Μια Εκάβη- σύμβολο δικαιοσύνης για τους ευάλωτους

«Εκάβη μη Εκάβη». Αυτός είναι ο τίτλος του νέου έργου του τρομερού σύγχρονου Πορτογάλου σκηνοθέτη, ηθοποιού, δραματουργού, ποιητή και, πιο πρόσφατα, επίσης διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Τιάγκο Ροντρίγκες. Τον γνωρίσαμε από κοντά τον περασμένο Δεκέμβριο όταν παρουσιάστηκε στη Στέγη το συγκλονιστικό και βαθιά πολιτικό του έργο «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες». Τώρα, όμως, ο ίδιος σκηνοθετεί για πρώτη φορά ηθοποιούς από τον ιστορικό θίασο της Γαλλίας, την Κομεντί Φρανσέζ. Εκεί πρωτοπαρουσιάστηκε η «Εκάβη» του, αλλά ξεκινά την παγκόσμια περιοδεία της από την Επίδαυρο, αύριο και το Σάββατο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Ο Τιάγκο Ροντρίγκες εμπνεύστηκε την «Εκάβη μη Εκάβη» του από μια πραγματική ιστορία: το σκάνδαλο της κακοποίησης παιδιών σε ένα κρατικό ίδρυμα στην Ελβετία που ήταν επιφορτισμένο με τη φροντίδα τους. Και έτυχε αυτό το τρομακτικό περιστατικό να είναι και η ιστορία της Ελσας (Elsa Lepoivre), μιας εκ των ηθοποιών της Κομεντί Φρανσέζ η οποία είχε εμπιστευτεί το παιδί της στο ίδρυμα και τώρα πια έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Ο Ροντρίγκες εξασφάλισε την άδειά της για να μεταφέρει την προσωπική της ιστορία και η ίδια κλήθηκε να παίξει στη σκηνή όσα ζει στην πραγματικότητα.

«Αυτή η ιστορία με άγγιξε πάρα πολύ. Θέλησα, λοιπόν, να ερευνήσω την κακοποίηση όχι μόνο των αυτιστικών παιδιών αλλά και την κακοποίηση των ηλικιωμένων και την κακοποίηση των ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας. Επειτα, έχοντας στα χέρια μου αυτή την προσωπική ιστορία αναρωτήθηκα με ποιον αρχαίο μύθο θα μπορούσα να τη συνδέσω. Δεν μου πήρε περισσότερο από δύο λεπτά. Η καταλληλότερη επιλογή ήταν δίχως άλλο η Εκάβη του Ευριπίδη, που πραγματεύεται το θέμα της μητρότητας, της δικαιοσύνης και της ύψιστης “εξουσίας” του θυμού μιας μητέρας της οποίας το παιδί κακοποιείται... Είναι ιστορίες που εκτυλίσσονται παράλληλα. Το θέατρο μάς βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα κάποιες έννοιες κι ο Ευριπίδης μας εξυπηρετεί ώστε να δούμε ποια είναι τα δικά μας βάσανα μέσα από τα βάσανα της ηρωίδας. Το θέατρο μπορεί να μην μπορεί πάντα να μας σώσει αλλά τουλάχιστον μας βοηθά να υπερβούμε τον δικό μας πόνο. Και ο Ευριπίδης ήταν εκεί και μας συνόδευε λες και μας ψιθύριζε στο αυτί, λες και μας καθοδηγούσε στο πώς να βλέπουμε τον κόσμο, λες και μας βοηθούσε, όχι μόνο να κάνουμε θέατρο, αλλά να ξεπεράσουμε τον πόνο μας, να βρούμε ανακούφιση, να αναζητήσουμε δικαιοσύνη» μας εξήγησε ο Ροντρίγκες στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε χθες στη γαλλική πρεσβεία.

Ο ίδιος διεκδίκησε τους αρχαίους Ελληνες τραγικούς ως και δική του κληρονομιά, με την πνευματική έννοια μιας «κληρονομιάς» που είναι σημαντικό να διατηρηθεί για να μπορεί να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους στο παρόν: «Ανέλαβα την ευθύνη και το ρίσκο να υπάρξει ένας διάλογος με αυτήν την κληρονομιά επειδή λατρεύω τους αρχαίους συγγραφείς. Και για να μιλήσω για αυτή την αγάπη που δεν είναι υποτελής αλλά αγάπη με ελευθερία». Αλλωστε, όπως είπε, στο θέατρο είναι παράδοση να χρησιμοποιείς, να «κλέβεις» και να οικειοποιείσαι ό,τι σου είναι χρήσιμο για να διηγηθείς την ιστορία σου. Εξ ορισμού το θέατρο είναι μια προσπάθεια να ξαναγραφτούν τα πράγματα με την ελευθερία που σου δίνεται κάθε φορά που ερμηνεύονται οι ιστορίες από τους ηθοποιούς με τον δικό τους τρόπο. Και βέβαια ό,τι είναι ιερό στην τέχνη είναι ακριβώς αυτή η ελευθερία.

