«Πρώτη φορά τέτοιος πόλεμος με τους καλλιτέχνες»

Ενας μοναχός ηγείται μιας πομπής φωνάζοντας πως «ο Θεός δεν θα αφήσει να μπει ο κορονοϊός μέσα μας!». Ενα κορίτσι διασώζεται από την πορνεία. Δύο κολεγιόπαιδα γίνονται δράστες βίαιων περιστατικών. Ενας ηλικιωμένος πέφτει θύμα αστυνομικού. Ενα ζευγάρι προσπαθεί να επικοινωνήσει εκ νέου. Μια γυναίκα εκφράζει τον θυμό της απέναντι στη γραφειοκρατία. Ενας άντρας στέκεται δίπλα στον καλύτερο φίλο του, κάνοντας κάτι που «δεν πρέπει» την τελευταία στιγμή. Επτά ιστορίες ακραίας αγάπης - αυτός είναι και ο υπότιτλος της νέας ταινίας του Βασίλη Μαζωμένου «Καθαρτήριο» που βγαίνει σήμερα στους κινηματογράφους (έκανε πρεμιέρα στο πρόσφατο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και έχει ήδη βραβευτεί σε Ελλάδα και εξωτερικό).

Το «Καθαρτήριο», ένα σουρεαλιστικό (ή μήπως όχι;) δράμα με στοιχεία μαύρης κωμωδίας, κλείνει την τριλογία της κρίσης («Γραμμές», «Εξορία») του Β. Μαζωμένου. Αφηγείται εφτά ιστορίες ακραίας αγάπης με τους ήρωές τους να επιδιώκουν μέσω αυτής τον... εξαγνισμό: «Το καθαρτήριο είναι ο χώρος ανάμεσα στους δύο κόσμους, όπου οι ψυχές περνάνε την περίοδο του καθαρισμού τους. Είναι ο χώρος όπου εξαγνίζονται οι ψυχές. Και επειδή οι ήρωες της ταινίες επιδιώκουν την αγάπη με κάθε μέσο (ακόμα και με έκνομες ενέργειες ), το ‘‘Καθαρτήριο’’ ήταν ο πλέον κατάλληλος τίτλος» μας λέει ο σκηνοθέτης.

«Η ταινία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, έκανε την πορεία της σε φεστιβάλ του εξωτερικού, θα πάμε στο Πόρτο όπου θα συναγωνιστούμε με σπουδαίους σκηνοθέτες (Μανιέφσκι, Ζανούσι κ.ά.) και τώρα βγαίνουμε και στις ελληνικές αίθουσες. Μην ξεχνάμε πως οι ταινίες γίνονται για να παιχτούν στη σκοτεινή αίθουσα. Φυσικά δεν περιμένω να έρθει στην ταινία μου το κοινό των multiplex. Οχι γιατί εγώ το αποκλείω, αλλά γιατί το κοινό των multiplex αποκλείει συνήθως τον εαυτό του από το να δει και μία arthouse ταινία».

Πρόσφατα γεγονότα

Η ταινία έχει ως φόντο τα τελευταία τρία χρόνια. Κι όμως, σαν να τα έχουμε ξεχάσει, κι ας είναι τόσο πρόσφατα γεγονότα όπως το τι συνέβαινε με τους παπάδες και την πανδημία κ.λπ. «Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο;» ρωτάμε.

«Φοβάμαι ότι η απάντησή μου θα δυσαρεστήσει πολλούς: θεωρώ ότι έχουμε αρχίσει και συνηθίζουμε τη φρίκη. Οταν υπάρχει κοντή μνήμη, η οποία αφορά όχι μόνο τις ανθρώπινες καταστάσεις αλλά και την ίδια την Ιστορία, τότε υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Δεν είναι μόνο ο λεγόμενος ‘‘ιστορικός αναθεωρητισμός’’ ο οποίος προσπαθεί να ξαναδιαβάσει την Ιστορία με έναν ύπουλο τρόπο, αλλά έχει να κάνει και με τους ίδιους τους πολίτες, οι οποίοι, όπως έλεγε ο Ντοστογιέφσκι ‘‘θα προτιμούσαν το φαγητό απ’ την ελευθερία’’. Με λίγα λόγια, το στοιχείο ακόμα και μιας επίπλαστης ευμάρειας, των επιδομάτων και μιας Ελλάδας που ξελογιάζεται από τέτοιες κινήσεις, ξεπερνάει το άλλο βασικό στοιχείο που είναι η αίσθηση της αναπνοής, της ελευθερίας! Ενα στοιχείο ταυτισμένο με τη Δύση και τον Διαφωτισμό. Πλέον είμαστε έτοιμοι να εγκαταλείψουμε βασικές αρχές του δυτικού πολιτισμού και να παραδοθούμε μόνοι μας. Ο Χάξλεϊ είναι πολύ πιο ακριβής από την προφητεία του Οργουελ σε ό,τι μας συμβαίνει σήμερα: οι πολίτες δεν συλλαμβάνονται – οικειοθελώς παραδίνονται! Αυτό το είδαμε να συμβαίνει επί πανδημίας και τις επιπτώσεις τις βιώνουμε πλέον και στην καθημερινή ζωή και στον πολιτισμό».

