Οταν ο Γκλεν Γκουλντ και μια άσημη ξενοδόχος βιώνουν την ίδια ματαίωση

Ενα μουσικό κομμάτι με 30 παραλλαγές, οι Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ του Μπαχ, ο θρυλικός Καναδός κλειδοκυμβαλιστής Γκλεν Γκουλντ, δύο φίλοι επίδοξοι πιανίστες που απέτυχαν να κατακτήσουν το πιάνο και έζησαν μια ζωή ως αποτυχημένοι, το φουαγέ ενός παρατημένου κεντροευρωπαϊκού ξενοδοχείου και η ιδιοκτήτριά του: με αυτά τα στοιχεία το 1983 ο Αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ παραδίδει το μυθιστόρημα «Ο αποτυχημένος» για να μιλήσει με τον γνωστό παραληρηματικό και βιτριολικό τρόπο του για την ιδιοφυΐα και τη φήμη, την εμμονή και την τελειοθηρία, τη φιλοδοξία και τη ματαίωση, τον καταναγκασμό και τον φθόνο, με αγάπη για τους σακατεμένους του ήρωες και τα ανυπέρβλητα αδιέξοδά τους. Μα πάνω απ’ όλα, όπως σε όλα του τα έργα, να καυτηριάσει την αλαζονεία και την κυνικότητα της χώρας του, της μεταπολεμικής Αυστρίας, που, δεκαετίες μετά την πτώση του ναζισμού, εξακολουθεί να λειτουργεί με τον νόμο του απόλυτου νικητή και των απεγνωσμένων ηττημένων, παραδίδοντας έτσι ένα σύντομο μυθιστόρημα που σφράγισε τη γερμανόφωνη λογοτεχνία κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Απελευθερώνοντας αυτό το έργο από τις σελίδες του, ο σκηνοθέτης, ηθοποιός και κινηματογραφιστής Εκτορας Λυγίζος το φέρνει στη σκηνή της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής σε πανελλήνια πρώτη, από αύριο και για έντεκα παραστάσεις έως τις 26 Απριλίου, μετασχηματίζοντας τη μονολογική αφήγηση του πρωτοτύπου σε μουσικοθεατρικό έργο για τέσσερις φωνές και ένα πιάνο σε μια θεατρική διασκευή, με μουσικό σύμβουλο τον Χαράλαμπο Γωγιό και ένα καστ διακεκριμένων ηθοποιών, με την Αμαλία Μουτούση να υποδύεται την «ξενοδόχο», τον Γιάννη Νιάρρο ως «Γκλεν Γκουλντ», τον Αρη Μπαλή ως «Βέρτχαϊμερ» και τον ίδιο τον Λυγίζο ως αφηγητή. Ολα αυτά μας έδωσαν την καλύτερη αφορμή για μια συνομιλία μαζί του.

● Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας θέλει να μας πει το έργο;

Το θέμα με αυτούς τους μεγάλους δεν είναι ότι θέλουν να μας πούνε ή να μας οδηγήσουν κάπου. Διαλέγουν μια συνθήκη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σε ένα θέμα κι αρχίζουν να το πραγματεύονται. Εδώ, με κέντρισε η πολύ ισχυρή συνθήκη, το πώς ο καθένας μας διαχειρίζεται την αποτυχία των ιδεών, των σκέψεων, των ονείρων του και την παραδοχή της αδυναμίας αυτής. Με κέντρισε και ως προς τον τρόπο της αφήγησης, το πώς γράφει – έχει αυτό το πολύ πικρό καυστικό και υπέροχο χιούμορ που ταυτόχρονα σε ανατριχιάζει αλλά και γελάς. Επίσης και η σύλληψη, το να πάρει ένα υπαρκτό πρόσωπο, τον Γκλεν Γκουλντ, και να το μεταπλάσει σε έναν απολαυστικό Γκλεν Γκουλντ που πεθαίνει στο πιάνο. Η υπέροχη φαντασία του, που βάζει τα πρόσωπα του έργου να παρακολουθούν ένα σεμινάριο, να γνωρίζονται και να συνδέονται και όταν τον ακούν να παίζει η σύγκριση και μόνο τους κάνει να τα παρατήσουν! Το βρίσκω εύστοχο και πολύ αστείο. Και η συνθήκη του μυστηρίου: μπαίνει σε αυτό το παρατημένο ξενοδοχείο για να συναντήσει την τελευταία ερωμένη του φίλου του. Κατευθείαν φαντάστηκα τα φαντάσματα των νεκρών του φίλων... Φυσικά μου άρεσε πάρα πολύ η πολύ προκλητική γλώσσα του, όταν αποδίδει τον συλλογισμό ή αποδίδει διαλόγους ή περιγραφές. Με κέντρισε, βέβαια, και το γεγονός ότι έχει για θέμα του τη μουσική και κυρίως τις παραλλαγές του Μπαχ που χρησιμοποιώ σε μεγάλα κομμάτια των σκηνών παράλληλα με την ομιλία. Υπάρχουν άπειρα πράγματα που μου φάνηκαν πολύ ζουμερά...

