«Ο υποβιβασμός των καλλιτεχνών είναι “βαθιά Ελλάδα”»

Κορυφαίος Αυστριακός συγγραφέας. Εζησε στην εφηβεία του τον ναζισμό. Τον βίωσε στην καθημερινότητά του, καθώς η οικογένειά του ήταν φιλοναζιστές. Ο Τόμας Μπέρνχαρντ έγραψε τον «Αφανισμό» ως την πνευματική του διαθήκη. Ηθελε να εκδοθεί μετά θάνατον, αλλά τελικά το εξέδωσε το 1986, τρία χρόνια πριν πεθάνει. Ενα μεγαλειώδες έργο, με βαθιές, σκληρές -σχεδόν ανελέητες- αλήθειες.

Η Αννα Κοκκίνου στέκεται στη σκηνή του θεάτρου «Σφενδόνη» και γίνεται ο Μπέρνχαρντ. Με μικρές κινήσεις, με ένα λιτό (αλλά «πλούσιο») σκηνικό, κατορθώνει για δύο ολόκληρες ώρες να κάνει το κοινό να κρατά την ανάσα του: η μία αλήθεια έρχεται μετά την άλλη. Ηρεμη η ίδια, παίζει με το σώμα και τη φωνή της, με τη ματιά της. Είναι σπουδαία ηθοποιός και μπορεί. Το κείμενο ωστόσο του Μπέρνχαρντ μόνο εύκολο δεν είναι. Ούτε για έναν ηθοποιό να κάνει μονόλογο, τόση ώρα, με τέτοιο κείμενο. «Ποιος τα κάνει αυτό;» τη ρωτάμε. «Ε, να που το έκανε κάποιος. Αρα μπορεί να γίνει» απαντάει απλά.

Η Αννα Κοκκίνου δίνει πολλαπλούς αγώνες. Οχι μόνο επί σκηνής, αλλά για να κρατήσει και το θέατρο «Σφενδόνη» (που η ίδια ίδρυσε πριν από 30 ακριβώς χρόνια) ζωντανό. Μετά τα δύο δύσκολα χρόνια του κορονοϊού, επέστρεψε στον χώρο της, επιλέγοντας να σκηνοθετήσει και να παίζει τον «Αφανισμό». Ξεκινάει με Σοπενχάουερ, καθώς και ο Μπέρνχαρντ στο έργο του και η ίδια στην κουβέντα μας αναφέρονται στο «Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση»: «Ο Σοπενάουερ λέει πως η αρχή του φιλοσοφείν είναι όταν ο κόσμος στέκεται απέναντι από τα γεγονότα και όχι μέσα τους. Και έρχεται ο Μπέρνχαρντ και λέει στον “Αφανισμό” πως ο κόσμος δεν θ’ αντέξει τις αλήθειες που περιγράφει ο Σοπενάουερ, καθώς είναι συνηθισμένος στο ψέμα και την υποκρισία και όχι στα γεγονότα. “Η αλήθεια είναι πως αγνοούμε τα πραγματικά γεγονότα, ενώ τα φανταστικά ιδεώδη ανακηρύσσονται ως γεγονότα επειδή είναι πολιτικά πιο πρόσφορο και αποδεκτό”. Αυτό δεν ζούμε; Ζούμε κάτι άλλο και δεν το έχω καταλάβει;» μας λέει.

