Η διαρκής μάχη του Καζαντζίδη με τον Στέλιο

Υπάρχω
(Ελλάδα, 2024, 132´)

●  Σκηνοθεσία: Γιώργος Τσεμπερόπουλος
● Ηθοποιοί: Χρήστος Μάστορας, Κλέλια Ρένεση, Ασημένια Βουλιώτη, Αγορίτσα Οικονόμου, Δημήτρης Καπουράνης, Αννα Συμεωνίδου, Γιώργος Γάλλος, Γιώργος Καραμίχος, Νίκος Ψαρράς, Γιώργος Γιαννόπουλος, Διαμαντής Καραναστάσης, Ηλίας Βαλάσης, Περικλής Σιούντας

Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος ύστερα από έντεκα χρόνια και την τελευταία ταινία του «Ο εχθρός μου» (2013, 107’) επιστρέφει στη σκηνοθεσία για να αφηγηθεί τη ζωή του μεγάλου τραγουδιστή Στέλιου Καζαντζίδη, σκιαγραφώντας την προσωπικότητα ενός από τους πιο σημαντικούς και ταλαντούχους λαϊκούς τραγουδιστές της Ελλάδας αλλά και ενός ανθρώπου που πάλεψε με τον ίδιο του τον εαυτό και τους δαίμονές του.

Η ταινία, σε σενάριο Κατερίνας Μπέη («Ευτυχία», 2019, 123’), είναι μια κλασική βιογραφία που εξιστορεί σχεδόν γραμμικά τη ζωή του Καζαντζίδη. Αποτραβηγμένος από τα φώτα της δημοσιότητας και ζώντας σε ένα παραθαλάσσιο σπίτι, ο Καζαντζίδης εξιστορεί τη ζωή του στον νεαρό δημοσιογράφο Γιώργο Λιάνη (τον υποδύεται ο Δημήτρης Καπουράνης): από τα παιδικά του χρόνια όπου γίνεται μάρτυρας του άγριου ξυλοδαρμού του πατέρα του (και τελικά της δολοφονίας του) από παρακρατικούς αντικομουνιστές (βίωμα που θα τον «στοιχειώσει» για όλη τη διάρκεια της ζωής του και θα παίξει καθοριστικό ρόλο για το πώς αντιλαμβάνεται το δίκαιο και άδικο) μέχρι τα χρόνια που ηχογραφεί το «Υπάρχω» (ίσως το πιο διάσημο τραγούδι του και στις σημερινές γενιές).

Μέσα στα 132 λεπτά η ταινία παρουσιάζει διάφορες πτυχές της ζωής του: από τα πρώτα δειλά βήματά του στο τραγούδι, την άνοδό του και την αναγνώρισή του, τη σύγκρουσή του με τις δισκογραφικές και τα νυχτερινά κέντρα μέχρι και τη συνάντησή του με τον στιχουργό Ακη Πάνου (εξαιρετικός στον ρόλο του ο Ηλίας Βαλάσης). Η ταινία όμως επικεντρώνεται κυρίως στις δύο μεγάλες θυελλώδεις σχέσεις του με τις τραγουδίστριες Καίτη Γκρέυ και Μαρινέλλα, που ενσαρκώνουν υπέροχα οι Κλέλια Ρένεση και η Ασημένια Βουλιώτη αντίστοιχα. Μέσα από αυτές τις σχέσεις ο Τσεμπερόπουλος προσπαθεί να ψυχογραφήσει τον τραγουδιστή και να δημιουργήσει το πορτρέτο του.

Ο Τσεμπερόπουλος στήνει σκηνοθετικά μια στιβαρή ταινία και εκμεταλλεύεται στο έπακρο το σπάνιο ταλέντο που διαθέτει να καθοδηγεί τους ηθοποιούς του και να παίρνει το καλύτερο από αυτούς. Ο Χρήστος Μάστορας ενσαρκώνει τον Καζαντζίδη εξαιρετικά προσδίδοντας βάθος στον χαρακτήρα του και δεν μένει στο να εκφωνήσει τα λόγια του ή να τραγουδήσει καλά τα τραγούδια (που το κάνει με μεγάλη επιτυχία), αλλά «συνομιλεί» με την κάμερα και χρησιμοποιεί το σώμα του και το πρόσωπό του για να εξωτερικεύσει όλα τα συναισθήματα που βιώνει ο χαρακτήρας του.

Στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας η κάμερα μένει στατική και ο Τσεμπερόπουλος στήνει όμορφα κάδρα και με απόλυτη σιγουριά, όταν χρειάζεται, έρχεται κοντά στους πρωταγωνιστές του. Ομως εκεί που δείχνει την ικανότητά του ως σκηνοθέτη είναι όταν του δίνεται η δυνατότητα να απελευθερώσει την κάμερα, να της δώσει μια διαφορετική «φωνή» (κάτι όμως που δεν συμβαίνει συχνά) και να στήσει τις σκηνές του με μεγαλύτερη ένταση, όπως στο νυχτερινό κέντρο, ή να σκηνοθετήσει σχεδόν χορογραφικά τη σκηνή όπου ο Καζαντζίδης μέσα στη βροχή τρέχει να προλάβει τη Μαρινέλλα. Μια σκηνή που, ενώ θα μπορούσε να φανεί τόσο κλισέ, στα χέρια του Τσεμπερόπουλου αποκτά νόημα και ουσία.

Στο «Υπάρχω» ο Καζαντζίδης ούτε αγιοποιείται, ούτε όμως και δαιμονοποιείται. Η ταινία στέκεται περισσότερο στην εξερεύνηση της ψυχοσύνθεσης ενός χαρισματικού ανθρώπου, που όμως τον κατακλύζουν οι εμμονές. Ο Καζαντζίδης παρουσιάζεται ως ο «αυθεντικός» άντρας της εποχής του, με πιο χαμηλούς τόνους ίσως από ό,τι στην πραγματικότητα, αλλά μέσα από αυτή τη macho εικόνα που κουβαλάει φαίνονται σποραδικά οι ρωγμές ενός ανθρώπου ο οποίος ζει μια ζωή που, αν και επέλεξε, δεν την καταλαβαίνει. Σε αρκετές σκηνές διαφαίνεται η ανάγκη του να βρει κάτι ή κάποιον για να κατηγορήσει. Αυτή η άσκοπη αναζήτηση αυτοτιμωρίας αποτυπώνεται καλύτερα μέσα από ερωτικές του σχέσεις.

Ο υπερβολικός εγωισμός του καταστρέφει πρώτα τον ίδιο και έπειτα τους γύρω του. Ενώ επιδιώκει την ηρεμία, τη γαλήνη, μια διαφορετική ζωή, εξακολουθεί να συνδιαλέγεται με τις δισκογραφικές, με τα νυχτερινά κέντρα, να συνάπτει σχέσεις με γυναίκες που θέλουν να τραγουδάνε, να κάνουν καριέρα και προσπαθεί μάταια να τοποθετήσει σε καλούπια τούς γύρω του χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο και άδικο. Η ταινία καταφέρνει να «συλλάβει» την ιδιοσυγκρασία ενός ανθρώπου που ζούσε πάντα με ένα αίσθημα ότι αδικείται, στα όρια της εμμονής, ενός ανθρώπου που τελικά, παρ’ όλο που η ζωή τού έδωσε αρκετά, εκείνος δεν ευχαριστιόταν με τίποτα και έβλεπε παντού εχθρούς. Καταφέρνει δηλαδή να αναδείξει αυτή την αντίθεση ενός ανθρώπου που μέσα του συμβαίνει μια συνεχής μάχη: η μάχη μεταξύ Καζαντζίδη και Στέλιου όπως τονίζεται και από τον ίδιο στην ταινία.

