Οι δημοσιογράφοι στη Γάζα και μια δικτατορία χωρίς τέλος...

Το λέμε και θα το λέμε έως να σβήσει ο ήλιος... ή, σε λιγότερο δραματική έκφραση, έως να αλλάξει τόσο, ώστε να μην αξίζει πια το να το λέμε: το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο αγαπημένα (θεατών και σκηνοθετών) παγκοσμίως, είναι ένα μεγάλο πανεπιστήμιο. Ελεύθερο, ανοιχτό σε όλους, προσβάσιμο και με ορίζοντα - τέτοιο ορίζοντα, που αν είσαι τυχερός, φτάνει ώς τον Ολυμπο (το βουνό φαίνεται στο βάθος αν έχει καλό καιρό!). Τα παραπάνω μπορεί να έχουν μεταφορική σημασία, ωστόσο τα όρια με την κυριολεξία είναι δυσδιάκριτα: είναι τέτοιες οι ταινίες που παρουσιάζονται στο Φεστιβάλ που το μόνο που κάνουν (ακόμη κι αν δεν είναι καλές ως φιλμ) είναι να διευρύνουν τον ορίζοντα τόσο των θεατών όσο και των ίδιων των δημιουργών, καθώς η υπέροχη αυτή πόλη του Βορρά γίνεται, για ακόμη μια φορά στην ιστορία της, σταυροδρόμι πολιτισμών, φυλών, εικόνων, ιδεών.

Την προηγούμενη Πέμπτη ξεκίνησε η 27η διοργάνωση και κάθε μέρα γίνεται όλο και καλύτερη. Η σημερινή ανταπόκριση έχει να κάνει με φιλμ που είναι έντονα πολιτικά, αλλά και βαθιά ανθρώπινα. Η ταινία «Τα μάτια της Γάζας» του Μαχμούντ Ατάσι προβλήθηκε δύο φορές σε ασφυκτικά γεμάτες αίθουσες: στη μία ώρα που διαρκεί, ο σκηνοθέτης κατόρθωσε να δείξει τι συμβαίνει με τους δημοσιογράφους που προσπαθούν, με κάθε κόστος, να μεταφέρουν την αλήθεια για τους βομβαρδισμούς στη Γάζα. «Το φιλμ είναι ένα μήνυμα» μας είπε. «Για να είστε εδώ, θέλετε να το λάβετε. Αυτό που θα ήθελα εγώ είναι να ξέρετε πως κάθε τι που θα δείτε είναι απολύτως αλήθεια». Τι είδαμε; Νεκρά παιδιά, βομβαρδισμούς από τον ισραηλινό στρατό σε αμάχους, σχολεία, σπίτια, νοσοκομεία, δίχως έλεος, ανθρώπους που δεν μπορούσαν να λάβουν ανθρωπιστική βοήθεια (δεν είχαν πρόσβαση σε φαγητό και νερό για περισσότερες από τέσσερις εβδομάδες κατά καιρούς!) και αν μπορούσαν, οι Ισραηλινοί στρατιώτες τους σκότωναν καθώς πήγαιναν να τη λάβουν. Είδαμε ακόμα γιατρούς να κάνουν εγχειρήσεις δίχως αναισθησία, να προσπαθούν να σώσουν ζωές και να το καταφέρνουν κιόλας πολλές φορές. Και όλα αυτά τα είδαμε, γιατί υπάρχουν κάποιοι δημοσιογράφοι που δεν λένε να σταματήσουν να καταγράφουν τη ζοφερή αυτή πραγματικότητα, με κάθε κόστος. Και το κόστος είναι η ίδια τους η ζωή: 173 νεκροί δημοσιογράφοι στη Γάζα έως τα μέσα του 2023. Εως σήμερα, περισσότεροι δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί μέσα σε έναν χρόνο στον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη σύγκρουση, όπως αποδεικνύεται από τα στοιχεία της Επιτροπής Προστασίας Δημοσιογράφων, η οποία συλλέγει δεδομένα από το 1992. «Κι όμως, δεν σταματάνε. Και όχι, δεν ξέρω αυτή τη στιγμή αν όσοι είδατε στο φιλμ είναι ακόμα ζωντανοί» μας είπε ο σκηνοθέτης. «Ξέρετε πόσα καλά ντοκιμαντέρ υπάρχουν που καταγράφουν την αλήθεια του εγκλήματος κατά των Παλαιστινίων; Δεκάδες. Εμείς στα μέρη μου δεν έχουμε Φεστιβάλ. Και στη Δύση, ωστόσο, δύσκολα θα φτάσει μια τέτοια ταινία. Ελάχιστη από την αλήθεια θα δείξουν τα δυτικά μέσα ενημέρωσης ή τα αντίστοιχα Φεστιβάλ. Οπότε χαίρομαι απίστευτα που είμαι εδώ τώρα» κατέληξε.

