«Η Ελλάδα είναι παράδειγμα αντίστασης στο σύστημα»

Από τη Μαδρίτη στην Αθήνα πάνω σε ένα... ποδήλατο. Κάθε Κυριακή και Δευτέρα, η σκηνή του πολυχώρου «Αλεξάνδρεια» του Βασίλη Βλάχου μας μεταφέρει στο Λαβαπιές, μια από τις πιο πολυεθνικές και πολύχρωμες συνοικίες της Μαδρίτης, όπου διαδραματίζεται το «Παζάρι», μια γλυκόπικρη κωμωδία με κοινωνικά μηνύματα.

Ο δημιουργός της, ο Ισπανός θεατρικός συγγραφές Δαβίδ Πλανέλ, βρέθηκε στην Αθήνα για την πρεμιέρα της παράστασης και μίλησε αποκλειστικά στην «Εφ.Συν.». Ο Δαβίδ Πλανέλ έχει δουλέψει ως σεναριογράφος για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Το 2014 πέρασε στο θέατρο με το «Παζάρι», ένα έργο που είχε γράψει πριν από πολλά χρόνια και ανέβηκε και στο Λονδίνο όπου συνάντησε ιδιαίτερη απήχηση.

Τον περασμένο μήνα ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία στη Μαδρίτη το καινούργιο του έργο «Η τελευταία μου νύχτα με τη Σάρα», αφιερωμένο στη μεγάλη Iσπανίδα ντίβα του τραγουδιού και του κινηματογράφου Σαρίτα Μοντιέλ. «Τώρα θέλω να κάνω μόνο θέατρο», μας είπε ο συγγραφέας σε συνάντηση που είχαμε μαζί του σε κεντρικό καφέ της Αθήνας. Πολύ φιλικός και άνετος, μας μίλησε για το «Παζάρι», για τέχνη και πολιτική, αλλά και για τους... παράλληλους βίους Ισπανίας και Ελλάδας.

• Πώς θα περιγράφατε το «Παζάρι» με δικά σας λόγια;

Είναι η ιστορία ενός μετανάστη από τη Βόρεια Αφρική που προσπαθεί να ενταχθεί στην κοινωνία μέσα από έναν διαγωνισμό βίντεο για την καλύτερη αστεία πτώση από ποδήλατο. Το έργο περιστρέφεται γύρω από την προετοιμασία αυτής της πτώσης. Με αφορμή αυτό το κωμικό περιστατικό, αφηγείται την επιθυμία αυτού του ανθρώπου να γίνει κομμάτι μιας κοινωνίας του Πρώτου Κόσμου, μιας καταναλωτικής και καπιταλιστικής κοινωνίας.

Μου αρέσει πολύ αυτός ο ήρωας γιατί δεν είναι ένας μετανάστης-θύμα, αλλά κάποιος που πιστεύει πως είναι ενταγμένος, μιλάει μόνο ισπανικά, κ.λπ. Στη συνέχεια όμως, ανακαλύπτουμε ότι στην πραγματικότητα δεν ανήκει ούτε εδώ ούτε εκεί. Αφησε πίσω του το Μαρόκο, αλλά δεν έγινε Ισπανός. Το «Παζάρι» είναι μια κοινωνική κωμωδία καταστάσεων χωρίς ορατά θύματα. Οι πρωταγωνιστές δεν είναι αυτό που θα λέγαμε «κακόμοιροι», αλλά άνθρωποι που νομίζουν πως είναι καλά. Το έργο αποδομεί αυτήν ακριβώς την αυταπάτη.

• Πόσο δύσκολη είναι τελικά η ένταξη σε μια κοινωνία για έναν μετανάστη;

Πάντα είναι δύσκολη. Σε επίπεδο κοινωνικό και πολιτιστικό, ίσως να είναι πιο εύκολα σήμερα τα πράγματα σε σχέση με 300 χρόνια πριν. Ωστόσο, υπάρχει πάντα το ζήτημα της ταυτότητας, το ερώτημα «ποιος είμαι εγώ». Yστερα, είναι και θέμα κυβερνήσεων. Κάποιες, πιο «αριστερές» ίσως, είναι πιο ανοιχτές απέναντι στους μετανάστες, άλλες πιο αντιδραστικές.

Σήμερα, με την οικονομική κρίση, είναι σίγουρα πιο ζόρικα. Δεν είναι όπως παλιά που χρειάζονταν εργατικά χέρια κι έλεγαν «ελάτε, εδώ έχει δουλειά». Νομίζω όμως πως αυτό είναι κάτι περαστικό. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ο κόσμος σμιλεύτηκε από ανθρώπους που ταξίδευαν από τη μια χώρα στην άλλη. Δεν υπάρχει φυλετική, κοινωνική ή άλλη καθαρότητα.