Το «χτίσιμο» της ατμόσφαιρας της εποχής γίνεται κυρίως μέσα από τις εκτελέσεις γνώριμων τραγουδιών και την αρκετά προσεγμένη σκηνογραφία. Ομως στο «χτίσιμο» αυτής της ατμόσφαιρας είναι που η ταινία κουβαλάει και τα ελαττώματα της εγχώριας παραγωγής. Μια ταινία εποχής η οποία έχει ως κεντρική αφήγηση έναν λαϊκό τραγουδιστή που έζησε σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, αποδυναμώνεται όταν εγκλωβίζεται κυρίως σε εσωτερικούς χώρους. Αν το σενάριο ακολουθούσε μια διαφορετική προσέγγιση και όχι αυτή της κλασικής βιογραφικής αφήγησης, σίγουρα θα μπορούσε να δικαιολογήσει συγκεκριμένες επιλογές αλλά, καθώς αφηγείται εντελώς κλασικά τη βιογραφία ενός ανθρώπου, χάνει τη δυναμική της όταν δεν υπάρχουν τα κατάλληλα σκηνικά και οι εξωτερικοί χώροι για να δημιουργήσουν την αίσθηση της εποχής.

Σεναριακά η Μπέη, ενώ καταφέρνει να αναδείξει την αμφισημία του Καζαντζίδη και η αφήγησή της είναι στρωτή, δεν αφήνει πάντα χρόνο για να «ανασάνει» η ταινία. Είναι τόσα πολλά που πρέπει να ειπωθούν, που κάποιες σκηνές περνάνε γρήγορα και ανώδυνα. Δεν δίνεται πάντα ο κατάλληλος χρόνος ώστε να διερευνηθεί περαιτέρω κάποια σκηνή. Πολλές φορές σημαντικές πτυχές της ζωής του Καζαντζίδη αγγίζονται φευγαλέα, όπως η σχέση του με τη μητέρα του, που δεν διερευνάται τόσο πολύ και όταν το σενάριο το κάνει, το κάνει πολύ διακριτικά που ίσως τελικά δεν έχει νόημα.

Η απουσία ενός σημαντικού κομματιού από τη ζωή του τραγουδιστή αποδυναμώνει την ταινία. Ενώ παρουσιάζεται η άνοδός του και η αρχή της πτώσης του, απουσιάζει η τελική πτώση, η οποία δραματουργικά θα είχε τεράστιο ενδιαφέρον. Αυτή η έλλειψη στερεί από την ταινία τη δυνατότητα να παρουσιάσει ολόκληρη την πορεία του, κάτι που αποτελεί τον πυρήνα μιας κλασικής βιογραφίας. Παρ’ όλα αυτά η ταινία καταφέρνει να αφηγηθεί τη μυθική διάσταση του Καζαντζίδη, ενώ παράλληλα, με έξυπνο τρόπο, την αποδομεί. Αν είχαν συμπεριληφθεί και τα τελευταία χρόνια της ζωής του, τότε θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια ολοκληρωμένη μελέτη πάνω σε έναν σπουδαίο καλλιτέχνη, αλλά αμφιλεγόμενο άνθρωπο.

Η συγκλονιστική ταινία-πολιτική δήλωση του Ρασούλοφ

Ο σπόρος της ιερής συκιάς
(The Seed of the Sacred Fig, Ιράν, Γερμανία, Γαλλία, 2024, 168´)

● Σκηνοθεσία: Μοχάμαντ Ρασούλοφ
● Ηθοποιοί: Σοχέιλα Γκολεστάνι, Μισάγκ Ζαρέχ, Μάχσα Ροστάμι, Σεταρέχ Μαλέκι

Ο κορυφαίος Ιρανός σκηνοθέτης Μοχάμαντ Ρασούλοφ, αυτοεξόριστος πλέον στην Ευρώπη, επιστρέφει με μια συγκλονιστική ταινία-καθρέφτη της σύγχρονης πραγματικότητας του Ιράν. Με τη συνήθη τόλμη του ο Ρασούλοφ καταγράφει την αποσύνθεση μιας οικογένειας, που φέρει τις ίδιες ρωγμές με την κοινωνία που την περιβάλλει.

