Οπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει...

To σφυροκόπημα ξεκινά από τις πρώτες κουβέντες. Αλλωστε ο συγγραφέας του, Μαρκ Ρέιβενχιλ (Shopping and fucking), ανήκει σε εκείνο το είδος επιθετικού και συγκρουσιακού θεάτρου που έχει κατηγοριοποιηθεί ως «in-yer-face theatre». Και μέσα σε 100 λεπτά καταφέρνει να υπονομεύσει κάθε σχέση, κάθε θεωρία, κάθε βεβαιότητα.

Ο καθηγητής μέσης εκπαίδευσης Εντουαρντ, μετά από σαράντα πέντε χρόνια διδασκαλίας, βγαίνει στη σύνταξη. Μαζί με τη σύζυγό του αναμένουν με ανυπομονησία την αποχαιρετιστήρια γιορτή προς τιμήν του, για την πολυετή προσφορά του. Ομως το τελευταίο διάστημα δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι τους επειδή πολιορκείται από ένα πλήθος εξαγριωμένων μαθητών που θορυβεί και πετά αντικείμενα. Ενα τούβλο έχει σπάσει το παράθυρο. Γιατί τα βάζουν μαζί του; Εκείνη την Κυριακή τούς επισκέπτεται η από χρόνια αποξενωμένη, επίσης εκπαιδευτικός, κόρη τους. Το κουβάρι ξετυλίγεται επεισοδιακά θίγοντας πολλά.

Οικογενειακές σχέσεις, εκπαιδευτική αξιολόγηση σχολικών μονάδων, «καταυλισμών στιγματισμένων» όπως θέλει η εγχώρια συγκυρία, ενδοοικογενειακή / σχολική / θεσμοποιημένη βία: Οπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει... «Η ράβδος», ο τίτλος του έργου. Θέτοντας κυρίως ερωτήματα «Η ράβδος» ανασκαλεύει μνήμες και με έναν υφέρποντα τρόπο υπονομεύει τα ωραία λόγια, τις ιδεολογίες που έχουν καταντήσει δικαιολογίες, την ίδια τη λογική. Ανοίγοντας ρωγμές αμφιβολίας φανερώνει σημάδια οδηγώντας αν όχι στην κατανόησή τους, τουλάχιστον στον εντοπισμό τους: σε εκείνες τις λεπτές αποχρώσεις όταν τα πράγματα ξεφεύγουν προς επικίνδυνες κατευθύνσεις.

Αυτό το προκλητικό έργο ανεβαίνει για πρώτη φορά στη χώρα μας, στο «Αμφιθέατρο», από τον σκηνοθέτη Γιώργο Σκεύα, ο οποίος ξεδιπλώνει και τις άλλες του ιδιότητες ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος.

«Ποιο είναι το πρόσωπο της βίας μέσα στην οικογένεια αλλά και μέσα στο σχολείο; Πώς αλλάζει ο ορισμός της έννοιας “βία” από γενιά σε γενιά; Γιατί μας ελκύει η αίσθηση της εξουσίας και της επιβολής; Πόση ανάγκη έχουμε από κανόνες και συστήματα; Πώς συνυπάρχουν η μάθηση και ο “σωφρονισμός”, η εκπαίδευση με την “τιμωρία”; Ποια είναι η “ενδεδειγμένη πρακτική” για την αξιολόγηση ενός σχολείου και πώς εφαρμόζεται; Με ποια κριτήρια γίνεται η αξιολόγηση ενός εκπαιδευτικού; Τι σημαίνει κατάχρηση εξουσίας, προσωπικός χώρος, εκφοβισμός (bullying); Ποιος είναι ο ρόλος της μνήμης σε σχέση με τη λεγόμενη κουλτούρα της ακύρωσης (cancel culture); Μπορούμε να “ακυρώνουμε” και να διαγράφουμε το παρελθόν όταν δεν “υπακούει” στους κανόνες της σημερινής εποχής; Τι γίνεται όταν κάποιος βρίσκεται ξαφνικά στη “λάθος πλευρά” της Ιστορίας;» είναι μερικά από τα φλέγοντα ζητήματα του έργου σύμφωνα με τον σκηνοθέτη. Ζητήσαμε από την ηθοποιό Αλεξία Καλτσίκη –μαζί με τους Δημήτρη Καταλειφό, Ζωή Ρηγοπούλου και τον σκηνοθέτη έχει συνεπιμεληθεί την απόδοση του κειμένου– να ρίξει φως σε μερικά από αυτά.

