Ο ψίθυρος της αθωότητας κάτω από τη σύγχρονη βουή

Είναι στ’ αλήθεια εντυπωσιακό πόσο ανεξάντλητο παραμένει για την τέχνη το φρέαρ της αγάπης. Οποτε κάθε εποχή προσπαθεί να κινήσει μπροστά, ζητάει να εξασφαλίσει πρώτα ότι έχει βρει τις δικές της λέξεις για τον έρωτα και για την ομορφιά. Κι όπως κάθε εποχή βρίσκει τις λέξεις της λειψές απέναντί τους, επανέρχεται στην αρχαία παθολογία, στην αιώνια μελαγχολία, στον μυθικό πόνο τους.

Μόνο που κάθε νέα εποχή πιστεύει πως νιώθει όλα αυτά για πρώτη φορά και με δική της ευθύνη… Να, σήμερα, που οι γενιές των τελευταίων γραμμάτων του λατινικού αλφάβητου, όσοι δηλαδή μεγάλωσαν στον ψηφιακό κόσμο, αναζητούν για λογαριασμό τους ό,τι χάθηκε πριν από αιώνες και αναζητείται έκτοτε στην ποίηση και στα τραγούδια: αναζητούν τον κήπο όπου πετούν οι πεταλούδες που νιώθουμε στο στομάχι μας με τη ματιά, το άγγιγμα, τη θύμηση του αιώνια αγαπημένου προσώπου μας... Οι «Πεταλούδες στο στομάχι», που υλοποίησαν δραματουργικά η Ερι Κύργια και σκηνικά ο Κωνσταντίνος Ρήγος, είναι μια περιπλάνηση προς αναζήτηση της ίδιας αιώνιας αναζήτησης στο σήμερα. Ενα νέο χάσιμο στον λαβύρινθό της αγάπης, ένας ακόμη θρίαμβος της σκοτεινής λάμψης του έρωτα - ακόμα και στη σημερινή, την τόσο δυσφημισμένη ως «αντι-ερωτική», εποχή μας.

Μα αν τα βασικά παραμένουν σταθερά στους αιώνες, αλλάζουν όμως οι τρόποι τους. Ας πούμε, κι αν παραμένει η έκφραση της εσωτερικής αθωότητας, της αμόλυντης αγνότητας που κάνει όσο πιο ρυπαρό και σκοτεινό είναι το τριγύρω περιβάλλον τόσο να λάμπει η δική της λευκότητα, ο τρόπος να ακουστεί αυτή η έκφραση ζητάει τα μέσα τού σήμερα. Με αυτά αποδίδουμε τον κόσμο του κεντρικού προσώπου του έργου, του Ρ. Α., ενός σύγχρονου Βέρθερου, σκισμένου εσωτερικά από την αίσθηση του ανικανοποίητου και εξωτερικά από την καταπιεσμένη ευαισθησία. Δεν είναι καν ο μόνος σεξουαλικά και σωματικά περιπλανώμενος -οριζοντίως και καθέτως- που συναντάμε στη σκηνή. Στην πραγματικότητα όλα τα πρόσωπα γύρω από τον Ρ. Α. είναι το ίδιο αποπροσανατολισμένα με εκείνον, το ίδιο γυμνά κάτω από τη βαριά πανοπλία του κυνισμού που τους έχει φορέσει η σύγχρονη αποξένωση. Θέλουν όπως κι αυτός να αγαπηθούν και να αγαπήσουν παράφορα, να δοθούν αναπόδραστα, ολοκληρωτικά. Πρόκειται για τα πρόσωπα που συναντούμε κατά καιρούς στην παγκόσμια δραματουργία, στερημένα αυτή τη φορά -σημείο των δικών μας καιρών- από τη «δραματουργία» του ερωτικού αντικειμένου. Ναι, ο Ρ. Α. φέρει τον ρομαντικό οίστρο μιας ψυχής περιπλανημένης και παράφορης, δοσμένης σε έναν σκοπό πολύ υψηλότερο από τον καθημερινό περίγυρο, με μια ανάγκη πλήρωσης που τον κατατρώει εσωτερικά και κανιβαλίζει συναισθηματικά τους γύρω του.

Αδικα ωστόσο επιχειρούμε να τον εντοπίσουμε σε μια ευθεία συνέπεια, σε μια δραματική «υπόθεση» που θα αναπτύσσει και ολοκληρώνει το πρόσωπό του. Εδώ έχουμε μόνο θραύσματα του προσώπου, κομμάτια ενός σπασμένου καθρέφτη, από τα οποία κάθε πρόσωπο κρατάει για τον εαυτό του σαν φυλακτό κάτι. Η Κύργια αναπτύσσει εδώ ένα πολύ προσωπικό ύφος «δημιουργικής γραφής» - αν και το σωστό θα ήταν να χρησιμοποιήσουμε τον περισσότερο ακριβή όρο της «λεξικογραφίας».

Οι συναντήσεις του Ρ. Α. με τα διάφορα πρόσωπα στο έργο της, ένα είδος επεισοδιακού δράματος με στοιχεία λιμπρέτου, ανασύρουν κομμάτια του βασικού του προσώπου, που είναι τα πάντα και τίποτα, χωρίς να ολοκληρώνουν τα αιτήματα της συμβατικής θεατρικής λογοτεχνίας. Δεν μπορούμε παρά να παραδεχτούμε πως εδώ τουλάχιστον περιεχόμενο και ύφος συμβαδίζουν: μια ρομαντική, αποσπασματική, θραυσματική φιγούρα σημαίνει το πάθος και την άβυσσο του έρωτα μέσα από μια εξίσου αποσπασματική, γριφώδη δραματουργία, που ανεβαίνει επί σκηνής χωρίς να κρύβει τις συρραφές, τα χάσματα, τα κενά της.