«Το έργο είναι πολυδιάστατο και τολμηρό. Στον Μπέρνχαρντ, όπως και στους πολύ μεγάλους συγγραφείς, οι σκέψεις τους είναι το άλογό τους. Κάθε τι προσωπικό, αυτομάτως γίνεται γενικό: βλέπουν τον κόσμο μέσα από αυτό. Γι’ αυτό μας αγγίζει τόσο. Γιατί διευρύνουν το προσωπικό, αγγίζοντας το όλον!» επισημαίνει η Αννα Κοκκίνου. «Επίσης πιάνει πολλά θέματα: μιλάει για μία ανθρωπότητα “ξετρελαμένη με την παραμόρφωση και τη διαστροφή”, που βγάζει συνέχεια φωτογραφίες. Μιλάει για τις κινούμενες εικόνες και προβλέπει πως αυτές θα κατακλύσουν τον κόσμο με το πέρασμα της χιλιετίας. Οπως ακριβώς συνέβη, δηλαδή, με το ίντερνετ, τα μέσα κοινωνική δικτύωσης και τα εκατομμύρια βιντεάκια που διακινούνται στον παγκόσμιο ιστό. Μάλιστα, ο Μπέρνχαρντ λέει πως το μόνο πράγμα που θα μείνει στους σκεπτόμενους μετά από αυτόν τον “κατακλυσμό” είναι να σκοτωθούν! Γιατί δεν θα μπορούν να τα βγάλουν πέρα... ακούγεται ακραίο αυτό, αλλά δείτε: δεν μας έχει κατακλύσει το ίντερνετ; Δεν έχει αλλάξει τον τρόπο σκέψης μας; Το γούστο μας; Την αισθητική, τις αντιδράσεις, τον ψυχισμό μας; Βλέπω ανθρώπους και νέα παιδιά να ζουν κυριολεκτικά μπροστά στις οθόνες ή μέσα απ’ αυτές.

»Μιλάει για τον ναζισμό, ξεκινώντας από τον ίδιο - θέτει εαυτόν στο κέντρο! Μετά φτάνει στην οικογένειά του, που μεγαλώνει και γίνεται κοινωνία, κράτος, χώρα. Και σ’ αυτά βάζει τη θρησκεία, τον ολοκληρωτισμό. Και τι λέει: από τη μια αναφέρει τον φασισμό της καθημερινής ζωής και από την άλλη πως το 90% των Αυστριακών γυναικών είναι ναζίστριες. Μόνο αυτός τόλμησε να πει τέτοιες αλήθειες. Σήμερα, τον φασισμό της καθημερινότητας τον λέμε bullying. Αλλά τι είναι το bullying αν όχι φασισμός; Ξεχωρίζουμε το διαφορετικό, το υποβιβάζουμε, θέλουμε να το εξοντώσουμε - αυτό δεν είναι;

»Κάτω από το έργο αυτό κυλάει ένα ρυάκι με δύο παρακλάδια: το ένα έχει να κάνει με τη φύση των ανθρώπων και το άλλο με την παιδεία των ανθρώπων. “Εχουν θανάσιμο φόβο προς την παιδεία” λέει ο Μπέρνχαρντ. Το πνεύμα φοβίζει! Η καλλιέργεια φοβίζει. Γι’ αυτό και η Παιδεία μας είναι εκεί που είναι. Μόνη λύση, να εκπαιδεύει ο καθένας τον εαυτό του. Με τρομάζει το ότι ακούω κριτική από παντού για τρωτά πράγματα: κρίνει ο ένας τον άλλο και το επίπεδο είναι για γέλια και για κλάματα. Αλλά δεν ρίχνω το φταίξιμο μόνο στα ΜΜΕ. Το ρίχνω και στους ανθρώπους: και σε όσους το κάνουν αυτό και σε όσους τους παρακολουθούν. Ταυτόχρονα, κάνουν ό,τι κάνουν με τους καλλιτέχνες. Νομίζω πως όλο αυτό είναι τόσο βαθύ και τόσο ελληνικό... Το ότι δέχονται ότι ο ηθοποιός εν προκειμένω δεν είναι παρά απόφοιτος Λυκείου, αυτό είναι η βαθιά Ελλάδα! Αυτός ο υποβιβασμός των καλλιτεχνών είναι “βαθιά Ελλάδα”: είναι συντηρητισμός, είναι σκοτάδι. Γεννάνε το σκοτάδι. Κι εμείς; Θα ζούμε στο σκοτάδι τους; Ας δώσει ο καθένας την απάντησή του. Ο Μπέρνχαρντ μας δείχνει τον δρόμο».

📌 Πληροφορίες: Πέμπ., Παρ., Σάββ. στις 20.00, Κυρ. 18.00. Στο θέατρο «Σφενδόνη» (Μακρή 4, σταθμός μετρό «Ακρόπολη»). Εως 12/2.