Οταν έλιωσαν οι προσδοκίες μας

Με τη θερμοκρασία να κινείται σε υψηλά για την εποχή επίπεδα, έχοντας μόλις βγει από τον θερμότερο χειμώνα στη χώρα σε διάστημα 30 χρόνων, το έργο που σκηνοθετεί στη Στέγη ο Γιάννης Παναγόπουλος, βασισμένο σε διηγήματα της Βίβιαν Στεργίου από τις συλλογές «Μπλε υγρό» και «Δέρμα», με τον τίτλο «Καύσωνας» φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ. Ωστόσο η παράσταση δεν σχετίζεται τόσο με την κλιματική κρίση: με αφορμή αυτά που συνθέτουν το ελληνικό καλοκαίρι, ξετυλίγεται μια φαντασιακή εθνογραφία της Ελλάδας, για έναν κόσμο που οδεύει με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς το τέρμα.

Σε μια παραθαλάσσια περιοχή, με μια αυτοσχέδια παράγκα για εξοχικό να κυριαρχεί στο σκηνικό, με τις εικονίτσες και τα πλεκτά με το βελονάκι σεμεδάκια, οι καθημερινοί ήρωες του έργου αναπολούν τα καλοκαίρια που πέρασαν και αντικρίζουν τις ζωές τους να... λιώνουν από τη ζέστη και την ισοπεδωτική πραγματικότητα, με κωμικοτραγικό τρόπο και κατακλείδα τον ξέφρενο χορό που στήνουν αλλόκοτα πλάσματα, οι «οικείοι παγανισμοί» σύμφωνα με τη θεατρολόγο. Τη στιγμή που οι ήρωες ανάβουν τα καντηλάκια στους δικούς τους θεούς και απολαμβάνουν τον «παράδεισό» τους αναζητώντας επικοινωνία και ένα άγγιγμα.

Με τι έχει σχέση η παράσταση; Μήπως με το τουριστικό μας προϊόν και το γεγονός ότι αντί άλλου παραγωγικού μοντέλου εμείς σερβίρουμε σταθερά... Ακρόπολη;

● Με τι σχετίζεται το έργο; Ζούμε τον μύθο μας σε αυτή τη χώρα, για να παραφράσουμε και ένα σύνθημα μιας τουριστικής εκστρατείας;

«Ζούμε τον μύθο μας όλα αυτά τα χρόνια και είναι σαν να προσπαθούμε να τον επαληθεύουμε διαρκώς... Από το 2004 μέχρι το 2024, όλη αυτή την εικοσαετία νομίζω ότι όλοι μας και ίσως λίγο περισσότερο η γενιά μου έχουμε δει μια τεράστια αλλαγή στην καθημερινότητά μας - και απλά εμείς προσπαθήσαμε κάπως να ασχοληθούμε με το ελληνικό καλοκαίρι, να εστιάσουμε σε αυτό το θέμα. Ο προβληματισμός που αποκρυσταλλώνεται εδώ έχει να κάνει με τις προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί το 2004, τότε που όλα φάνταζαν φοβερά...», μας λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης, που εκτός από μια σημαντική παρουσία στις μεγαλύτερες θεατρικές σκηνές της χώρας ως ηθοποιός αλλά και σκηνοθέτης είχε διατελέσει και καλλιτεχνικός επιμελητής των Τελετών Εναρξης και Λήξης των Special Olympics που έγιναν στην Αθήνα το 2011. Είναι επιπλέον απόφοιτος του Οικονομικού Πανεπιστημίου, της Δραματικής Σχολής του Εθνικού, με μεταπτυχιακό στο θέατρο και στις κοινωνικές εφαρμογές, τώρα βρίσκεται στην ολοκλήρωση του διδακτορικού του για την πολιτιστική δημοκρατία, ενώ τον απασχολεί έντονα η έννοια της συλλογικότητας την οποία ερευνά και δραματουργικά μέσα από την ομάδα ΝΟVUS Theatre Ensemble της οποίας είναι συνιδρυτής.

● «Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά» ήταν ένα σύνθημα των Ολυμπιακών που συνέβαλαν κι αυτοί στη διόγκωση του χρέους. Είναι σφοδρότερη η πτώση από τόσο ψηλά;

Είναι σαν το όνειρο να γίνεται πραγματικότητα με έναν τρόπο και μετά ν’ αντιμετωπίσαμε μια ματαίωση. Θες με την οικονομική κρίση που ήρθε αμέσως μετά, θες με το πώς μπορεί να έβλεπαν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες την Ελλάδα, αντιληφθήκαμε ότι αυτό το πράγμα μάλλον ήταν κάποια υπέρμετρη φιλοδοξία που είχε μπει στο μυαλό μας. Γι’ αυτό 20 χρόνια μετά είχα αυτή την ανάγκη να γυρίσω πίσω για να αναλογιστώ, ίσως για να κλείσω ένα δικό μου κεφάλαιο και να πάω στα επόμενα...