Τι γεμίζει λοιπόν τα κενά του Ρ. Α.; Η σωστή απάντηση βρίσκεται στην «αίσθηση των πραγμάτων», για ό,τι ακριβώς δηλαδή εργάζεται ο Κωνσταντίνος Ρήγος και η ομάδα του. Θέλουν να μεταδώσουν το αόρατο υλικό που θα γεμίσει τα κενά με την περιρρέουσα εντύπωση μιας ύπαρξης μουσικής, σωματικής, χορευτικής, αισθητά ψηλαφητής όσο και «κειμενικής». Είναι φανερό πως ακόμα δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε κριτικά τι σημαίνει και πώς λειτουργεί το «ολικό θέατρο» - με όλη μας τη θητεία σε φεστιβάλ και ξένες παραγωγές φαίνεται πως ειδικά για τις ελληνικές προτάσεις εμμένουμε ακόμα στον έναν λόγο που «προπορεύεται» και σε ένα θέατρο που «ακολουθεί». Κι όμως το ζητούμενο εδώ είναι να αντιληφθούμε πως τα πάντα είναι το ένα και αυτό, πως όλα μιλούν με λόγια, με ήχους, με σώματα. Ο Ρ. Α. φέρνει στην ελληνική σκηνή το ερώτημα του ερωτικού σύμπαντος μέσα από ένα σώμα, μια μουσική, έναν φθόγγο.

Και καταφέρνει έτσι να αγγίξει στο σύνολο κάτι ακριβό στο θέατρό μας: αυτό που θα λέγαμε «πνεύμα της εποχής». Στον ψηφιακό κόσμο της επιτελεστικής γλώσσας, των άβαταρ και της διασυνδεμένης μοναξιάς, το χαμένο κρίνο αναζητείται ακόμα, αν και θαμμένο κάτω από πολλά επίπεδα ατομικισμού. Κι όμως, να που η αγάπη μπορεί να κινήσει τον κόσμο. Μπορεί να φέρει ανθρώπους «κοντά», να τους «γνωρίσει», να τους «ενώσει» -με ή χωρίς εισαγωγικά. Και βέβαια, όπως πάντοτε, μπορεί να τους καταστρέψει... με τους τρόπους τού σήμερα: τη βία, την απώλεια, την απογοήτευση, με τις παρενέργειες του ναρκωτικού, παρασθησιογόνου και εξαρτησιογόνου έρωτα.

Αυτός είναι πιστεύω ο βασικός λόγος για τον οποίο η παράσταση του Νέου Κόσμου σχεδόν εμβυθίζεται στο σκοτάδι, για να μας κάνει να διακρίνουμε τις σποραδικές λάμψεις της αιώνιας πηγής από την οποία εκπέμπεται ακόμα αμυδρό φως.

Οι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ, τα κοστούμια της Ελλάδας Δαμιανού και η μουσική του Γρηγόρη Ελευθερίου, όπως και τα βίντεο του Βασίλη Κεχαγιά συνθέτουν το περιβάλλον μιας ζωής («νιότης») που κι αν είναι χωμένη στη λάσπη, στρέφει το βλέμμα της στα αστέρια και την προσοχή της στις «πεταλούδες» που πετούν μέσα της.

Αν όμως θεωρώ τις «Πεταλούδες» σημαντικές, δεν είναι μόνο για την ίδια την ικανότητά τους να φέρουν στο σήμερα τον κόσμο του Ρ. Α. Είναι γιατί μεταφέρει -σε δύσκολους καιρούς- κάτι που έχουμε όλοι μας ανάγκη, την αίσθηση της ενοχοποιημένης του αθωότητας. Το κοινό χειροκροτεί με θέρμη κάθε βράδυ τον βαρύ αυτό, εξπρεσιονιστικό, κάποτε μάλιστα νατουραλιστικό στις περιγραφές και στη χρήση της γλώσσας, κόσμο της περιπλάνησης και αποπλάνησης -και μου μοιάζει πως ο ενθουσιασμός του βρίσκεται στο ότι έχει αντιληφθεί ενστικτωδώς αυτό: ότι η παράσταση του Ρήγου είναι από τις ηχηρότερες υποδηλώσεις του ψιθύρου αθωότητας κάτω από το βουητό του σύγχρονου κόσμου.

Κι αυτό χωρίς να μειώνουμε στο ελάχιστο την απόδοση της ομάδας στον Νέο Κόσμο. Τα φωνητικά τους, η κίνηση και το πνεύμα ομαδικότητας είναι παρμένα από το χοροθέατρο και ακολουθούν τα δικά του υψηλά στάνταρ. Ενας παράφορος και ερωτοπλάνταχτος Κωνσταντίνος Μπιμπής ερμηνεύει τον Ρ. Α., καθώς αντιστέκεται στο σύστημα με οδηγό την αγάπη. Κι έχει για συνοδούς τούς Αλέξανδρο Βαρδαξόγλου, Κωνσταντίνο Γεωργόπουλο, τις Κλέλια Ανδριολάτου, Ιντρα Κέιν και Δωροθέα Μερκούρη. Δεν είναι μόνο θεατρικές οι αρετές. Με τη μεταμοντέρνα μετωπική προβολή, το άπλετο θάρρος, το δόσιμο και τη μεγαλοψυχία οι ηθοποιοί επιτελούν δίπλα στο καλλιτεχνικό και πολιτικό έργο. «Love will tear us apart, again…» λέει το τραγούδι των Joy Division που ακούγεται στην παράσταση κάποια στιγμή… Ξανά και ξανά -ευτυχώς.