Χρυσός Φοίνικας στον Τζαφάρ Παναχί και στον ανθρωπισμό

Ολα έμοιαζαν συμβολικά σ’ αυτήν, την τελετή λήξης και απονομής βραβείων του 78ου Φεστιβάλ Κανών. Από τη μια, το Palais des Festivals έλαμψε σαν... φάρος, όταν η πόλη των Κανών κι άλλα τμήματα της Κυανής Ακτής βυθίστηκαν, από δολιοφθορά φαίνεται, στο σκοτάδι. Το σινεμά αντιστέκεται.

Από την άλλη, η εξαιρετική επιλογή των βραβείων, από την Κριτική Επιτροπή με πρόεδρο τη Ζιλιέτ Μπινός, που μοιράστηκαν επακριβώς στις πιο ενδιαφέρουσες, αξιόλογες, ουσιαστικές ταινίες ενός μετριότατου, φέτος, προγράμματος. Ολες με πολιτικό πρόσημο, αλλά καμία με προφανή τρόπο, όλες προϊόντα της καθαρής τέχνης του κινηματογράφου που κοντά οκτώ δεκαετίες τιμούν οι Κάνες.

Με πρώτη και σημαντικότερη, τον Χρυσό Φοίνικα που απονεμήθηκε στον Τζαφάρ Παναχί για την ταινία του «Ενα απλό ατύχημα», ένα φιλμ που μόνο στη φόρμα μοιάζει απλό κι όπου τίποτα δεν είναι τυχαίο.

Ο Ιρανός δημιουργός ήρθε στο Φεστιβάλ για πρώτη φορά το 1995, με το «Ασπρο μπαλόνι», για το οποίο κέρδισε και τη Χρυσή Κάμερα – παρακάτω υπέροχο ενσταντανέ. Από τότε, πολλές ταινίες του έχουν συμμετάσχει στο Φεστιβάλ, το «Crimson Gold» το 2003, που κέρδισε το Βραβείο της Επιτροπής στο Ενα Κάποιο Βλέμμα, τα «Τρία πρόσωπα» στο Διαγωνιστικό, που τιμήθηκε με το Βραβείο Σεναρίου, η μικρού μήκους του στην ομαδική ταινία τη χρονιά της πανδημίας. Ομως ο Παναχί είχε να βρεθεί στο Φεστιβάλ από το 2003, δηλαδή πάνω από είκοσι χρόνια, καθώς το ιρανικό καθεστώς τον είχε θέσει σε κατ’ οίκον περιορισμό, αλλά και φυλακίσει πριν από δύο χρόνια για «προπαγάνδα κατά του καθεστώτος».

Εκπληξη, ο Χρυσός Φοίνικας Μικρού Μήκους πήγε σε μια ελληνική συμπαραγωγή με την Παλαιστίνη, το «I’m Glad You’re Dead Now» του Ταουφίκ Μπαρχόμ, που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στη χώρα μας, ενώ τη διεύθυνση φωτογραφίας έχει κάνει ο Γιώργος Βαλσαμής

Φέτος, όμως, ο Τζαφάρ Παναχί περπάτησε στο κόκκινο χαλί, με τη γυναίκα του, την κόρη του, τους συντελεστές της ταινίας του, συγκινήθηκε από το εκκωφαντικό χειροκρότημα, υπήρξε ανάμεσά μας ως υπενθύμιση ενός επίμονου ανθρωπισμού, την ώρα που ο κόσμος μας καταρρέει. Και όχι, ο Παναχί δεν κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα εξαιτίας του πολιτικού προφίλ του: το «Ενα απλό ατύχημα» είναι ίσως και η ωραιότερη ταινία του, σίγουρα η πιο αντικαθεστωτική, μια δυνατή καταγγελτική φωνή κρυμμένη στο ύφος του σκηνοθέτη, που συνδέει την απαλή κωμωδία με το ανατριχιαστικά εύστοχο σχόλιο κατά του φασισμού.

Παραλαμβάνοντας το βραβείο του στη σκηνή, από την Μπινός και την Κέιτ Μπλάνσετ, ο Παναχί δήλωσε: «Είναι δύσκολο να μιλήσω. Πριν πω οτιδήποτε, να ευχαριστήσω την οικογένεια για όλο τον καιρό που ήταν κοντά μου. Και μετά όλο το συνεργείο που με ακολούθησε για να κάνουμε το φιλμ μαζί. Πιστεύω ότι είναι η πιο κατάλληλη στιγμή να ζητήσω κάτι από όλους τους Ιρανούς, όσους βρίσκονται στη χώρα κι όσους έχουν καταφύγει κάπου αλλού στον κόσμο: να αφήσουμε τις διαφορές μας και να ελευθερώσουμε τη χώρα μας. Να μην αφήσουμε κανένα να μας πει τι πρέπει να κάνουμε, τι πρέπει να λέμε. Το σινεμά είναι μια κοινότητα. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να μας πει τι μπορούμε να κάνουμε και τι όχι».

