«Σαν να επιστρέφω σε κάτι πιο απλό και ουσιαστικό»

To βουκολικό τοπίο της Τήνου, κατσίκια σκαρφαλωμένα στα βράχια. Κίνηση μόνο από αυτά και τα σύννεφα. Το τοπίο λιτό: λευκοί ασβεστωμένοι τοίχοι, μαύρο του πένθους και της σιωπής. Οι μουσικές των Μπαχ, Κνουτ Νίστεντ και Τόσιο Χοσοκάβα και η κάμερα ζουμάρουν στα πρόσωπα. Η οθόνη θα γεμίσει από τα μάτια της Eμα Στόουν και τις συσπάσεις του προσώπου της.

Η λαμπερή σταρ του Χόλιγουντ που περίμεναν οι δημοσιογράφοι και φωτορεπόρτερ στην είσοδο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τις κάμερες ετοιμοπόλεμες εμφανίστηκε στη μεγάλη οθόνη της αίθουσας Σταύρος Νιάρχος μαυροφορεμένη, γήινη -σχεδόν χωμάτινη-, με πρόσωπο συντετριμμένο και χλομό να δέχεται συλλυπητήρια από μαυροφορεμένες γυναίκες του νησιού. Η θλίψη μοιρασμένη στα δωμάτια. Στο ένα εκείνη, πλάι στη φωτιά που καίει, στο άλλο εκείνος, νεκρός σε ένα κρεβάτι στο οποίο εκείνη θα ανέβει, θα πάρει θέση πάνω στο στόμα του, θα αυνανιστεί...

Εμα Στόουν και Νταμιέν Μπονάρ, πρωταγωνιστές στη «Βληχή» του Γιώργου Λάνθιμου η οποία γυρίστηκε στην Τήνο πριν από δύο χρόνια, αναμετρήθηκαν με το κυκλαδίτικο τοπίο και τα έθιμα, αντάλλαξαν ρούχα και σύμβολα, ισορρόπησαν μεταξύ ονείρου και φαντασιακού, αρχέγονων ενστίκτων και θρησκείας. Οπως ο θάνατος εναλλάσσεται με τη ζωή, όπως η παύση θα δίνει πάντα χώρο στο αέναο, όπως ο ρεαλισμός μετατρέπεται μέσα από την κάμερα του κορυφαίου Ελληνα σκηνοθέτη σε ποίηση.

Δύο χρόνια μετά την προγραμματισμένη παρουσίαση, τελικά έφτασε η ώρα να παρακολουθήσει το ελληνικό κοινό σε παγκόσμια πρεμιέρα τη «Βληχή», τη δεύτερη ανάθεση του The Artist on the Composer στον Γιώργο Λάνθιμο. Το πρωτοποριακό πρόγραμμα (που ανέπτυξαν η Εθνική Λυρική Σκηνή και ο Οργανισμός ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου) διασυνδέει σύγχρονους καλλιτέχνες με την κλασική μουσική και την όπερα, προκαλώντας μια ιδιαίτερη σύμπραξη διαφορετικών μορφών τέχνης σε ένα ενιαίο σύνολο.

Ετσι, αυτή τη φορά ο πολυβραβευμένος κινηματογραφικός δημιουργός (παραγωγή, σενάριο και σκηνοθεσία) δημιούργησε ένα νέο κινηματογραφικό έργο που παρουσιάζεται απόψε, αύριο και την Κυριακή στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Λυρικής στο ΚΠΙΣΝ συνοδεία μουσικών συνόλων.

«Αισθάνομαι ότι το ταξίδι αυτό άξιζε κάθε στιγμή του: από την πρώτη κουβέντα μας με τον Γιώργο στην Τήνο, το καλοκαίρι του 2018, έως τη δημιουργική διαδικασία της αναζήτησης των κατάλληλων συνθέσεων για να δομηθεί το μουσικό σενάριο», είπε ο Γιώργος Κουμεντάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αποκαλύπτοντας το έντονο ενδιαφέρον διεθνών φορέων και ιδρυμάτων για τη «Βληχή».

