«Η κυβέρνηση αισθάνεται πολύ άβολα με την Τέχνη»

Ο σημαντικός ηθοποιός Νίκος Καρδώνης επιχειρεί την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα με την «Αρκούδα» του Τσέχωφ. Η παράσταση έκανε πρεμιέρα στις 28 Ιανουαρίου, στη σχολή χορού Χοροχρόνος, στο Γκάζι.  Με αφορμή το αριστούργημα του Ρώσου δημιουργού και την παράσταση, μιλήσαμε με τον πρωταγωνιστή της, Γιάννη Δενδρινό. 

Ο ταλαντούχος ηθοποιός, απόφοιτος του Ωδείου Αθηνών, μας μίλησε για την υποτίμηση των πτυχίων των δραματικών σχολών, ενώ καυτηρίασε «τις κυβερνήσεις που αισθάνονται άβολα απέναντι στο θέατρο που λειτουργεί σαν ενοχλητικός κόμπος στο πουπουλένιο μαξιλάρι τους». 

● Τι σας γοητεύει προσωπικά στην «Αρκούδα» του Τσέχωφ;

Ο Τσέχωφ ως συγγραφέας - ποιητής - υμνητής της ανθρώπινης ύπαρξης, με γοήτευε και με συγκινούσε από τα αξέχαστα χρόνια της δραματικής σχολής. Σίγουρα έπαιξε καταλυτικό ρόλο ο τρόπος που τον διδαχτήκαμε και σίγουρα ο δάσκαλος που μας τον δίδαξε, ο Δημήτρης Ήμελλος, που ήταν δάσκαλος - σταθμός για μένα.  Ο τρόπος που ο Τσέχωφ αντιμετωπίζει την απόλυτη τραγικότητα της ανθρώπινης φύσης, ιδωμένη μέσα από ακραίο, στα όρια του αυτοσαρκασμού, χιούμορ, με κλονίζει. Έτσι και στην «Αρκούδα» του, το χιούμορ μοιάζει λες και πηγάζει από τα έγκατα του ανθρώπινου δράματος. Και είναι μονόδρομος για να ξορκιστεί το σκοτάδι. Γι' αυτό και θα είναι πάντα διαχρονικός συγγραφέας.

● Η «Αρκούδα» πραγματεύεται το τρίπτυχο πένθος/ χρέος/ έρως με τον πιο παιγνιώδη κι ευαίσθητο τρόπο. Στη δική σας παράσταση πώς αναδεικνύεται αυτό το τρίπτυχο;

Στην παράσταση μας όλα τα πιθανά και ανοιχτά θέματα που πραγματεύεται το κείμενο, κατά την άποψή μας πάντα, αντιμετωπίζονται με «όπλο», τι άλλο, παρά το χιούμορ και την ακροποίηση των καταστάσεων. 
Πολύ σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι και πολύτιμο όπλο της παράστασής μας είναι η μουσική και το τραγούδι, ως ο μόνος τρόπος να ειπωθούν τα πράγματα με το όνομά τους, όταν πια έχει φτάσει ο κόμπος στο χτένι και τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψουν τον βαθμό απόγνωσης των ηρώων του. 

●  Ο Τσέχωφ, ίσως περισσότερο από όλους τους συγγραφείς, σκιαγραφεί την αβάσταχτη καθημερινότητα. Πόσο πιστεύετε ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής αλλοτριώνει τον άνθρωπο;

Κατά τον Μαρξ, ο αλλοτριωμένος άνθρωπος είναι αποξενωμένος από την ουσία του είδους του, τόσο ως προς τις φυσικές όσο και ως προς τις πνευματικές του ιδιότητες, με αποτέλεσμα τη μετατροπή της ανθρώπινης ουσίας σε μέσο συντήρησης της ατομικής ύπαρξης. Ο αλλοτριωμένος άνθρωπος δεν αξιοποιεί και δεν πραγματώνει τις προσωπικές του δυνατότητες, γιατί δεν αξιοποιεί σημαντικές ικανότητες του εαυτού του, με αποτέλεσμα να νιώθει μοιρασμένος σε διάφορες αντιφατικές μεταξύ τους δραστηριότητες και η ζωή του να είναι σκόρπια. Ακρωτηριάζοντας έτσι τον εαυτό του και διχάζοντας την προσωπικότητά του, δε λειτουργεί αυτόβουλα, δεν ενώνεται με τον κόσμο, δεν νιώθει ελεύθερος.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του αλλοτριωμένου ανθρώπου είναι ότι μετατρέπει τα πράγματα έξω απ’ αυτόν σε «είδωλα», σε «ταμπού», σε «θέσφατα», στα οποία υποτάσσεται και υποδουλώνεται. Εδώ και αρκετά χρόνια, η ζωή κατά βάση έχει μετατεθεί με έναν ανεξήγητο τρόπο και ως επί το πλείστον μέσα στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης και όχι εκεί έξω, στον πραγματικό κόσμο. Μάλιστα υπάρχουν σοβαρές στατιστικές που το αποδεικνύουν αυτό. 