«Εχω την υποψία ότι τα πάντα λειτουργούν διπλά σε αυτό το έργο. Δηλαδή, ενώ θέτει πολλά επίκαιρα θέματα, την ακύρωση προσωπικοτήτων, την κακοποίηση, την ίδια στιγμή τα υπονομεύει, χρησιμοποιεί όλα τα στερεότυπα, ακόμη και τα θεατρικά στη γραφή του, και τους βάζει τρικλοποδιά», μας λέει η Αλ. Καλτσίκη που υποδύεται την κόρη του ζεύγους.

● Και δεν αφήνει τίποτα απέξω: βία στην οικογένεια, την εκπαίδευση, ακόμη και συλλογική από τους μαθητές που πολιορκούν το σπίτι του δασκάλου τους.

Δεν νομίζω ότι το θέμα είναι οι πολλές μορφές της σύγχρονης βίας, αλλά ότι αποτελούν περισσότερο το όχημα για να αναδειχτεί η ίδια η βία που είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας, διάχυτη, εφιαλτική, τραγική και σχεδόν γελοία στον τρόπο που τη διαχειρίζονται αυτά τα τρία πρόσωπα. Γι’ αυτό βλέπεις ότι όλα είναι καλά και δεν είναι. Την ίδια στιγμή δεν δίνει απαντήσεις, γιατί δεν είναι αυτό που απασχολεί τον συγγραφέα. Το ζήτημα είναι το πώς αυτά τα τρία πρόσωπα είναι διατεθειμένα να κάνουν οτιδήποτε για να «φάει» το ένα το άλλο, αυτό το αδυσώπητο αλληλοφάγωμα είναι στον πυρήνα του έργου, για αυτόν τον λόγο τα πολλά θέματα που προκύπτουν, ακύρωση προσωπικότητας, ενδοοικογενειακή και ενδοσχολική βία, θεωρούνται σημαντικά και μετά από λίγο δεν είναι και τόσο.

Το θέμα δεν είναι γιατί έχουν εξαγριωθεί εναντίον του, αν είναι καλός ή κακός δάσκαλος, αν έχει καλές ή κακές προθέσεις. Και την ίδια στιγμή υπάρχει μια «ευτέλεια» στη βία, αφού αν το πρόσωπο ή η πράξη ήταν το θέμα του, θα μπορούσε να βάλει έναν ήρωα που έχει βασανίσει, που έχει σκοτώσει και όχι που απλώς έχει χρησιμοποιήσει μια βέργα... Αγγίζει μια βία που έχει τις ρίζες της στα αρχέγονα ένστικτα, που δεν μπορείς να ξέρεις τι είναι, «μπορεί να είναι χημικό» το πρόβλημα που λένε και στο έργο. Γι’ αυτό και το έργο δεν έχει λύση, δεν τελειώνει με μια κάθαρση, μα με μια υπερβατική τόσο ακραία σχεδόν κωμικοτραγική κίνηση που ξεπερνάει την πραγματικότητα, ένα ερώτημα...

● Με πολλά ερωτήματα, θα προσθέταμε, να σε ακολουθούν και μετά την παράσταση.

Αφήνει ωστόσο μια απόχρωση ειρωνείας... Εχει μια φράση η Αννα που λέει: «υπάρχει ένα πολύ ευρύτερο χάος» και νομίζω ότι αυτό πάει να αγγίξει σε σχέση και με τη δική μας εποχή που είναι πολύ ρευστή, δεν αποκωδικοποιείται εύκολα και είναι δύσκολο να έχεις άποψη. Παρ’ όλο που στην εποχή μας εύκολα διατυπώνουμε γνώμη, δυσκολεύομαι να έχω μια καθαρή κρίση με αυτόν τον καταιγισμό πραγμάτων που συμβαίνει.

📌 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: «Η ράβδος».
Κείμενο Μαρκ Ρέιβενχιλ.
Μετάφραση Γιώργος Σκεύας, με τη συνεργασία των ηθοποιών.
Σκηνοθεσία / Σκηνικός χώρος / Κοστούμια: Γιώργος Σκεύας.
Μουσική / Sound design: Σήμη Τσιλαλή.
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος.
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιάννης Σαβουιδάκης.
Βοηθός σκηνογράφου / ενδυματολόγου: Εμιλυ Κουκουτσάκη.
Παίζουν οι ηθοποιοί Δημήτρης Καταλειφός, Αλεξία Καλτσίκη, Ζωή Ρηγοπούλου.
Αμφιθέατρο (Αγγελικής Χατζημιχάλη 15 & Ανδριανού). Παρασκευή 20.30, Σάββατο 18.00 & 21.00, Κυριακή 18.00. Διάρκεια 100’. Κρατήσεις: 210-3314088 (11-3.30) και 6985864104. Εισιτήρια 12-17 €. Προπώληση ticketservices.gr