«Η Κίνα τώρα αποκτά μεσαία τάξη»

Θα μπορούσε ίσως να παρουσιαστεί ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας: μια αχανής χώρα, όπου με νόμο και με επιβολή τιμωρίας απαγορεύεται να κάνεις περισσότερα από ένα παιδιά. Φυσικά, οι περισσότεροι γνωρίζουμε πως αυτό συνέβη στη σύγχρονη Κίνα και ίσχυε για δεκαετίες έως πριν από λίγα χρόνια. Πανάρχαιος λαός οι Κινέζοι, όπως ακριβώς και εμείς οι Ελληνες. Παρ’ όλα αυτά, οι κουλτούρες μας απέχουν παρασάγγας. Από την προχριστιανική εποχή, η Κίνα είχε ανακαλύψει ακόμη και τις τραπεζικές επιταγές, έκαναν επί αιώνες πανκινεζικές εξετάσεις ώστε όλοι ανεξαιρέτως οι Κινέζοι να μπορούν να αναλάβουν κάποιο δημόσιο αξίωμα, ωστόσο ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για τη δημοκρατία.

Εως σήμερα, μπορεί φαινομενικά να έχουν αλλάξει τα πάντα στην Κίνα (ακόμη και οι διδαχές του Κομφούκιου έχουν εργαλειοποιηθεί καταλλήλως για την προώθηση των συμφερόντων του καπιταλισμού), μπορεί η τεχνολογία να έχει γίνει πιο συνηθισμένη και από το οξυγόνο στον αέρα, ωστόσο κάτι παραμένει ίδιο: «Από αυτόν τον λαό, τον λαό μου, μπορείς να περιμένεις τα πάντα!» Αυτό ακριβώς μας είπε ο Λιν Τζιαντζιέ, Κινέζος σκηνοθέτης, που παρουσίασε στις πρόσφατες «Νύχτες Πρεμιέρας», την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, η οποία έχει ήδη προκαλέσει αίσθηση στο εξωτερικό. Η «Σύντομη ιστορία μιας οικογένειας» («Brief history of a family») έχει πάρει διανομή από την ΑΜΑ Films και ήδη παίζεται στους κινηματογράφους.

Η ταινία είναι κάτι σαν ένα κινεζικό «Ταλαντούχος κ. Ρίπλεϊ» με κάτι κι από Χάνεκε: σε μια Κίνα που έως πρόσφατα απαγορευόταν να υπάρχει δεύτερο παιδί σε κάθε οικογένεια, ένα αγόρι αρχίζει να αποκτά ιδιαίτερα στενές σχέσεις με τους γονείς ενός συμμαθητή του. Κανείς δεν ξέρει αν λέει αλήθεια ή ψέματα για τη δική του οικογένεια, ωστόσο αποδεικνύεται ένας ιδανικός γιος για το ζευγάρι, που αποφασίζει να τον υιοθετήσει. Οσο για το βιολογικό τους παιδί, έχουν αποφασίσει να το στείλουν να σπουδάσει στο εξωτερικό, αναγκάζοντάς το να μάθει πολύ καλά αγγλικά, ενώ το ίδιο θέλει να κάνει καριέρα ως αθλητής στην ξιφασκία. Οι σκηνές είναι υποβλητικά θριλερικές, ενώ ο σκηνοθέτης έχει βάλει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία του στην ταινία, που κινείται ανάμεσα στην παράνοια, τον υποδόριο υπαρξιακό τρόμο και την πραγματικότητα. Ο Λιν Τζιαντζιέ έχει σπουδάσει βιολογία στις ΗΠΑ, ενώ είχε αναγκαστεί να μάθει εξαιρετικά αγγλικά – όλα αυτά υπάρχουν στο φιλμ. Πλέον, μένει μόνιμα στο Πεκίνο.