Ο Ιμάν, έντιμος δικηγόρος και αφοσιωμένος στην οικογένειά του, ζει με τη σύζυγό του Ναϊμέ και τις έφηβες κόρες του Ραζβάν και Σάνα. Οταν διορίζεται ανακριτής της Εισαγγελίας, ο νέος ρόλος του φέρνει περισσότερα προνόμια: υψηλότερο μισθό και ένα ευρύχωρο διαμέρισμα. Σύντομα όμως οι απαιτήσεις της θέσης αποκαλύπτονται. Ο Ιμάν καλείται να υπογράφει, χωρίς ερωτήσεις, θανατικές καταδίκες αντιφρονούντων. Καθώς οι διαδηλώσεις κατά της αυταρχικής κυβέρνησης κλιμακώνονται, η ένταση εισχωρεί στο ίδιο του το σπίτι. Οταν το όπλο που του παραχώρησε η κυβέρνηση εξαφανίζεται, οι υποψίες του στρέφονται προς τα μέλη της οικογένειάς του.

Με χειρουργική ακρίβεια ο Ρασούλοφ αποδομεί την εικόνα μιας φαινομενικά αγαπημένης και λειτουργικής οικογένειας. Σε ένα τρίωρο γεμάτο ανατροπές και συναισθηματικές συγκρούσεις φανερώνει πως οι δεσμοί που τους ενώνουν είναι στην πραγματικότητα μια ψευδαίσθηση. Η εξουσία που ασκεί ο Ιμάν μέσα στο σπίτι αντανακλά τη βία του καθεστώτος, με τον ίδιο να γίνεται προέκταση της καταπίεσης. Η Ναϊμέ, αρχικά υποταγμένη και πιστή στους νόμους του κράτους, αρχίζει να επαναστατεί. Βρίσκει το θάρρος να αμφισβητήσει τον άντρα της και τον ρόλο που της έχει επιβληθεί. Αντίστοιχα οι κόρες της, περιορισμένες στο σπίτι, βρίσκουν διέξοδο και ενημέρωση μέσω των κοινωνικών δικτύων. Ο Ρασούλοφ ξεδιπλώνει την εξέγερση που συντελείται (εξαιτίας της δολοφονίας της Μάχσα Αμίνι) μέσα από τις οθόνες των κινητών. Από το messenger και τα stories οι δύο κοπέλες μπορούν να αντιληφθούν τη βία, τον μισογυνισμό και να συσπειρωθούν ενάντια σε αυτά.

Ο Ρασούλοφ θέτει τα θεμέλια στο πρώτο μέρος της ταινίας για όσα θα ακολουθήσουν στο δεύτερο. Η ατμόσφαιρα «χτίζεται» με εξαιρετική δεξιοτεχνία, ενώ το σπίτι της οικογένειας λειτουργεί ως μικρογραφία της ιρανικής κοινωνίας. Στο δεύτερο μέρος οι κοινωνικές εξεγέρσεις που μαίνονται έξω από τους τοίχους του σπιτιού διαπερνούν το οικογενειακό περιβάλλον και το συνταράζουν. Η οικογένεια, σε κρίση πλέον, απομακρύνεται από την πόλη και καταφεύγει στην ύπαιθρο, όπου οι εντάσεις κορυφώνονται. Στην αναζήτηση του χαμένου όπλου του ο θυμός του Ιμάν κλιμακώνεται και η οργή του στρέφεται ανοιχτά κατά της ίδιας του της οικογένειας. Γι’ αυτόν οι γυναίκες που στέκονται απέναντί του δεν είναι πια μέλη της οικογένειάς του, αλλά «κατώτερα» πλάσματα που οφείλουν να υποταχθούν. Ισως ανά στιγμές ο σκηνοθέτης στο δεύτερο μέρος υπερβάλλει και ο διαφορετικός ρυθμός που αποκτά η ταινία έρχεται κάπως απότομα, αλλά εξακολουθεί να έχει μια δυναμική, σαν γροθιά στο στομάχι. Η σκηνή όμως που ξεχωρίζει στο δεύτερο μέρος είναι όταν μία από τις κόρες του ανακαλύπτει κρυμμένες παλιές κασέτες στο σπίτι όπου μεγάλωσε ο Ιμάν. Από τις κασέτες αναδύεται η φωνή μιας γυναίκας που τραγουδάει, ένα στοιχείο από το παρελθόν που ρίχνει φως στις ρίζες της μισαλλοδοξίας και της καταπίεσης.