Σπάνια βλέπουμε, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, ταινίες με θέμα ιστορίες αγάπης και μάλιστα θεωρείται και ξεπερασμένο ως θέμα: «Είναι απίστευτο αυτό που συμβαίνει, καθώς η αγάπη είναι ταυτισμένη με την ίδια την ύπαρξη. Είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο να αυτοπροσδιορίζεται ως τέτοιος, και όχι να είναι ένα σκέτο κτήνος» μας απαντά ο κ. Μαζωμένος.

«Εχω κουραστεί ό,τι σημαντικό υπάρχει να το λέμε «παλιακό» και να κάνουμε ταινίες μόνο για τα της «μόδας». Είναι σαν να θέλουμε να αποποιηθούμε την ομορφιά, έτσι όπως μας έρχεται από το παρελθόν: είναι σαν να κάνει κάποιος στην άκρη για να περάσει μια κοπέλα -αντί να μπει μπροστά της σαν κάφρος- και να τον θεωρήσουμε γι’ αυτό παλιομοδίτικο και περίεργο, ενώ είναι απλά ευγενής. Εννοιες όπως αυτές της αγάπης, της αλληλεγγύης, της ελευθερίας πρέπει να τις προφυλάσσουμε όπως κρατάει μια γιαγιά στο χωριό αναμμένο το καντήλι στο ξωκλήσι. Αγάπη είναι και δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο: αυτό είναι μια δική μου κραυγή, που φαίνεται στην τελευταία ιστορία της ταινίας. Αυτό λέει και το απίθανο βλέμμα του Ανδρέα Νάτσιου με το οποίο κλείνει η ταινία: ένα αμήχανο βλέμμα απέναντι στο μέλλον, που λέει ‘‘τώρα τι κάνουμε ακριβώς;’’ Είπαμε πως η ταινία είναι ένας χώρος μετάβασης: ούτε μπροστά, ούτε πίσω. Συνεχώς θέτει το ερώτημα: και τώρα τι; Είμαστε μετέωροι ανάμεσα σε δύο κόσμους, αμήχανοι, μην ξέροντας πού να πάμε. Είναι η αμηχανία της μετάβασης – αυτό είναι η ταινία. Και φυσικά η υπενθύμιση μιας φρίκης».

Χυδαία συζήτηση

Τελικά πού πάμε; «Είμαστε στη 2η μέρα πανκαλλιτεχνικής απεργίας. Δεν έχει υπάρξει άλλη κυβέρνηση που να έχει ανοίξει τέτοιο πόλεμο με τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς. Είναι πραγματικά σαν να πιστεύουν ότι οι καλλιτέχνες είναι κάτι μη απαραίτητο! Διεξάγουν μια χυδαία συζήτηση δίχως δύο μέλη. Είναι άνθρωποι που στερούνται όλο το βάθος του δυτικού πολιτισμού: θέλουν να κάνουν μια ψηφιακή μετάβαση δίχως καθόλου πολιτισμό. Η μετάβαση δεν είναι επικίνδυνη. Το ότι πάμε προς τα εκεί χωρίς όπλα – αυτό είναι το επικίνδυνο. Το πνεύμα και η τέχνη είναι ‘‘όπλα’’! Για να σε προστατεύουν πρώτα απ’ όλα από εκεί που μπορείς να βυθιστείς: από μια εποχή όπου οι μηχανές επικρατούν και ο άνθρωπος δεν είναι μόνο αδύναμος, αλλά και άχρηστος. Αυτή η τεχνο-οικονομική λογική στερεί τον άνθρωπο από την πραγματικότητα της ύπαρξής του, που είναι η πνευματική του εξέλιξη!».

ℹ️ Η ταινία προβάλλεται από σήμερα στους κινηματογράφους Studio (κάθε μέρα στις 20.00) και Ανδόρα (σήμερα έως Κυριακή, στις 17.30). Το σενάριο συνυπογράφει, μαζί με τον σκηνοθέτη, και ο Βασίλης Γουδέλης.