Σε πολιτικό κλίμα αλλά και με ενωτική διάθεση κινήθηκε όλη η τελετή απονομής. Το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής κέρδισε το «Sentimental Value» του Γιοακίμ Τρίερ (που πριν από λίγα καλοκαίρια έκανε και στην Ελλάδα επιτυχία με το «Ο χειρότερος άνθρωπος στον κόσμο»), μια ιστορία οικογενειακών σχέσεων και αυτογνωσίας που αγγίζει τον Μπέργκμαν, αλλά τον μεταφράζει σε μια γουντιαλενική κομεντί. Είπε ο Νορβηγός Τρίερ ανεβαίνοντας στη σκηνή: «Ζούμε σε καιρούς σκληρούς και κυνικούς. Βομβαρδιζόμαστε με ανελέητες εικόνες. Ευχαριστώ το φεστιβάλ που μας βομβαρδίζει με εικόνες ελευθερίας, αλληλεγγύης, μεγάλων ιδεών. Το σινεμά είναι μια γλώσσα διεθνής που ενώνει. Οπότε, επιτρέψτε μου να μοιραστώ το βραβείο με όλους τους συναδέλφους μου από όλο τον κόσμο».

Ανάμεσα στις υπόλοιπες ταινίες που ξεχώρισε η Κριτική Επιτροπή και που θα προβληθούν την ερχόμενη σεζόν και στη χώρα μας, συναντάμε δύο που προβλήθηκαν τις πρώτες-πρώτες μέρες και μας έμειναν αξέχαστες ώς τώρα, το «Ο ήχος της πτώσης» της Γερμανίδας Μάσα Σιλίνσκι, ένα μπαρόκ δράμα που παρακολουθεί τέσσερις γενιές γυναικών, στην πάροδο του χρόνου, στο ίδιο σπίτι. Και το «Sirât» του Γάλλου Ολιβερ Λάσε, μια κυριολεκτική και υπαρξιακή περιπλάνηση στη βορειοαφρικανική έρημο, ενός πατέρα κι ενός γιου, σε αναζήτηση της κόρης που εξαφανίστηκε σ’ ένα ρέιβ πάρτι στο πουθενά. Κι ακόμα, τον «Μυστικό πράκτορα» του Βραζιλιάνου Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου, που καταδεικνύει την κρατική διαφθορά στη χούντα, και η γλυκύτατη ταινία ενηλικίωσης κι αναζήτησης ταυτότητας, το «La petite dernière» της Χαφσιά Χερζί.

Οσο για τον Χρυσό Φοίνικα Μικρού Μήκους, αυτός πήγε σε μια ελληνική συμπαραγωγή με την Παλαιστίνη, το «I’m Glad You’re Dead Now» του Ταουφίκ Μπαρχόμ, με τη συμμετοχή της ελληνικής Foss Productions (η ταινία γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα, με ελληνική χρηματοδότηση) και της γαλλικής Kidam. Τη διεύθυνση φωτογραφίας, μάλιστα, έχει κάνει ο Γιώργος Βαλσαμής, όπως και στο «Η απόσταση ανάμεσα στον ουρανό κι εμάς» του Βασίλη Κεκάτου, και το «I’m Afraid to Forget your Face» του Αιγύπτιου Σαμέχ Αλα, συμπληρώνοντας ήδη τρεις ταινίες βραβευμένες με τον Χρυσό Φοίνικα στο ενεργητικό του.

Aναλυτικά τα βραβεία

• Χρυσός Φοίνικας: «A Simple Accident» του Τζαφάρ Παναχί
• Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής: «Sentimental Value» του Γιοακίμ Τρίερ
• Βραβείο της Επιτροπής: ex aequo στα «Sirât» του Ολιβερ Λάσε και «Ο ήχος της πτώσης» της Μάσα Σιλίνσκι
• Βραβείο Καλύτερου Ηθοποιού: Βάγκνερ Μούρα για τον «Μυστικό πράκτορα» του Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου
• Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού: Ναντιά Μελιτί για το «La petite dernière» της Χαφσιά Χερζί
• Βραβείο Σκηνοθεσίας: Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου για τον «Μυστικό πράκτορα»
• Βραβείο Σεναρίου: Ζαν-Πιερ και Λικ Νταρντέν για τις «Νεαρές μητέρες»
• Ειδικό Βραβείο: «Resurrection» του Mπι Γκαν
• Χρυσή Κάμερα: «The President’s Cake» του Χασάν Χαντί
• Χρυσός Φοίνικας Μικρού Μήκους: «I’m Glad You’re Dead Now» του Ταουφίκ Μπαρχόμ