καθόλου φανταστικό και ουτοπικό. Βεβαίως είναι δύσκολο να επιτευχθεί, γι’ αυτό και την ονομάζουμε κάτι ιδανικό, το να συνυπάρξουμε με τους ανθρώπους απολαμβάνοντας το τώρα μας χωρίς τον φόβο του θανάτου που μας ορίζει καθημερινά δημιουργεί τη λαιμαργία να αρπάξουμε ό,τι έχει να μας δώσει η φύση - δεν είναι κάτι απλό. Δεν έχει κάτι φανταστικό, είναι πολύ συγκεκριμένο κι ακόμη και τώρα να το βάλεις σε εφαρμογή για όλη σου τη ζωή, για τα επόμενα 30 χρόνια, πάλι ούτε στα μισά δεν θα φτάσεις...

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: «Η ουτοπία σου είναι ό,τι δεν έχεις»

Η δυσκολία που θα με έδιωχνε είναι το να μη βρίσκεις άνθρωπο να συνδεθείς και να μοιραστείς πράγματα. Κάποια πράγματα τα παίρνουμε σαν δεδομένα, όμως δεν υπάρχει άλλη πόλη όπου να είναι όλα λυμένα - θα ‘χαμε πάει όλοι εκεί. Οταν μαζεύονται οι άνθρωποι σε έναν τόπο μαζεύονται τα προβλήματα.

Η δική μου ιδανική πόλη είναι χαρντκορίλα: ένας φάρος στη μέση του πελάγους, σκύλος, τζάκι, παρέα, όλα τα κομφόρ - κύματα κι ο αέρας να λυσσομανά. Αλλά αυτή η εικόνα πόσο να διαρκεί; μερικά δευτερόλεπτα. Μετράνε το πριν και το μετά και μου φαίνεται πάρα πολύ δύσκολο. Δεν φεύγεις εύκολα από τον τόπο σου να πας στο άγνωστο, κάπου που δεν ξέρεις κανέναν. Αυτό το εφηβικό που νιώθεις ότι στον τόπο σου δεν σε καταλαβαίνει κανείς και φεύγεις το έζησα στα 18 μου χρόνια. Και είναι δύσκολο. Ενας καινούργιος τόπος μπορεί να έχει εξιτάρισμα αλλά σου βγάζει ανασφάλεια - λίγος κόσμος το καταφέρνει... Βαραίνει η ασφάλεια στη ζυγαριά, άλλοι χαρακτήρες είναι πιο ανήσυχοι και ταξιδιάρικοι, άλλοι παντρεύονται την ανασφάλειά τους, αλλιώς είσαι μόνος σου. Αλλιώς κολυμπάς στο λιμάνι κι αλλιώς σε ωκεανό.

Οσοι είμαστε στον πλανήτη τόσες και οι Νεφελοκοκκυγίες. Καμωνόμαστε ότι συνεννοούμαστε, αλλά στ’ αλήθεια η ουτοπία σου είναι πάντα ό,τι δεν έχεις... Είναι κάτι σαν φυσική τάση να εστιάζουμε στα αρνητικά μιας κατάστασης, να είμαστε αγνώμονες γιατί τα πράγματα δεν είναι δεδομένα και όταν τα έχεις γιατί να τα εκτιμήσεις, ενώ όταν τα στερηθείς... Η ζωή δίνει και μερικά χαστούκια για να σκέφτεσαι «κοίτα τι έχεις»... Γι’ αυτό έχουν νόημα και οι διακοπές, επειδή για τόσους μήνες τρως και ξύλο - μέσα από την αντίθεση αποκτούν βάρος. Η Νεφελοκοκκυγία έχει να κάνει περισσότερο με μια μεθοδικότητα. Στο θέατρο είναι πιο παραμύθι, στη συγκεκριμένη παράσταση έχει να κάνει με μια διανοητική και ψυχική λειτουργία, πιο ουράνια, λιγότερο γήινη, έχει τα πουλιά κι εκεί που πάνε να πετάξουν τα πουλιά τούς μαθαίνουν να περπατούν...

ΑΡΗΣ ΜΠΙΝΙΑΡΗΣ: «Νεφελοκοκκυγία: το πέταγμα, η στιγμή που τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν»

Προτού κληθεί ο σκηνοθέτης να τοποθετηθεί στα ίδια ερωτήματα προηγήθηκε ακόμη ένα: Ποια είναι η διαδρομή από τον Αισχύλο και τις τραγωδίες «Πέρσες» και «Προμηθέας Δεσμώτης» -ίσως και δυστοπίες, όπως δυστοπική είναι η ήττα στον πόλεμο και η αιώνια τιμωρία με παντοτινό το αίτημα δικαιοσύνης- στον Αριστοφάνη και την ουτοπία του;