Ακραίο, αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως δεν είναι λίγοι οι θάνατοι σε άγριας ομορφιάς φυσικά τοπία, με κάποιον να προσπαθεί να βγάλει μία καλή «selfie» για να ανεβάσει στο διαδίκτυο, αντί να προσπαθεί να ζήσει τη στιγμή κι αυτή τη μοναδική εμπειρία και να βάλει σε δεύτερη μοίρα την φωτογραφία. Έχουμε καταντήσει πραγματικά να ζούμε για την «εικόνα» και όχι για την «εμπειρία». Μετά αναρωτιόμαστε γιατί είμαστε δυστυχισμένοι σήμερα με τόσα πολλά, σε μια κοινωνία τεχνοπώλιου, ενώ παλιότερα, σε μια αγροτική κοινωνία με πολύ λιγότερα, οι άνθρωποι ήταν, αν όχι πιο ευτυχισμένοι, σίγουρα περισσότερο ικανοποιημένοι απ τη ζωή τους… Η ευτυχία βρίσκεται στην ίδια τη φύση του ανθρώπου και δυστυχώς εμείς όλο και πιο πολύ απομακρυνόμαστε απ' αυτή. Είμαι σχεδόν πεπεισμένος πως ο Τσέχωφ, αν ζούσε σήμερα, θα έγραφε το λιγότερο ένα εκκωφαντικό διήγημα για έναν τραγικό ήρωα που αντί γυαλιά οράσεως, φορά ένα ζευγάρι υπερπροηγμένης τεχνολογίας smartphone. 

● Πρόσφατα είδαμε την υποβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνών και την εξίσωσή τους με τους απόφοιτους Λυκείου. Πιστεύετε ότι αποσκοπεί κάπου αυτή η ενέργεια;

Δε θα ήθελα να αρχίσω να αραδιάζω πιθανά σενάρια, ρεαλιστικά ή μη και να καταφύγω σε τρομακτικές εικασίες και συνομωσιολογίες, παρόλο που σίγουρα υπάρχει πολύ «ψωμί» και εκεί, προτιμώ ωστόσο να το αποφύγω, ως μη απόλυτος γνώστης και ειδήμων .

Λένε πολλοί ότι η απόφαση για την υποβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνών αποσκοπεί στην ενίσχυση των διαφόρων ιδιωτικών σχολών. 

Κατά τη γνώμη μου όμως, η αιτία είναι πολύ πολύ βαθύτερη: η συγκεκριμένη κυβέρνηση, αν όχι και όλες οι τελευταίες προηγούμενες που τουλάχιστον θυμάμαι, τολμώ να πω πως αισθάνεται πολύ «άβολα» με την τέχνη, δεν έχει καμία σχέση με τον πολιτισμό, πραγματικά και ουσιαστικά, εν τω βάθει. Η τέχνη αναστατώνει, αφυπνίζει και χαλάει τον ήσυχο ύπνο σαν ενοχλητικός κόμπος σε πουπουλένιο μαξιλάρι.  

Με αποτέλεσμα, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα και τις καταστάσεις που μας φαίνονται άγνωστα και ανεξιχνίαστα, να μας ξενίζουν, να μας ξεβολεύουν και συνεπώς να μας φοβίζουν. Κι έτσι, ως απόρροια της βαθιά ενοχικής μας φύσης, κάθε τι το «ξένο» και άγνωστο από αμυντική ίσως στάση, πρέπει να αποδυναμωθεί και να περιθωριοποιηθεί. Γιατί ίσως έτσι έχουμε την ψευδαίσθηση πως κινδυνεύουμε λιγότερο απ' αυτό. Εκμηδενίζοντάς το, τρέφοντας την ψευδαίσθηση πως έτσι το ξορκίζουμε κιόλας... Πόσο τραγικά ειρωνικό και γλαφυρό, αστείο και συνάμα ακραία βλάσφημο φαντάζει όμως αυτό...  Αρκεί να κοιτάξουμε λίγο πίσω μας. Η σκιά της τέχνης και του πολιτισμού θα μας υπερκαλύπτει πάντα και παντού. 
Η γελοιότητα είναι εξόφθαλμη εξ αρχής. Αποφοιτώ από μια δήθεν αναγνωρισμένη από το ίδιο το κράτος σχολή, μετά από πολλαπλές εξετάσεις εισαγωγικές και εξαγωγικές, ενώπιον επίσημης εντεταλμένης από το υπουργείο Πολιτισμού επιτροπής και μου παράσχει άλλο ένα ακόμα απολυτήριο Λυκείου. Ασχέτως αν για να μπω στη σχολή αυτή μέσα στα απαραίτητα δικαιολογητικά που όφειλα να προσκομίσω για να μπορέσω να δώσω εξετάσεις ήταν πρώτα απ' όλα το απολυτήριο Λυκείου... 

