«Η Ιστορία πρέπει να βρει ένα σπίτι στο θέατρο»

Μπορεί κάποιος να μιλήσει για την ουτοπία; Να την αναπαραστήσει θεατρικά; Ιδιαίτερα σήμερα που κυριαρχεί το «δεν υπάρχει εναλλακτική», μπορεί το αναρχικό μοντέλο να αποτελεί έναν πιθανό τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας; Και γιατί η Βαρκελώνη καίει ακόμη;

Με αυτά τα ερωτήματα απευθυνθήκαμε στον σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση, όταν πληροφορηθήκαμε ότι στην παράσταση της ομάδας RMS MATAROA «Μικρό Αναρχικό Καλοκαίρι/ Βαρκελώνη ’36», την οποία σκηνοθετεί, καταπιάνεται με τον Ισπανικό Εμφύλιο, το διάστημα πριν από την απόλυτη επικράτηση του Φράνκο, τότε που ένα μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης βασισμένο στον αναρχισμό μετέτρεψε για λίγο την ουτοπία σε πραγματικότητα και, μάλιστα, σε συνθήκες πολέμου.

● Οταν σε όλη την Ευρώπη ο φασισμός και ο ναζισμός μετατρέπονταν σε καθεστώτα, εκεί, στην Ιβηρική Χερσόνησο γινόταν κυβέρνηση μια συμμαχία Αριστερών και Αναρχικών. Τι συνδέει αυτή την ιστορία με το σήμερα;

Είναι από τα πιο εμβληματικά γεγονότα του 20ού αιώνα για μένα. Εχω πάθος με την Ιστορία, προσπαθώντας να δω ένα καινούργιο είδος δραματουργίας, και η ομάδα RMS MATAROA ασχολείται με ένα τέτοιου είδους θέατρο. Η Ιστορία είναι ένα εξαιρετικό και παραγνωρισμένο πεδίο για το θέατρο. Δεν έχει σχέση με την Ιστορία ακαδημαϊκά αλλά με τις ιστορίες των ανθρώπων, που είναι κάτι ζωντανό και μας ενδιαφέρει. Υπάρχει μια εξαιρετική βιβλιογραφία γύρω από αυτά τα γεγονότα: Εκτός από το Σύντομο καλοκαίρι της Αναρχίας του Εντσεσμπέργκερ, υπάρχει ο Φόρος τιμής στην Καταλωνία του Οργουελ και μελέτες που συνδέουν τα γεγονότα με το διεθνές σκηνικό και τις εξελίξεις στη Σοβιετική Ενωση, σε ένα βάθος χρόνου.

Με ενδιαφέρει μια τέτοιου είδους φόρμα από τις διεθνείς συνθήκες και τις ιστορικές παρεμβάσεις στις προσωπικές μαρτυρίες και στη λογοτεχνία, από το γεγονός στη μυθοπλασία. Πιστεύω πως η Ιστορία πρέπει να βρει ένα σπίτι στο θέατρο. Και νομίζω πως πρέπει να δεχθούμε ότι η Ιστορία δεν είναι κάτι αντικειμενικό, είναι μυθοπλασία. Στην ουσία, είναι η άποψη των ανθρώπων, εκ των υστέρων, για ένα γεγονός, το οποίο, αν το έχουμε ζήσει 10 άνθρωποι, θα υπάρχουν 10 διαφορετικές εκδοχές του. Αυτός ο πλουραλισμός των εντυπώσεων γύρω από ένα γεγονός έχει πολύ ενδιαφέρον για το θέατρο...

Ο σκηνοθέτης μάς μιλά για τη σκοτεινή πλευρά της Ιστορίας: «Για παράδειγμα, η Καταλονία του ’36, η αρχή του εμφυλίου, ο εμφύλιος μέσα στον εμφύλιο, το Κομμουνιστικό Κόμμα που εξολοθρεύει τους τροτσκιστές και τους αναρχικούς, όπως το δείχνει ο Λόουτς στο Γη και Ελευθερία. Αυτή η τραγωδία μες στην τραγωδία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, το πώς οι σταλινικοί εξολοθρεύουν τους πιο ελευθεριακούς...». Αλλά είναι το κοινωνικό πείραμα, τα εργατικά συμβούλια, οι αγροτικές κολεκτίβες, τα αναρχικά σχολεία όσα θεωρεί ο ίδιος «το πιο ενδιαφέρον κομμάτι που ακόμη ακτινοβολεί. Μια κυβέρνηση, στην οποία συνυπήρξαν αναρχικοί, κομμουνιστές, σοσιαλιστές, δημοκράτες, φιλελεύθεροι, σοσιαλδημοκράτες.