Υπάρχουν κοινά ρεύματα που διατρέχουν την τραγωδία και την κωμωδία. Παρότι είναι διαφορετικό είδος, μιλούν θεωρώ με άλλον τρόπο πάνω-κάτω για όσα απασχολούν την ύπαρξή μας. Επί της ουσίας υπάρχουν κοινά: κι εδώ υπάρχει το πολιτικό και κοινωνικό στοιχείο, όπως και το υπαρξιακό. Απλά εδώ αλλάζουν τα εργαλεία, ο τρόπος σε σχέση με την ουτοπία. Υποτίθεται ότι παρουσιάζει έναν φανταστικό τόπο, της φαντασίας, μη πραγματικό, παρ’ όλα αυτά μιλάει για κάτι πάρα πολύ πραγματικό και ανθρώπινο, για κάτι που είναι σαν να κλείνει το μάτι σε μια προοπτική του ανθρώπου, προφανώς όχι να πετάξει, αλλά να έρθει σε επαφή με αυτό που συμβολίζει το πέταγμα, ο κόσμος των πουλιών, μια πόλη που είναι στους αιθέρες: οι δυο φίλοι αναζητούν έναν άλλον τρόπο και βηματισμό, μια άλλη ζωή, να επανατοποθετηθούν στα πράγματα...

● Και η Νεφελοκοκκυγία;

Είναι ο τρόπος να αναζητήσουμε αυτά που θέλουμε να αλλάξουμε σε συμβολικό επίπεδο στη ζωή στην οποία ζούμε. Ο Αριστοφάνης δεν προτείνει μια φυγή, διαφυγή και αποφυγή, αλλά μια αναζήτηση του πώς μπορείς να αλλάξεις τη δική σου οπτική στα πράγματα και να επηρεάσεις τον περίγυρό σου. Οχι ως κάποιος που έχει χάσει το παιχνίδι, αλλά ως αυτός που αναζητά έναν νέο τρόπο για τα πράγματα κι έρχεται σε επαφή με αυτό που συμβολίζει ο τρόπος των πουλιών για να μπορέσει να υπάρχει ξανά στον παρόντα χρόνο αλλάζοντας αυτό που υπάρχει γύρω σου και μέσα σου.

Η Νεφελοκοκκυγία στην ουσία μπορεί να μην είναι ένας χώρος αλλά να συμβολίζει έναν χρόνο, μια στιγμή: τη στιγμή που τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν, που πραγματώνεται μια αλλαγή που ξεκινά από μια βαθιά επιθυμία.

● Τι μας λέει για αυτή τη στιγμή το έργο;

Τη βλέπει στην κατεύθυνση προς μια συλλογική συνύπαρξη, σε έναν χώρο όπου ο άνθρωπος είναι συμφιλιωμένος με τη φύση του και τη φύση των πραγμάτων και μπορεί συλλογικά - δεν είναι τυχαίο ότι βρίσκει μια ομάδα πουλιών και μέσα από αυτήν μαθαίνει και αλλάζει την οπτική του σε μια συλλογικότητα. Οπως παρουσιάζεται στο έργο αυτή η πόλη ανάμεσα στη γη και στον ουρανό, κόβει τις μυρωδιές από τις θυσίες που ανεβαίνουν προς τα πάνω, οπότε καταφέρνει να δηλώσει την παρουσία της σε θεούς και ανθρώπους: αν θες να ακουστείς, ίσως χρειάζεται να δημιουργήσεις μια τομή, να μπεις σε έναν χώρο ανάμεσα, να διακόψεις κάτι για να ακουστείς. Ανοίγεται μια προοπτική που μπορεί να σε οδηγήσει σε μια υπέρβαση, είτε σε προσωπικό είτε σε συλλογικό επίπεδο.

ℹ️ «Ορνιθες» του Αριστοφάνη. Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος. Σκηνοθεσία: Αρης Μπινιάρης.Δραματουργική επεξεργασία-Διασκευή: Ελενα Τριανταφυλλοπούλου- Αρης Μπινιάρης. Σκηνικά- Κοστούμια: Πάρις Μέξης. Μουσική σύνθεση: Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης. Κινησιολογία: Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου. Σχεδιασμός φωτισμών: Βαγγέλης Μούντριχας. Μάσκες Χορού: Δήμητρα Καίσαρη. Βοηθοί σκηνοθέτριες/ες: Νεφέλη Παπαναστασοπούλου, Βαγγέλης Πρασσάς. Βοηθός σκηνογράφος - ενδυματολόγος: Αλέξια Παπαγεωργίου. Παίζουν: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου, Κώστας Κορωναίος, Στέλιος Ιακωβίδης, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Ερρίκος Μηλιάρης, Μάριος Παναγιώτου, Θανάσης Ισιδώρου. Χορός: Μιχάλης Βαλάσογλου, Θανάσης Ισιδώρου, Τάσος Κορκός, Σοφία Κουλέρα, Αυγουστίνος Κούμουλος, Μαρία Κυρώζη, Κυριάκος Σαλής, Αλεξία Σαπρανίδου, Ειρήνη Τσέλλου. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Παρασκευή 9 & Σάββατο 10 Αυγούστου. Εισιτήρια από 15 ευρώ, προπώληση more.com