• Θεωρείτε ότι υπάρχουν κοινές καταστάσεις στην Αθήνα με εκείνες που περιγράφονται στο έργο; Ενα είδος «οικειότητας» ίσως;

Οταν προέκυψε η πιθανότητα να ανεβεί εδώ το «Παζάρι», σκέφτηκα ότι ήταν ένα πολύ κατάλληλο μέρος, γιατί αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι μια χώρα και η Αθήνα μια πόλη που βρέθηκαν στο κέντρο του κόσμου ως παράδειγμα απόπειρας αντίστασης απέναντι στο σύστημα. Εγινε μια απόπειρα να αμφισβητηθεί ούτε λίγο-ούτε πολύ η Ευρωπαϊκή Ενωση. Μπορεί να μην πέτυχε τελικά, ωστόσο η προσπάθεια έγινε.

• Εσείς, μέσα από τα μάτια ενός Ισπανού, πού αποδίδετε αυτή την αποτυχία;

Η επανάσταση είναι πολύ δύσκολο πράγμα, έτσι δεν είναι; Ωστόσο, αυτό που συνέβη ήταν ένα μικρό, έστω, πλήγμα στον καπιταλισμό. Aυτή τη στιγμή, το Podemos στην Ισπανία έχει ένα σωρό βουλευτές, παρόλο που δεν «έσπασε» ο δικομματισμός και το σύστημα παραμένει στη θέση του. Αν και θεωρώ ότι το σύστημα δεν είναι κακό εξ ορισμού.

Αυτό που συνέβη στην ουσία ήταν ένα οικονομικό πραξικόπημα, γιατί δεν υπήρχαν μηχανισμοί έλεγχου για την οικονομική δραστηριότητα. Αλλά τους μηχανισμούς πολιτικού ελέγχου δεν τους βρίσκω εντελώς κακούς, ακόμα και όταν παράγουν τέρατα όπως ο Τραμπ.

Συμβαίνουν αυτά στη δημοκρατία. Εγώ πάντως είμαι αισιόδοξος. Πιστεύω, όσο βαρύγδουπο κι αν ακούγεται, ότι ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο με απαίσιες και ομορφότερες στιγμές, ο οποίος όμως, αν το δούμε μακροϊστορικά, τείνει προς τη βελτίωση.

• Η Ισπανία βιώνει επίσης την οικονομική κρίση. Πόσο δύσκολη είναι η καλλιτεχνική δημιουργία κάτω από τέτοιες συνθήκες;

Είναι πολύ δύσκολη εποχή για όλους. Για τους μη καλλιτέχνες, το 95% των εργαζομένων δηλαδή, οι δουλειές έχουν υποτιμηθεί τρομακτικά. Είναι πολύ κακοπληρωμένες, ο κόσμος δουλεύει πολλές ώρες, πολλές ημέρες την εβδομάδα κι έχει ελάχιστο ελεύθερο χρόνο. Οι στατιστικές δείχνουν πως η ανεργία έχει πέσει, αλλά οι δουλειές είναι χάλια.

Για τους καλλιτέχνες, τα ίδια. Η Ισπανία δεν είναι μια χώρα που στηρίζει τον πολιτισμό. Απουσιάζει η αντίληψη για τον πολιτισμό ως αναγκαίο αγαθό στη ζωή. Οι καλλιτέχνες δουλεύουν για ψίχουλα. Η θεατρική ζωή στη Μαδρίτη βρίσκεται σε αναβρασμό, αλλά είναι εν πολλοίς αποκομμένη από τον επαγγελματισμό.

Ο κόσμος πληρώνει για να κάνει θέατρο. Στην κρίση, τα πρώτα πράγματα που χάνονται είναι τα κοινωνικά βοηθήματα, καθώς κι εκείνα για την καλλιτεχνική ανάπτυξη. Από την άλλη, η Ισπανία είναι μια χώρα με μεγάλη δημιουργικότητα. Υπάρχουν πολλά ταλέντα, αλλά θα πρέπει να τα φροντίσεις.

«Αλεξάνδρεια», Σπάρτης 14, πλατεία Αμερικής, τηλ.: 210 8673655. Mετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ. Σκηνοθεσία: Νίκος Γκεσούλης. Σκηνικά - κοστούμια: Λέα Κούση. Μουσική: Γιάννης Ψειμάδας. Φωτισμοί: Δημήτρης Τσιούμας. Ηθοποιοί: Βασίλης Βλάχος, Αντώνης Γουγής, Σάκης Σιούτης.