Ενας μεγάλος δυστοπικός κόσμος και πολλοί μικροί γενναίοι άνθρωποι

Σε έναν μήνα ακριβώς ξεκινάει το 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (ΦΝΘ), από τα μεγαλύτερα σε κύρος και αριθμό συμμετοχών παγκοσμίως. «Παιδί» του υπέροχου και αείμνηστου Δημήτρη Εϊπίδη (επί χρόνια καλλιτεχνικού του διευθυντή, εμπνευστή και ιδρυτή του), «αδερφάκι» του αντίστοιχου φεστιβάλ Κινηματογράφου (μυθοπλασίας δηλαδή), το ΦΝΘ έχει χάσει την αρχική του, ποιοτική αίγλη και έχει στραφεί και αυτό σε πιο εμπορικοτηλεοπτική κατεύθυνση, από την οποία λείπουν τα μεγάλα αφιερώματα σε δημιουργούς όπως υπήρχαν παλαιότερα. Ωστόσο ακριβώς επειδή αφορά το ντοκιμαντέρ, είναι πιο δύσκολο να μεταλλαχθεί εντελώς σε κάτι που δεν ταιριάζει στον θεσμό. Οι ταινίες τεκμηρίωσης, όπως είναι η ελληνική ονομασία του «ντοκιμαντέρ», συνεχίζουν να αποτελούν από μόνες τους ένα μικρό (ή μεγαλύτερο) «πανεπιστήμιο» και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει ακόμα στο δυναμικό του ανθρώπους που ξέρουν (έχοντας μαθητεύσει δίπλα σε Εϊπίδη, Δημόπουλο, Αρβανίτη, Αγγελόπουλο κ.ά.) πώς να επιλέγουν ταινίες, αφιερώματα, δημιουργούς, θεματικές.

Οπως κάθε χρονιά, έτσι και φέτος το Φεστιβάλ στρέφεται σε θεματικές που αφορούν τον σύγχρονο κόσμο, σε αποκαλυπτικές ιστορίες και φλέγοντα ζητήματα της επικαιρότητας: η γενοκτονία στην Παλαιστίνη και η αλήθεια που έγινε το πρώτο θύμα του πολέμου, ο πόλεμος ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία, το γυναικείο ζήτημα (στο οποίο εμπίπτει και το δικαίωμα της γυναίκας να ορίζει η ίδια το σώμα της), η καταστροφή του περιβάλλοντος. Θα αποκαλύψουμε πέντε ντοκιμαντέρ τα οποία αναφέρονται στα παραπάνω θέματα:

● Το «Zurawski v Texas» των ανεξάρτητων δημιουργών Μέισι Κρόου και Αμπι Περό θα παρουσιαστεί ενταγμένο στο τμήμα «Ανοιχτοί Ορίζοντες», κάνοντας ευρωπαϊκή πρεμιέρα στο Φεστιβάλ. Αναφέρεται στην πολιτική κατά των αμβλώσεων που έχει υιοθετήσει η πολιτεία του Τέξας (με κίνδυνο, πλέον, να ισχύει για όλες τις ΗΠΑ, μετά την εκλογή Τραμπ). Στο ντοκιμαντέρ παρακολουθούμε τη δικαστική διαμάχη της Αμάντα Ζουράφσκι και μιας ομάδας γυναικών, με την υποστήριξη της δικηγόρου Μόλι Ντουέιν, εναντίον της πολιτείας του Τέξας και του γενικού εισαγγελέα Κεν Πάξτον. Στο πλαίσιο αυτού του αγώνα ξεδιπλώνεται όλη η οδύνη της τραυματικής εμπειρίας τους απέναντι σε μια αμετακίνητη Αρχή που υπηρετεί το άδικο.

● Πολλές αποτρόπαιες «πρωτιές» φέρει ο πόλεμος στη Γάζα και οι απάνθρωπες επιθέσεις του Ισραήλ. Ανάμεσα σε αυτές και το ότι μέσα σε έναν χρόνο έχουν σκοτωθεί εκεί περισσότεροι δημοσιογράφοι απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη σύγκρουση. Αυτό αποδεικνύουν τα στοιχεία της Επιτροπής Προστασίας Δημοσιογράφων, η οποία συλλέγει δεδομένα από το 1992. Το ντοκιμαντέρ «Τα Μάτια της Γάζας» («Eyes of Gaza») του Μαχμούντ Ατάσι (επίσης στο τμήμα «Ανοιχτοί Ορίζοντες») ακολουθεί τρεις Παλαιστίνιους δημοσιογράφους στη βόρεια Γάζα οι οποίοι ρισκάρουν τη ζωή τους προσπαθώντας να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Γνωρίζουν τους κινδύνους κι όμως συνεχίζουν: ένας σοβαρά τραυματισμένος συνάδελφός τους εξακολουθεί να μεταδίδει από το κρεβάτι του νοσοκομείου. Μία ταινία που φανερώνει πως κάποιοι συνεχίζουν να πιστεύουν ότι το δημοσιογραφικό μήνυμα πρέπει να φτάσει στην κοινή γνώμη, με όποιο κόστος.

