Οι πρώτες μέρες, τα αφιερώματα, οι διεκδικήσεις και τα... δελφίνια

Εχει μια ιδιαιτερότητα το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΦΚΘ), πέραν του αρχικού οράματος, της σημασίας που απέκτησε για τους Ελληνες κινηματογραφιστές, της διεθνούς εμβέλειάς του (ένα από τα σημαντικότερα παγκοσμίως), των ιδιαίτερα σπάνιων και προσεκτικά επιλεγμένων αφιερωμάτων του, του πόλου έλξης αλλά και γνώσης και μάθησης θεατών και δημιουργών, καθώς και της ανταλλαγής ιδεών, απόψεων και εμπνεύσεων και από τους μεν και από τους δε.

Πέρα απ’ όλα αυτά, το συγκεκριμένο Φεστιβάλ το καταλαβαίνεις από την ατμόσφαιρά του – κάτι που δεν έχει κατορθώσει να αποκτήσει (στον βαθμό αυτόν έστω) κανένα αντίστοιχο φεστιβάλ στην Ελλάδα: για δέκα μέρες νιώθεις κομμάτι του. Ισως είναι το μέγεθος της πόλης (ικανά μεγάλη και αρκούντως μικρή), ίσως οι άνθρωποί της, ίσως οι διοργανωτές, ίσως και οι ίδιοι οι θεατές (πρόσωπα που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, αναγνωρίζονται ως φανατικοί θεατές χρόνων). Οπως και να ’χει, για όλους τους παραπάνω λόγους το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης δεν έχει αποκτήσει μόνο κύρος αλλά και μοναδικότητα.

Αφιερώματα - Ειδικές προβολές

Το 62ο ΦΚΘ ξεκίνησε την προηγούμενη Πέμπτη και θα συνεχιστεί έως και την Κυριακή 14/11. Και μπορεί η τελετή έναρξης να ήταν όπως ήταν (δες σχετικά «Χλιαρή έναρξη με γιούχα»), ωστόσο οι άνθρωποι του Φεστιβάλ έχουν δουλέψει πολύ σκληρά σε συνθήκες πανδημίας για να γίνει πλέον και διά ζώσης – ένα γεγονός που θα έπρεπε να κινητοποιήσει περισσότερο την Πολιτεία και τους θεσμούς ως προς τη στήριξή του Φεστιβάλ (ειδικά αφού «χωρίς Τζιτζικώστα, φεστιβάλ δε γίνεται», όπως είπε ο καλλιτεχνικός του διευθυντής στην τελετή έναρξης) και όχι η βοήθεια αυτή να «απευθύνεται» κυρίως σε καλέσματα προς τους θεατές από τους ίδιους τους θεσμικούς παράγοντες για χειροκροτήματα!

Πέρα από αυτά, ήδη από την πρώτη μέρα το Φεστιβάλ μάς επιφύλασσε μια απροσδόκητη έκπληξη: ένα αφιέρωμα σε ολόκληρο το έργο της Βουλγάρας σκηνοθέτιδας Μπίνκα Ζελιάσκοβα (1923-2011). Ο Δημήτρης Κερκινός, υπεύθυνος για το τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια» στο Φεστιβάλ και όχι μόνο και κυρίως βαθύς γνώστης του καλού σινεμά (μα-θήτευσε δίπλα σε Δ. Εϊπίδη και Μ. Δημόπουλο) επέλεξε το συγκεκριμένο αφιέρωμα επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του Φεστιβάλ ως του θεσμού που φέρνει το κοινό σε επαφή με ταινίες που πολύ δύσκολα θα δει κάπου αλλού.

Οσο για την ίδια τη σκηνοθέτιδα, ό,τι και να πούμε είναι λίγο: μια πλήρως αντισυμβατική και πρωτοποριακή φωνή, η πρώτη Βουλγάρα σκηνοθέτρια που έκανε μεγάλου μήκους ταινία στη χώρα της ήδη από τη δεκαετία του 1950 και από τις ελάχιστες γυναίκες παγκοσμίως που έκαναν κάτι παρόμοιο, την ίδια περίοδο.

Το έργο της, καθώς στεκόταν κριτικά απέναντι στο καθεστώς (με κριτική εξ αριστερών ωστόσο), απαγορεύτηκε για χρόνια (έως την πτώση του) και πριν από ελάχιστα χρόνια ήταν πλήρως παραγνωρισμένο. «Στάθηκε στις Κάνες τέλη του ’70 δίπλα σε Γκοντάρ και Τριφό, έχοντας ωστόσο ήδη προηγηθεί αυτών σε ευρηματικότητα λήψεων και πρωτοποριακή ματιά», μας είπε ο Ρόσεν Σπάσοφ από τα Κινηματογραφικά Αρχεία της Βουλγαρίας, καλεσμένος του Φεστιβάλ. «Ο Μαρκ Κάζινς, με το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του “Women make film”, έφερε στην επικαιρότητα το ερώτημα γιατί η Μπίνκα, μια σκηνοθέτις που δεν “σώπασε” ποτέ και είναι μοναδική ως προς την τελειότητα της κινηματογράφησής της, έχει μείνει στην αφάνεια». Συνιστούμε ανεπιφύλακτα (αν όχι μετ’ επιτάσεως!) τις ταινίες της στο φεστιβαλικό αφιέρωμα: υπάρχουν όλες διαδικτυακά μέσω του www.filmfestival.gr (έως 14/11).