● Πώς προσδιορίζετε αυτή τη ματαίωση; Ενα συστατικό του μύθου είναι και το ελληνικό καλοκαίρι που μετατρέπει τη χώρα σε αποικία τουριστών; Είναι η κλιματική κρίση που μας απειλεί;

Οι αναφορές στην κλιματική αλλαγή υπάρχουν αλλά δεν είναι το κεντρικό μας θέμα. Χρησιμοποιήθηκε η λέξη «καύσωνας» κάπως ποιητικά, για να μιλήσουμε για τη ματαίωση των δικών μας ονείρων, για να δούμε όλο το άλλο «λιώσιμο» που έχουμε δει σε άλλα πράγματα».

Ο φασισμός στις καθημερινές συμπεριφορές.

● Διανύετε τη δεκαετία των 40. Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη ματαίωση της γενιάς σας;

Θα γυρίσω σε μια πολύ συγκεκριμένη περίοδο: μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη με τον Γρηγορόπουλο το 2008 -εγώ έτυχε να είμαι στη Δραματική Σχολή του Εθνικού-, τότε που υπήρξε όλη αυτή η ανάγκη να βγει έξω ο κόσμος και συλλογικά να διαμαρτυρηθεί για αυτό το τραγικό γεγονός, για τον άνθρωπο που χάθηκε με αυτόν τον τρόπο. Νομίζω λοιπόν ότι, ενώ τότε υπήρξε μια ελπίδα στα δικά μου μάτια ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν, ξεκίνησε μια ματαίωση από το γεγονός ότι τελικά δεν μπορέσαμε να τα αλλάξουμε και να αντιληφθούμε εκείνη τη χρονική στιγμή πώς να προχωρήσουμε παρακάτω. Ισως με το μυαλό των 25 χρόνων τότε τα πράγματα να φάνταζαν ιδανικά. Σκεφτόμασταν ότι μπορεί να υπάρχει ελπίδα. Αρθρώναμε λόγο, γίνονταν συνελεύσεις, οι άνθρωποι συνομιλούσαν. Ακριβώς μετά ήρθε η οικονομική κρίση με πολύ βίαιο τρόπο, έκλεισε τους ανθρώπους στις μοναχικότητές τους, στην αγωνία να βιοποριστούν, να υπάρξουν, να προχωρήσουν τις ζωές τους. Νομίζω, έσβησε αυτή η φλόγα και κάπως το νιώθω ως μια τεράστια ματαίωση. Ομως, από εκείνη τη στιγμή και μετά, αντιλαμβάνομαι την ύπαρξή μου μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο. Δεν είναι τυχαίο. Η διατριβή μου, οι δουλειές μου με μειονοτικές ομάδες, το ότι βρέθηκα στο κίνημα των Support Art Workers και στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. Δεν μπορώ να διανοηθώ τον εαυτό μου εκτός κοινωνικού συνόλου. Κι έπειτα έσκασε και το θέμα της Χρυσής Αυγής. Και διαπιστώνεις πως έχουν περάσει υποδόρια πια στις μέρες μας όλα αυτά τα φασιστικά μορφώματα. Και τόσο ύπουλα βλέπεις να ξαναγεννιέται ο φασισμός στις συμπεριφορές ανθρώπων, όταν ξαφνικά 200 άτομα και ανάμεσά τους εφηβάκια κυνηγάνε δύο non binary παιδάκια στη Θεσσαλονίκη. Γι’ αυτό μιλάω για ματαίωση. Είμαστε άλλωστε η πρώτη γενιά που βρίσκεται σε δυσμενέστερη συνθήκη από τους γονείς της. Ωστόσο η ζωή συνεχίζεται και πρέπει να πάμε παρακάτω.

● Ποια ατάκα του έργου αγαπάς;

«Η ενοχή ήταν στο μητρικό μας γάλα ανακατεμένη με νέσκουικ»: έχουμε φάει πολύ μεγάλες δόσεις ενοχής, μπουκώσαμε. Ωστόσο στο έργο μεταβολίζουμε το βάρος των όσων έχουμε βιώσει, των τραυμάτων με χιούμορ, σαρκασμό και ελαφράδα, για να φωτίσουμε λίγο τα σκοτάδια, να καταλάβουμε αυτά που μας πόνεσαν και να μπορέσουμε να αναδυθούμε...

Info: Παραστάσεις μέχρι την Κυριακή. Πληροφορίες: https://www.onassis.org/el/whats-on/heatwave-giannis-panagopoulos