«Δεν ξέρω τι εικόνα ακριβώς έχουν οι Δυτικοί για την Κίνα, ωστόσο αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον και θέλησα να το τονίσω στην ταινία, είναι πως σταδιακά αναδύεται μία νέα τάξη: η μεσαία τάξη», μας λέει. Και μας κατακεραυνώνει! Δεν είχε η Κίνα μεσαία τάξη; «Εχω κάνει μια ταινία για τη “σύντομη ιστορία μιας οικογένειας”, ωστόσο μέσω αυτής διαφαίνεται η μεγάλη ιστορία της χώρας μου, που τώρα αποκτά αυτό το νέο είδος ταξικής διαστρωμάτωσης. Είναι άνθρωποι σπουδαγμένοι, στο εξωτερικό ή μη, που δεν έχουν τα απίστευτα χρήματα αλλά δεν είναι και απλοί εργάτες. Κρατούν ακόμη κάποια πράγματα από τον κινεζικό πολιτισμό, ωστόσο διεκδικούν συνεχώς να διαφοροποιηθούν: αυτό φαίνεται από τον τρόπο που ζουν (θέλουν να πηγαίνουν διακοπές για παράδειγμα) έως το πώς επιλέγουν να φτιάξουν το σπίτι τους ή το πώς προετοιμάζουν το μέλλον των παιδιών τους. Θεωρώ πως αυτή η νέα κοινωνική τάξη θα δημιουργήσει και μία νέα τάξη πραγμάτων στην Κίνα, κάτι που αναπόφευκτα θα επηρεάσει και τον υπόλοιπο κόσμο», συνεχίζει.

Η αλήθεια είναι πως δεν περιμέναμε να μάθουμε τέτοιου είδους πληροφορίες μιλώντας για μια ταινία. Και οι εκπλήξεις συνεχίζονται: «Αργησα να κάνω την ταινία γιατί δεν μπορούσα να βρω τα κονδύλια. Εγινε περίπου με ενάμισι εκατομμύρια δολάρια, ωστόσο ήταν τα λιγότερα δυνατά. Στην Κίνα δεν χρηματοδοτούν την κινηματογραφική παραγωγή, ειδικά τις πιο arthouse ταινίες. Ετσι στηριχθήκαμε και σε γαλλικά, δανέζικα και καταριανά κεφάλαια», μας λέει ο σκηνοθέτης, ο οποίος εν τω μεταξύ έχει ήδη κερδίσει το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Πεκίνου και το φιλμ του έχει διαγωνιστεί τόσο στις ΗΠΑ (Sundance) όσο και στο Βερολίνο, το Κάρλοβι Βάρι στην Τσεχία και πρόσφατα στην Αθήνα («Νύχτες Πρεμιέρας»). «Παρά τις όποιες δυσκολίες, το φιλμ είναι όπως ακριβώς το ήθελα. Ηθελα να καταδείξω αυτή την αναδυόμενη “νέα μεσαία τάξη”, όπως αυτοαποκαλούν τον εαυτό τους. Σχεδόν σε καμία ταινία δεν φαίνεται. Είναι άνθρωποι που δεν ταιριάζουν με τα όσα ξέρουμε στη Δύση γι’ αυτή την τάξη: έχουν χρήματα και γνώσεις, έχουν διεκδικήσεις, ωστόσο ακόμη δεν έχουν αποκτήσει συγκεκριμένη ταυτότητα. Θεωρώ πως αυτό, το ότι ακόμη δεν ξέρουν και οι ίδιοι τι ακριβώς είναι και με ποιο τρόπο θέλουν να διακρίνονται από τους υπόλοιπους (τους πολύ πλούσιους ή τους πολύ φτωχούς), είναι κάτι που θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον. Ενα μέλλον που δεν έχει καταλάβει ούτε καν η ίδια η Κίνα πως έρχεται και σίγουρα ούτε η Δύση. Πάντως η Κίνα δεν γίνεται πιο δημοκρατική – απλώς όλα αλλάζουν και θα αλλάξουν ακόμη περισσότερο, εξαιτίας της νέας αναδιανομής του πλούτου», καταλήγει.