«Ξέρω ότι παίζοντας Ευριπίδη στην Ελλάδα είναι σαν να παρουσιάζω μια κληρονομιά σε αυτούς στους οποίους ανήκει. Παρ’ όλα αυτά, αυτό ανήκει και σε εμένα και σε όλους».

Φυσικά και ρωτήθηκε αν έργα όπως η «Εκάβη», η «Αντιγόνη», ο «Οιδίποδας», οι «Βάκχες» ακουμπούν στη σημερινή εποχή, «όμως αυτό δεν είναι το σωστό ερώτημα» είπε και συνέχισε: «Αυτοί οι μύθοι υπάρχουν εδώ και 25 αιώνες και μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά. Θα έλεγα ότι το σωστό ερώτημα είναι ακριβώς το ανάποδο: Πώς θα φορέσει ο δικός μας κόσμος τα γυαλιά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και πώς θα δούμε μέσα από αυτά και θα αναρωτηθούμε πόσο επίκαιρος είναι ο δικός μας κόσμος;». Ενας κόσμος στον οποίο για παράδειγμα η δικαιοσύνη για τους ευάλωτους είναι ακόμα ζητούμενο....

Ο Ροντρίγκες αναφέρθηκε συχνά στην επιθυμία του να μιλήσει, μέσα από την αρχαία ελληνική τραγωδία, για τον δικό του κόσμο, για αυτό που είναι σημαντικό τώρα. Ενώ για την αναμέτρησή του με το κοινό της Επιδαύρου είπε ότι «στη βάση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας πάντοτε το κλειδί είναι οι άνθρωποι. Σε αυτή τη συνάντηση, τη διάδραση, έρχεται να προστεθεί η σχέση μεταξύ του κοινού και των ηθοποιών της Κομεντί Φρανσέζ».

Μας είπε και γιατί κάνει θέατρο: «Εχω ανάγκη να διηγηθώ ιστορίες. Οταν έχουμε τόσο μεγάλους συγγραφείς που έχουν διηγηθεί μια μεγάλη ιστορία, ο δικός μας ρόλος είναι να προσφέρουμε λίγο περισσότερο θόρυβο στον κόσμο. Μιλώ συχνά για το πώς είναι να είναι κανείς πολίτης, για τη ματιά μας πάνω στον κόσμο. Η δικαιοσύνη είναι ένα θέμα στο οποίο επανέρχομαι γιατί είναι ένας κοινός παρονομαστής ολόκληρης της ανθρωπότητας, που όμως λείπει από τον σύγχρονο κόσμο. Και ο Ευριπίδης άλλωστε γι’ αυτό μας μιλά: για μια βασίλισσα που έχασε το βασίλειό της, για μια μάνα που έχασε σχεδόν όλα της τα παιδιά, για μια γυναίκα που ηττήθηκε στον πόλεμο κι έχασε τα πάντα. Κι ακόμη κι αυτή από μια ευάλωτη θέση ζητά δικαιοσύνη - σαν να είναι αυτή η αναγνώριση της ανθρώπινης ιδιότητας του απέναντι. Αυτό σημαίνει δικαιοσύνη, αναγνώριση της ανθρώπινης πλευράς του άλλου. Γι’ αυτό την εξετάζω πολύπλευρα και επανέρχομαι σε αυτήν στα έργα μου...».

Και ίσως αυτό εννοούσε και η πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα, Λορένς Αϊέρ, όταν προλογίζοντας τη συνέντευξη αναφέρθηκε σε ένα θέατρο κοντά στον πολίτη, «στρατευμένο» σε ευρωπαϊκές και πανανθρώπινες αξίες. Οπως είναι το δίκαιο για τους αδύναμους και ευάλωτους...

ℹ️ «Hecuba not Hecuba» του Τιάγκο Ροντρίγκες (με ελληνικούς υπέρτιτλους του Δημήτρη Κοσμίδη). Θίασος της Comedie Francaise. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Αύριο και το Σάββατο στις 9 μ.μ. Εισιτήρια: εκδοτήρια ΦΑΕ, aefestival.gr και more.com