Στο ίδιο πνεύμα προβλήθηκαν και ακόμη δύο ταινίες που είχαν χρόνια να δουν τη σκοτεινή αίθουσα. Πρόκειται για το μοναδικό «Δοξόμπους» του Φώτου Λαμπρινού και «Ο κανόνας του παιχνιδιού» του Ζαν Ρενουάρ. Το πρώτο (ταινία του 1987) προβλήθηκε στο Ολύμπιον, παρουσία του σκηνοθέτη (και πολλών νέων, μεταξύ των θεατών που είδαν για πρώτη φορά την ταινία και συνομίλησαν μαζί του), σε μια προβολή καθολικά προσβάσιμη –τόσο για άτομα με προβλήματα όρασης όσο και ακοής– ανοίγοντας έτσι κι έναν νέο «δρόμο» για την προβολή ταινιών! Οσο για τον «Κανόνα του παιχνιδιού» (1939), το φεστιβάλ επέλεξε να γίνει σε ειδική προβολή (η αίθουσα ήταν γεμάτη), καθώς πρόκειται για εξαιρετική ταινία που ωστόσο δεν έτυχε της υποδοχής που της άξιζε.

Οι φοιτητές διεκδικούν

Στο πλαίσιο του «Χώρα σε βλέπω/ο 20ός αι. του ελληνικού σινεμά» (μια πρωτοποριακή, για τα ελληνικά δεδομένα, πρωτοβουλία της Ακαδημίας Κινηματογράφου, που προσπαθεί να δημιουργήσει μία πλατφόρμα ταινιών για ερευνητική και εκπαιδευτική χρήση) προβλήθηκε η πρώτη ταινία της Αντουανέττας Αγγελίδη «Idées fixes/Dies irae» (1977). Η σκηνοθέτρια ήταν παρούσα, η αίθουσα κατάμεστη κυρίως από φοιτητές του τμήματος Κινηματογράφου ΑΠΘ και η ατμόσφαιρα συγκινησιακά φορτισμένη, καθώς η ίδια υπήρξε καθηγήτρια στη σχολή και αγαπημένη όλων, και ως σκηνοθέτρια και ως διδάσκουσα.

«Για πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού, μας δίνουν μόνο ένα εισιτήριο για τις 10 μέρες του φεστιβάλ και 4 προβολές online», είπαν στο τέλος της ταινίας οι φοιτητές, διεκδικώντας να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στις φεστιβαλικές προβολές. «Οταν ήμουν φοιτήτρια στην IDHEC [Ινστιτούτο Ανωτάτων Κινηματογραφικών Σπουδών], μπορούσαμε να δούμε όλες τις ταινίες του φεστιβάλ Κανών δωρεάν», απάντησε η κ. Αγγελίδη.

Το περίεργο (ή και αντιφατικό) είναι πως πρόεδρος του Δ.Σ. του φεστιβάλ είναι η πρόεδρος του τμήματος Κινηματογράφου ΑΠΘ, Ελευθερία Θανούλη, η οποία βέβαια έχει κρατήσει κατά καιρούς πολύ συγκεκριμένη στάση ως προς τους φοιτητές (τους κλείδωνε στην τάξη για να μη φύγουν κ.ά.). Οι φοιτητές έβγαλαν σχετική ανακοίνωση από την αρχή του Φεστιβάλ, στην οποία οι αρμόδιοι απάντησαν πως οι δωρεάν προβολές για τους φοιτητές μειώθηκαν λόγω πανδημίας (πού είναι το υπουργείο και η Περιφέρεια να ενισχύσει περαιτέρω αυτές τις δράσεις;).

Ωστόσο, καθώς «αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες του Τμήματος το οποίο είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Φεστιβάλ», όπως είπαν, και θα δοθεί ένα πακέτο 10 δωρεάν προβολών σε όλους και το Φεστιβάλ είναι στη διάθεσή τους και για επιπλέον, «εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα». Αναμένεται η απάντηση των φοιτητών. Αξίζει να σημειωθεί πως μόνο με πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης μπορείς να μπεις στις αίθουσες και όχι με επίδειξη rapid ή μοριακού τεστ.

Οι ταινίες

Αξίζει πραγματικά για όσους δεν θα παραβρεθούν διά ζώσης στο ΦΚΘ να παρακολουθήσουν κάποιες έστω από τις ταινίες του διαδικτυακά μέσω του www.filmfestival.gr (έως 14/11) και ελπίζουμε αρκετές από αυτές να προβληθούν και σε αντίστοιχες δράσεις εκτός Θεσσαλονίκης. Μία από αυτές ήταν η νέα ταινία «Ευλογία» (Benediction) του 75χρονου, σπουδαίου auteur Τέρενς Ντέιβις – τον είχε καλέσει το Φεστιβάλ το 2008, όπου είχε δώσει και masterclass και είχαν προβληθεί ταινίες του.

Πρόκειται για μία από τις καλύτερες ίσως ταινίες της δεκαετίας, με σαφή πολιτικό και κοινωνικό προσανατολισμό, προσεγμένο σενάριο και από τα πιο δυνατά φινάλε. Ευτυχώς, η «Ευλογία» ακολούθησε την προβολή του φιλμ «Καλάβρυτα 1943» και έτσι είδαμε πραγματικά τι σημαίνει καλό σινεμά, σε αντίθεση με μια ταινία για τη δυσκοιλιότητα των καταναλωτών της θέασης και μόνο...

Οσο για το καλύτερο όλων, ήταν πως το Σάββατο (ημέρα γενεθλίων και της εφημερίδας μας) ένα κοπάδι δελφινιών «έπαιζε» στον Θερμαϊκό, και μάλιστα πολύ κοντά στην προβλήτα του Φεστιβάλ: ένα απρόσμενο και ανεκτίμητο δώρο!