● Στο τμήμα «Ειδικές προβολές» θα παρακολουθήσουμε το φιλμ «Mr. Nobody Against Putin» των Ντέιβιντ Μπόρενσταϊν και Πάβελ Ταλάνκιν, όπου ο συν-σκηνοθέτης της ταινίας και εκπαιδευτικός προσπαθεί να ξεσκεπάσει τις προπαγανδιστικές τακτικές του καθεστώτος του Βλαντίμιρ Πούτιν μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Στις πρώτες εβδομάδες της εισβολής, εισάγεται μια νέα πολιτική πατριωτικής εκπαίδευσης και ο κεντρικός ήρωας, προσπαθώντας να διαχειριστεί την ενοχή του, αποφασίζει να καταγράψει τους τρόπους με τους οποίους ο πόλεμος αλλάζει τη διδασκαλία στο σχολείο του.

● To «Only on Earth» της Ρομπέν Πετρέ (και πάλι στους «Ανοιχτούς Ορίζοντες») είναι ένα ταξίδι στη νότια Γαλικία, μια από τις πιο ευάλωτες περιοχές της Ευρώπης στις πυρκαγιές: κατά τη διάρκεια του πιο ζεστού καλοκαιριού που έχει καταγραφεί ποτέ, οι ανεξέλεγκτες φλόγες καταπίνουν τα πάντα στο πέρασμά τους, ενώ άνθρωποι και ζώα δίνουν τη δική τους μάχη για να επιβιώσουν. Τα άγρια άλογα παίζουν κρίσιμο ρόλο στην πρόληψη των πυρκαγιών, μειώνοντας τη βλάστηση που μπορεί να λειτουργήσει ως καύσιμη ύλη. Ομως, η μείωση του πληθυσμού τους απειλεί μια εύθραυστη ισορροπία.

● Με τους εφήβους που είναι εθισμένοι στις οθόνες των κινητών τους καταπιάνεται το «The Social Trap: 5 Women vs the Big 5» της Ελίζα Ζαντό («Ανοιχτοί Ορίζοντες»). Εχει αποδειχτεί πως αυτά τα νέα παιδιά έχουν 66% μεγαλύτερη πιθανότητα να βρεθούν σε μια συνθήκη αυτοκτονικού ιδεασμού από όσους κάνουν συνετή χρήση. Στο πλαίσιο αυτό, 44 πολιτείες των ΗΠΑ μηνύουν τη Meta και την κατηγορούν πως καταστρέφει την υγεία και την ευημερία μιας ολόκληρης γενιάς. Για πρώτη φορά στην ιστορία, βουλευτές και γονείς από ΗΠΑ και Ευρώπη θορυβούνται. Το φιλμ καταγράφει την περιπέτεια πέντε γυναικών που μόνες τους(!) ξεκινούν δικαστική διαμάχη απέναντι στους κολοσσούς Meta, TikTok, Snapchat, X και Discord.

Καθώς περνούν οι μέρες, θα γνωρίζουμε όλο και περισσότερα για το Φεστιβάλ. Προσώρας ξέρουμε κάτι ακόμη: την οπτική του ταυτότητα, μέσω του πόστερ του, το οποίο φέτος υπογράφει ο ζωγράφος Δημήτρης Αναστασίου. Το πόστερ είναι μια τριπλή σύνθεση και σε καθένα από τα τρία κάδρα διακρίνονται σε πρώτο πλάνο τέσσερις φιγούρες (ένα παιδί, ένας άντρας κι ένα ζευγάρι) με γυρισμένη πλάτη. Πρόκειται για ανθρώπους που κοιτάζουν αυτό που έρχεται, ενώ η ζωγραφική αυτή τριπλέτα «συνομιλεί» με τα αφιερώματα και τις θεματικές της φετινής διοργάνωσης. «Οι τρεις ζωγραφιές συνθέτουν μια αφήγηση σε τρία μέρη. Αν μπουν στη σειρά, καθεμιά συνεχίζει την προηγούμενη. Η πρώτη και η δεύτερη (που δείχνουν ένα παιδί σ’ ένα χωράφι και έναν άντρα σε μια επαρχιακή πόλη της δεκαετίας του 1960) αναφέρονται στο ελληνικό τοπίο. Η τρίτη (που παρουσιάζει ένα ζευγάρι σε μια πόλη παράδοξη, φανταστική – ουτοπική ή δυστοπική) παραπέμπει στην τεχνητή νοημοσύνη. Οι θεατές, σαν χρονοταξιδευτές, ταξιδεύουν μέσα στα τοπία αυτά», λέει ο κ. Αναστασίου. Αραγε, είναι αυτό πράγματι το μέλλον ή θα ισχύει η αντίστροφη πορεία (από δεξιά προς αριστερά, κοιτάζοντας τις εικόνες);