«Είδα την ταινία πριν από αρκετούς μήνες, όταν ολοκληρώθηκε το μοντάζ. Την ίδια μέρα έγραψα ένα σημείωμα στον Γιώργο λέγοντάς του ότι η λεπτή απόδοση των συναισθημάτων, με την ασύλληπτη αισθητική και τον πρωτογονισμό –όλα αυτά που επιμένουν να με καθηλώνουν όλο και πιο πολύ στο έργο του– εδώ με άφησαν άφωνο. Σήμερα δεν θα άλλαζα ούτε λέξη. Από μικρός στα μέρη που έζησα άκουγα απίστευτες ιστορίες που στριφογυρίζουν από γενιά σε γενιά και αποτυπώνονται στο γέρικο, σκαμμένο δέρμα όσων τις αφηγούνται. Στις ιστορίες εκείνες, όπου το σεξ μπλέκεται με την πίστη, τη φύση, την απιστία και τον θάνατο, ποτέ δεν είσαι βέβαιος για το τι πραγματικά έχει συμβεί και τι είναι κομμάτι του φαντασιακού. Μια τέτοια ιστορία μεταξύ ονείρου και ρεαλισμού είδα στη "Βληχή". Στις μαυρόασπρες εικόνες της ταινίας είδα την ιστορία του κινηματογράφου μέσα από τη μοναδική κινηματογραφική προσωπικότητα του Λάνθιμου, με έναν απίστευτα σύγχρονο τρόπο».

Με φόντο ένα άγονο και ξερό νησιωτικό τοπίο, η ταινία μάς μεταφέρει σε μια αγροτική κοινωνία στην Ελλάδα (ο Λάνθιμος δεν έκρυψε πως έμπνευσή του μεταξύ άλλων υπήρξε και το ντοκιμαντέρ του Τάκη Κανελλόπουλου «Μακεδονικός γάμος» του 1960). Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου βαραίνει την ατμόσφαιρα, οι άνθρωποι του χωριού συμπάσχουν και συμμετέχουν στο βαρύ πένθος. Η νεαρή σύντροφος, συντετριμμένη, ταλαντεύεται ανάμεσα στη συντριβή της απώλειας και το ζωώδες ένστικτο για επιβίωση. «Ηταν πολύ ενδιαφέρουσα για μένα η πρόταση από τη Λυρική και τον ΝΕΟΝ, καθώς με αυτή την ταινία γυρίζω σε ένα πρώιμο στάδιο του κινηματογράφου, ασπρόμαυρο, χωρίς λόγια...», είπε ο διεθνής σκηνοθέτης μας.

Ηταν όμως και η ταινία που τον έφερε ξανά πίσω στην Ελλάδα. «Δεν έφυγα από τη χώρα, ούτε και γύρισα τώρα. Οι συνθήκες με οδηγούν και οι λόγοι που κάνω ταινίες είναι είτε πρακτικοί είτε αισθητικοί. Με ενδιέφερε να κάνω αγλλόφωνες ταινίες, μου έγιναν συγκεκριμένες προτάσεις και τα απαραίτητα μέσα ήταν πλέον διαθέσιμα. Ωστόσο, στη συνέχεια και καθώς ζω ήδη αρκετά χρόνια μακριά συνειδητοποίησα ότι μου λείπει πάντα η Ελλάδα. Ετσι όταν ήρθε η συγκεκριμένη πρόταση με ενθουσίασε η ιδέα να κάνω κάτι εδώ, με μικρό συνεργείο και με ανθρώπους που με γνωρίζουν καλύτερα. Ηταν σαν να επιστρέφω σε κάτι πιο απλό και ουσιαστικό», είπε ο Γ. Λάνθιμος μιλώντας για την επαφή του με τη χώρα.