● Παρ’ όλα αυτά, τι είναι αυτό που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον σας σε αυτό;

Βρίσκω ενδιαφέρον ότι ακόμη και ο πιο επιτυχημένος άνθρωπος του κόσμου, όπως ο Γκουλντ, και μια βιοπαλαίστρια, όπως η ξενοδόχος, βιώνουν με αντίστοιχο τρόπο τη ματαίωση. Είναι ένα πράγμα που ο καθένας μας αντιμετωπίζει όχι κάποια στιγμή αλλά καθημερινά: το πνεύμα του ανθρώπου είναι πολύ ισχυρό, αλλά η πραγματικότητα της ζωής μας μάς προσγειώνει συνέχεια – είναι οι φυσικές δυνάμεις; η ίδια η φύση; Δεν βγαίνει μια κατακλείδα αλλά και μόνο αυτή η απλή πάλη είναι συντριπτική, καθημερινή και συνεχόμενη...

● Πόσο μάλλον αν ζεις σε αυτή τη χώρα...

Ασ’ το, με το που φαντάζεσαι κάτι, ξέρεις ότι πας κατευθείαν στην πίκρα της ματαίωσης.

● Υπάρχουν στοιχεία που σας καθοδηγούν στη δουλειά σας ή υπάρχουν, για παράδειγμα, συνεργασίες που ανακαλείτε;

Αντιμετωπίζω κάθε τι καινούργιο που κάνω ως μια πρόκληση, και νομίζω ότι με διάφορες μορφές σαν να εμπεριέχει την προηγούμενη διαδρομή μου. Σίγουρα υπάρχουν πράγματα που θυμάμαι πιο πολύ. Με έναν τρόπο, όλα υπάρχουν ανεξάρτητα από τον βαθμό επιτυχίας ή όχι.

● Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Πηγαίνω με πιο αργό ρυθμό για να είμαι πιο επικεντρωμένος σε πράγματα που μου αρέσουν πιο πολύ και εξασφαλίζοντας καλές συνθήκες. Παράλληλα εργάζομαι και ως ηθοποιός, πράγμα που το ευχαριστιέμαι, είναι και λιγότερο ψυχοφθόρο από το να αναλαμβάνεις εξ ολοκλήρου την ευθύνη.

● Υπάρχει κάτι που σας καθοδηγεί στη δουλειά σας;

Είμαι σε μια ηλικία που απλώς εμπιστεύομαι την όρεξή μου προς κάτι, ξέροντας ότι αυτό θα ποτίζεται από τις ιδέες μου, χωρίς να προσπαθήσω να τις κατευθύνω. Πολλές φορές δεν μπορείς να το αποκωδικοποιήσεις. Είναι μια ισχυρή συνθήκη και προκύπτει ανεξάρτητα από την όλη διαδικασία, τις επιλογές προσώπων για την παράσταση, ή μια άλλη γλώσσα θεατρική. Προσπαθώ να μην τα καθοδηγώ. Πάντως βασικός υποκινητής είναι η όρεξή μου για ένα πράγμα. Το αισθάνεσαι αν είναι γόνιμο εξαρχής.

—

♦ Πληροφορίες: Διασκευή, σκηνοθεσία: Εκτορας Λυγίζος 
Μουσικός σύμβουλος, φωνητική διδασκαλία: Χαράλαμπος Γωγιός 
Σκηνικό: Μυρτώ Λάμπρου 
Κοστούμια: Αλκηστη Μάμαλη 
Χορογραφίες, συνεργασία στην κίνηση: Δημήτρης Μυτιληναίος
Παίζουν: Αρης Μπαλής, Γιάννης Νιάρρος, Αμαλία Μουτούση, Εκτορας Λυγίζος.
Εισιτήρια 10-20 ευρώ. Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ και www.ticketservices.gr. Με αγγλικούς υπέρτιτλους.