Κάτι παρόμοιο είπε και ο σκηνοθέτης της ταινίας «Κάτω από τις σημαίες, ο ήλιος», που έκανε στο Φεστιβάλ τη διεθνή της πρεμιέρα, ενώ διαγωνίζεται στο Διεθνές Διαγωνιστικό. Ο Παραγουανός Χουάνιο Περέιρα, πολύ νέος σε ηλικία, ήρθε στην πόλη και μας μίλησε. Η ταινία είναι μια αποκάλυψη: για πρώτη φορά στην ιστορία βρέθηκε από όλο τον κόσμο και μετά από έρευνα πέντε χρόνων αρχειακό υλικό για την 35ετή παραμονή του δικτάτορα Αλφρέδο Στρέσνερ στην εξουσία της Παραγουάης (1954-1989), ο οποίος όχι μόνο κατέστρεψε τη χώρα αλλά, ως φιλοναζί και ο ίδιος, δέχτηκε τον «γιατρό του θανάτου», Γιόζεφ Μένγκελε, στη χώρα και δεν τον εξέδωσε ποτέ ώστε να δικαστεί. Εξάλλου υπήρχε ολόκληρη παροικία ναζί στην Παραγουάη. Τα όσα βλέπουμε μόνο από αρχειακό υλικό στο φιλμ είναι απίστευτα, ενώ οι συνδέσεις με το σήμερα (ακόμη και για την Ελλάδα) φανερώνονται τρομακτικές: «Ειρήνη - Δουλειά - Ευημερία» ήταν το τρίπτυχο του δικτάτορα, ο οποίος προωθούσε την «οικονομική ανάπτυξη» της χώρας απέναντι στα δεκάδες εγκλήματα τα οποία έγιναν. «Είμαι παιδί της δημοκρατίας, ή έστω έτσι μου είπαν» δήλωσε σε μας ο σκηνοθέτης της ταινίας. «Ωστόσο έως και σήμερα το 80% του κόσμου συνεχίζει να υποστηρίξει το κόμμα τού τότε δικτάτορα και δεν υπάρχει ουσιαστικά αντιπολίτευση. Το φιλμ είναι αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας, κάνει στη Θεσσαλονίκη την παγκόσμια πρεμιέρα του και όπως καταλαβαίνετε, δεν έχω ιδέα αν θα παιχτεί ποτέ στη χώρα μου»...

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, το «Ολύμπιον» είναι κατάμεστο καθώς προβάλλεται το τελευταίο ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή «Η καρδιά του ταύρου» για τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, ως μια παραγωγή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Το φιλμ, μαζί με το «Σμιλεμένες ψυχές» του Σταύρου Ψυλλάκη (που προβάλλεται σήμερα) και «Τα τέρματα του Αυγούστου» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου (προβάλλεται την Πέμπτη και την Παρασκευή) είναι τα μόνα τρία ελληνικά ντοκιμαντέρ στο Διεθνές Διαγωνιστικό.