● Πώς σας κάνει να αισθάνεστε η συνολική στάση της πολιτείας απέναντι στην Τέχνη;

Στη χώρα αυτή δυστυχώς το θέατρο και γενικά οι πολιτιστικοί χώροι και οι χώροι τέχνης αντιμετωπίζονται απ την πλειοψηφία ως το «πού θα πάμε πριν πάμε για φαγητό η ποτό;».

Έχω κουραστεί αλήθεια, ειδικά κατά την περίοδο της πανδημίας και μετά, να βλέπω την ειλικρινή απορία στα μάτια συγγενών και φίλων για σημαντικούς καλλιτέχνες που έχουν περάσει και καταθέσει όλη τους τη ζωή στην τέχνη και στο σανίδι κι όταν κάνουν μια εμφάνιση σε κάποια επιτυχημένη σειρά στην τηλεόραση, να λένε: «Μα που ήταν αυτός ο ηθοποιός τόσα χρόνια, γιατί βγήκε μεγάλος;».

Όσο κι αν κυλάει στο DNA μας η τέχνη και το ταλέντο, δίχως το απαραίτητο κομμάτι - υπόβαθρο της παιδείας θα συνεχίζουμε να κάνουμε μια αέναη τρύπα στο νερό. Πολιτισμός και παιδεία είναι έννοιες αλληλένδετες! Δεν μπορεί και δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ αρμονικά η μια χωρίς την άλλη. Δεν ξέρω γιατί μας παίρνει τόσο χρόνο να το αποδεχτούμε. 

Έχω περάσει, όπως νομίζω και λίγο πολύ όλοι οι καλλιτέχνες όλων των γενεών, από όλα τα αναπόφευκτα,  συναισθηματικά αλλά και πρακτικά στάδια. Έχω απογοητευτεί οικτρά, έχω θυμώσει φθονερά, έχω πενθήσει και θρηνήσει βροντερά ή αθόρυβα, έχω φωνάξει, έχω ξεσπάσει, το έχω διακωμωδήσει και σαρκάσει, το έχω κρύψει κάτω απ το χαλί, το έχω θάψει. Κι όμως πάλι το ξεθάβω. Ως πότε άραγε;

Έχω σκεφτεί χίλιες φορές να αποχωρήσω οριστικά από αυτό το επάγγελμα, έχω απέχει άλλες τόσες από αυτό ηθελημένα ή και άθελα μου, έχω βρει άλλες άπειρες δουλειές να βιοποριστώ, αλλά και διεξόδους κι όμως κάτι πάντα με ξαναγυρίζει. Αυτό το ξέρω σίγουρα! Το ζω. Αυτό που δεν ξέρω ακόμα και πασχίζω να αναζητώ, είναι αν αυτό που με γυρίζει πίσω είναι φωτεινό ή σκοτεινό. Ίσως και τα δυο μαζί ταυτόχρονα. Ίσως κ να μη το βρω ποτέ. Ίσως να μην έχει και κανένα νόημα να το βρω...

● Τι σας προβληματίζει φιλοσοφικά και υπαρξιακά αυτή την περίοδο της ζωής σας;

Τι από όλα άραγε; Νομίζω πως η ανάληψη της ατομικής, προσωπικής ευθύνης του καθενός μας και το κόστος του κάθε ρίσκου που κρύβουν όλων των ειδών οι επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας, ως ένας τρόπος να μετακινηθούμε συλλογικά προς τα κάπου πιο προς το φως.  

⌛INFO

«Η Αρκούδα» του Άντον Τσέχωφ στον Χοροχρόνο

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία: Νίκος Καρδώνης
Μετάφραση: Δαυίδ Μαλτέζε
Επιμέλεια κίνησης: Υβόννη Τζάθα
Μουσική: Μιχάλης και Γιάννης Λατουσάκης
Διασκευή και επιμέλεια στίχων: Βασίλης Ανδρέου
Κοστούμια - σκηνικά: Αλεξάνδρα-Αναστασία Φτούλη, Νίκος Καρδώνης
Φωτισμοί: Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Φωτογράφιση παράστασης: Δομνίκη Μητροπούλου
Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Γιώτα Δημητριάδη

Ηθοποιοί: Κατερίνα Λάττα, Γιάννης Λατουσάκης, Γιάννης Δενδρινός 

Κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 21:15                                                                                                            Για 10 μοναδικές παραστάσεις 

Τιμές εισιτηρίων: 13€ κανονικό, 10€ μειωμένο (φοιτητικό, ανέργων,πολυτέκνων,άνω των 65 ) 
Διάρκεια παράστασης: 70’ χωρίς διάλειμμα  
Προπώληση εδώ

Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή χορού - Χοροχρόνος

Διεύθυνση: Ορφέως 76, Αθήνα, πέντε λεπτά από το μετρό του Κεραμεικού