Η ταινία του Ρασούλοφ, γυρισμένη στα κρυφά και με κίνδυνο για τον ίδιο και το συνεργείο του, αποτελεί μια βαθιά πολιτική δήλωση. Ο ίδιος έχει καταδικαστεί σε οχτώ χρόνια φυλάκισης, μαστίγωμα και δήμευση της περιουσίας του από το ιρανικό καθεστώς, αλλά η φωνή του παραμένει δυνατή. Με αυτή την ταινία καταφέρνει όχι μόνο να εκθέσει την καταπίεση, αλλά και να μεταδώσει την ελπίδα για αντίσταση. Ενα έργο συγκλονιστικό.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Αξιαγάπητη
(Loveable, Νορβηγία, 2024, 101´)

● Σκηνοθεσία: Λίλια Ινγκολφσντότιρ
● Ηθοποιοί: Χέλγκα Γκούρεν, Οντγιρ Τούνε

Η Μαρία, ήδη χωρισμένη με παιδιά από τον πρώτο της γάμο, βλέπει στη γνωριμία της με τον αντισυμβατικό Σίγκμουντ μια δεύτερη ευκαιρία. Λίγα χρόνια αργότερα και με τέσσερα παιδιά πλέον πρέπει να συμβιβαστεί με τον εαυτό της και τις επιλογές της όταν και αυτός ο γάμος οδηγείται σε αδιέξοδο.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Μουφάσα: Ο Βασιλιάς των Λιονταριών
(Mufasa: The Lion King, ΗΠΑ, 2024, 118´)

● Σκηνοθεσία: Μπάρι Τζένκινς.
● Με τις φωνές των Aαρον Πιερ, Κέλβιν Χάρισον Τζούνιορ, Σεθ Ρόγκεν, Μπίλι Αϊχνερ και στα ελληνικά με τις φωνές των Βασίλη Δημακόπουλου, Παναγιώτη Αποστολόπουλου, Ντίνου Σούτη.

Μέσα από αναδρομές στο παρελθόν συναντάμε τον θρυλικό Μουφάσα όταν ήταν ένα ορφανό λιονταράκι, χαμένο και μόνο, μέχρι που συνάντησε ένα καλόκαρδο λιοντάρι με το όνομα Τάκα, τον διάδοχο μιας βασιλικής οικογένειας. Αυτή η τυχαία συνάντηση είναι η αφορμή για να ξεκινήσει ένα μεγάλο ταξίδι με συνοδοιπόρους μια παρέα απόκληρων που αναζητούν το πεπρωμένο τους.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

142 χρόνια
(Ελλάδα, 2024, 74´)

● Σκηνοθεσία: Στέλιος Κούλογλου
● Στις ελληνικές φυλακές βρίσκονται καταδικασμένοι χιλιάδες πρόσφυγες ως διακινητές.

Ο διασώστης Ιάσονας Αποστολόπουλος συμμετέχει σε έναν αγώνα για να σωθούν 3 αθώοι άνθρωποι. Ο πρώτος έχει καταδικαστεί σε 142 χρόνια φυλάκισης και οι άλλοι δύο σε 50. Σε ένα δικαστικό θρίλερ, που διαρκεί πάνω από έναν χρόνο, θα δικαιωθεί ο αγώνας τους για την ελευθερία;

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Tρέλα
(Follia, Γαλλία, Ιταλία, 2023, 85´)

● Σκηνοθεσία: Τσάρλς Γκερέν Σιρβίλ
● Ηθοποιοί: Στέφανο Κασετί, Μανάλ Ισα, Ντανίλ Βορόμπιεφ, Μαργκό Σατελιέ

Επειτα από ατύχημα σε κάποιο πλατό ένας σκηνοθέτης προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της πραγματικότητας. Σταδιακά φαίνεται πως το μόνο θέμα είναι ότι επιστρέφει μονίμως στον χαμένο έρωτά του.