Ακτινοβολεί ένα κομμάτι ουτοπίας που δεν δοκιμάστηκε ποτέ στην ουσία του, παρά μόνο για 2-3 μήνες και μετά συνεθλίβη εκ των έσω. Ας πούμε ότι το κομμουνιστικό κομμάτι της ουτοπίας, η μαρξιστική ουτοπία, με τον υπαρκτό σοσιαλισμό έχει δοκιμαστεί, είναι απωθητική και, φέροντας το βάρος μιας τρομερής αποτυχίας στο κοινωνικό πολιτικό και οικονομικό αποτέλεσμά της, συνετρίβη. Αλλά υπάρχει ένα κομμάτι της ουτοπίας, το οποίο δεν έχει δοκιμαστεί ακόμη, η ελευθεριακή αριστερά, ένας ελευθεριακός τρόπος ύπαρξης, σκέψης και δράσης. Είναι εποχή που έχει μέσα της πολλή φωτιά που καίει ακόμη και βγάζει ένα φως που αξίζει τον κόπο να το δούμε, να το κουβεντιάσουμε, να το γνωρίσουν και οι άνθρωποι -νεότεροι και μεγαλύτεροι- που δεν το ξέρουν».

● Με ποιον τρόπο μας αφορά σήμερα;

Με τον τρόπο της ουτοπίας που δεν δοκιμάστηκε ποτέ, δεν πρόφτασε να υλοποιηθεί. Επειδή έμεινε ανεκπλήρωτη. Λένε πως δεν υπάρχει εναλλακτική στον καπιταλισμό, έτσι όπως έχει κλείσει όλον τον ορίζοντα με ένα είδος καταναλωτικής δημοκρατίας. Υπάρχουν, όμως, κι άλλα πράγματα. Και ο ελευθεριακός τρόπος, πέραν των άλλων. Η αυτοδιαχείριση... Οσο κι αν είναι ουτοπικό... Υπάρχει ένας δημιουργικός λόγος που αξίζει να τον κάνουμε γνωστό, πέρα από τις πολιτικές συγκεντρώσεις, και σε έναν άλλο χώρο: το θέατρο, που είναι ένας χώρος ευαίσθητου διαφωτισμού.

● Πώς γίνεται, λοιπόν, θέατρο η αναζήτηση της ουτοπίας;

Υπάρχουν τα γεγονότα και πολλές ιστορίες μέσα στον Ισπανικό εμφύλιο. Θέατρο είναι ο τρόπος που τις τραγουδάμε, τις συρράπτουμε και τις χορεύουμε, που τις κάνουμε χορικά και όχι διαλέξεις. Εχουμε ως μέσο τη θεατρική δραματουργία κι ένα μουσικό πνεύμα. Και αντιμετωπίζουμε το υλικό μας σαν ένα πολυφωνικό ποίημα, ανακαλύπτοντας μαζί, μέσω της ζωντανής στιγμής του θεάτρου, ένα φως που καίει ακόμη στη Βαρκελώνη... Ενα ποίημα που μιλά για τη δολοφονία του Λόρκα, τους θανάτους του θρυλικού αρχηγού των αναρχικών, Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, τον τραυματισμό του Οργουελ, τις οικονομικές συμμαχίες με τα ιστορικά πρόσωπα της εποχής.

Αναλογιζόμαστε πόσα χρόνια κράτησε, η δικτατορία στην Ισπανία, από το 1939 που επικράτησε μέχρι σχεδόν τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο, 36 χρόνια αργότερα, το 1975. Ενας δικτάτορας που δεν ανατράπηκε... Και πως οι περισσότερες μαρτυρίες που έχουμε, προέρχονται από μη Ισπανούς που έλαβαν μέρος σε αυτή την αναμέτρηση των δημοκρατικών με τις φασιστικές δυνάμεις, καθώς οι Ισπανοί μαχητές της δημοκρατίας που είχαν αγγίξει την ουτοπία, έφυγαν κακήν κακώς από τη χώρα τους για να γλιτώσουν.

Τις Κυριακές, υπάρχει η δυνατότητα συμμετοχής σε μια πεντάωρη εκδοχή της αναψηλάφησης αυτής της Ιστορίας, «ακριβώς για να μην έχουμε τον βραχνά του χρόνου και να μπορεί να γίνει κουβέντα».

📌 ΙNFΟ: Μικρό Αναρχικό Καλοκαίρι/Βαρκελώνη ’36. Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν (Φρυνίχου 14, Πλάκα, 2103222464 και 2103236732 5-7 μ.μ.). Μια παράσταση της ομάδας RMS MATAROA. Σκηνοθεσία: Ακύλλας Καραζήσης. Με τους Μάνο Βαβαδάκη, Χαρά – Μάτα Γιαννάτου, Θεοδώρα Γεωργακοπούλου, Ακύλλα Καραζήση, Κατερίνα Παπανδρέου, Κωνσταντίνο Πλεμμένο. Εικαστική εγκατάσταση: Μάρω Μιχαλακάκου. Σχεδιασμός φωτισμών, φωτογραφίες: Μαριέττα Παυλάκη. Επιμέλεια κοστουμιών: Ιφιγένεια Νταουντάκη. Εως 29 Μαΐου. Παρασκευή – Σάββατο 20.30 – 23.00. Κυριακή 18.00 - 23.00.