«Θολή Γραμμή»: Μια ταινία στο Studio

Δυο εξαιρετικοί επαγγελματίες ηθοποιοί, η Ηλιάνα Μαυρομάτη και ο Όμηρος Πουλάκης, δίπλα σε δυο μη ηθοποιούς, τον Αλέξη Κροκιδά και την Αγγελίνα Ρήγα, καθώς κι έναν παράξενο ερημίτη, τον Χρήστο Παντελίδη, καλούνται να ερμηνεύσουν την ταινία «Θολή Γραμμή» σε σκηνοθεσία Μένιου Καραγιάννη.

Δύσκολο εγχείρημα για όλους, συμπεριλαμβανομένου και του σκηνοθέτη, ο οποίος επίσης καλείται να ερμηνεύσει το δημιούργημά του, ακριβώς μέσα από την πράξη της δημιουργίας.

Ίσως κάποιος να έλεγε ότι πρόκειται για μια ταινία δυσερμήνευτη, ή για μια ταινία όπου χωρούν πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Πολυσημία και αμφισημία, ναι. Όμως δεν είναι κάθε προσπάθεια ερμηνείας καταδικασμένη να υπολείπεται αυτού που προσπαθεί να ερμηνεύσει; Η Θολή Γραμμή, ήσυχα, τρυφερά και με μια αμείλικτη συνέπεια ανατρέπει κάθε τέτοια προσπάθεια χωρίς ποτέ να την απαξιώνει.

Ο δυτικός λογοκεντρισμός επιμένει ανάγωγα να αναγάγει ό,τι δεν είναι λόγος στον λόγο. Ρωτάει με το αυτάρεσκο θράσος του: Τι θέλει να πει ο ποιητής, ο ζωγράφος, ο γλύπτης, ο σκηνοθέτης; Εκεί που στέκομαι ή κάθομαι και βλέπω την Πιετά του Μικελάντζελο, ή την Αποκαθήλωση του Ποντόρμο, ή το Χρώμα του Ροδιού του Παρατζάνοφ, ακούω αυτή την αφόρητη ερώτηση, σαν φωνή που έχει ριζώσει στο κεφάλι μου και δεν ξεριζώνεται με τίποτα. Ωστόσο η τέχνη, όπως και η επιθυμία,  είναι μια προσπάθεια ανυποταγής στην κυριαρχία της ιδέας, του λόγου δηλαδή.

Οι δυο πρωταγωνιστές κάνουν αυτό ακριβώς. Περιπλανώνται σε χώρους ανοίκειους, καταφέρνοντας να διατηρήσουν πάλλουσα τη βασανιστική αίσθηση της ανοικειότητας, τόσο στην μεταξύ τους σχέση, όσο και στις σχέσεις τους με άλλους. Κανένας χώρος δεν ήταν ο δικός τους χώρος, δηλαδή ένας χώρος/τόπος που θα μπορούσαν να είναι μαζί. Τα πλάνα το μαρτυρούν αυτό. Το μάτι του αλόγου κοιτάει την κάμερα. Το άλογο καταλαβαίνει, σκέφτομαι, εφόσον αναγκαστικά υιοθετώ ως θεατής την θέση της κάμερας. Καταλαβαίνει αλλά αδιαφορεί, σκέφτομαι κι ανατριχιάζω. Στο μεταξύ, οι δυο πρωταγωνιστές, που δεν έχουν όνομα, κάθονται, στέκονται, χορεύουν, ξαπλώνουν, αγγίζονται φευγαλέα, περπατάνε, κοιτάζουν, ψάχνουν στα χαλάσματα, αναζητούν κάτι που έχει νόημα, κάτι να κρατηθούν. Στα κάδρα σπάνια βρίσκονται κοντά ο ένας με τον άλλο. Η κάμερα δεν τους το επιτρέπει. Κι όταν πλησιάζουν... μυρίζει θάνατος και ηδονή μαζί. Μια διπλή απειλή νοτίζει τα ρουθούνια. Ίσως μόνο στην τελευταία σκηνή να βρίσκουν μια εφήμερη, εύθραυστη οικειότητα.

Μια σκηνή που με στοίχειωσε: το ζευγάρι κάθεται σε ένα τραπέζι, απέναντι ο ένας στον άλλο. Κάθονται στο τραπέζι σε υπαγορευμένη στάση φαγητού. Περιμένουν και δεν περιμένουν. Κανείς δεν θα τους φέρει κάτι να φάνε, κάτι να πιούνε. Μπροστά τους άδεια γυαλιστερά πιάτα και μαχαιροπήρουνα. Δυο άδεια αχρησιμοποίητα ποτήρια κρασιού. Κανένα ίχνος ή υποψία φαγητού ή κρασιού. Ένα κηροπήγιο στην άκρη του τραπεζιού με τρία λευκά κεριά που δεν έχουν αναφτεί ποτέ. Το τελετουργικό μιας απλής τρυφερής καθημερινότητας που δυο άνθρωποι κάθονται μαζί στο τραπέζι να φάνε, τους είναι ξένο, όπως και ο χώρος, τα αντικείμενα. Όλα ξένα. Ο άντρας, με ντοστογιεφσκική αθωότητα, μια αθωότητα δηλαδή που αρνείται με το απόλυτο πείσμα του παιδιού ότι αυτό που κάνει είναι σαδιστικό, σέρνει το μαχαίρι αργά, κυκλικά πάνω στο άδειο πιάτο. Έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει φαγητό, το πιάτο θα παραμείνει άδειο. Παράγει έναν ήχο που σου τρυπάει τον εγκέφαλο. Έναν ήχο που δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο, τίποτα το ζωικό. Καθαρός, παγωμένος, ανατριχιαστικός, απόκοσμος. Κάτι σαν τους ήχους του σύμπαντος. Θα σε σκοτώσω, του λέει η γυναίκα, αν συνεχίσεις να το κάνεις.

Δεν ξέρουμε τι είδους ζευγάρι είναι οι δυο πρωταγωνιστές. Δεν ξέρουν ούτε οι ίδιοι. Εραστές; Φίλοι; Αδέρφια; Τι σχέση προσπαθούν να φτιάξουν; Γιατί η σεξουαλική τους σχέση είναι ανέφικτη; Τι θέλουν;

Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η ιδέα της ταινίας. Ίσως ο όρος "ιδέα" να είναι προβληματικός ή και παραπλανητικός. Ίσως να μην πρόκειται για μια ιδέα, αλλά για μια επιθυμία. Την επιθυμία, ας πούμε, αποδέσμευσης από προκαθορισμένους ρόλους, δηλαδή σενάρια ζωής, γιατί κάθε ρόλος είναι ένα γραμμένο σενάριο. Διαφορετικά ειπωμένο, την επιθυμία να φτιάξεις μια σχέση πέρα από σενάρια. Ανέφικτο; Μάλλον.

Το ανέφικτο της σχέσης αγάπης ή έρωτα. H θολή γραμμή που τα διαχωρίζει και τα ενώνει. Το ανέφικτο σε όλη την ομορφιά του, τη βασανιστική αβεβαιότητα, την οδύνη του, σε όλη την βιαιότητά του ως αντίσταση στην ιδέα. Η Θολή Γραμμή αντιστέκεται στη δομή, στο σενάριο, στους ρόλους, στην ιδέα. Μια ταινία που σε προσκαλεί ήσυχα χωρίς να σε καθοδηγεί στη ζωή, στον θάνατο, στον έρωτα, στην πραγματικότητα. Δηλαδή στο όνειρο.

*Κοινωνιολόγος