«Στον “Μπόρατ 2” αναγκάστηκα να φορέσω αλεξίσφαιρο γιλέκο»

Ο Βρετανός κωμικός Σάσα Μπάρον Κοέν έγινε πλατιά γνωστός με τον ρόλο του ρατσιστή-σοβινιστή ρεπόρτερ της τηλεόρασης από το Καζακστάν στην ταινία «Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan» – όχι μόνο για το σατιρικό χιούμορ του αλλά και για την πρωτοτυπία και την τόλμη του. Ως Μπόρατ προσεγγίζει ανύποπτους ανθρώπους στην ενδοχώρα των ΗΠΑ, εκθέτοντας έτσι τις οπισθοδρομικές και αντιδραστικές τους τάσεις. Τώρα που οι προοδευτικές και οι αντιδραστικές δυνάμεις στην Αμερική ετοιμάζονται για την καθοριστική σύγκρουσή τους στις προεδρικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, η δεύτερη ταινία του «Μπόρατ» εμφανίζεται περισσότερο ως προειδοποίηση για τον κίνδυνο της διάλυσης της αμερικανικής δημοκρατίας και λιγότερο ως διασκέδαση.

Καθώς η άγνοια και η αμορφωσιά της πλειοψηφίας των Αμερικανών που έφεραν τον Τραμπ στην προεδρία δεν είναι πια άγνωστες στους υπόλοιπους, ο Σάσα Μπάρον Κοέν τόλμησε κάτι ακόμα πιο ριψοκίνδυνο σε αυτή την ταινία, και είναι άξιο θαυμασμού το γεγονός ότι το κατάφερε: να φανερώσει τη διαφθορά εκ των έσω, «τρυπώνοντας», π.χ., σε συνέδριο του αντιπροέδρου Μάικ Πενς και στη σουίτα του δικηγόρου του Τραμπ, Ρούντι Τζουλιάνι. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μας λέει για το πώς και το γιατί. Αναφέρεται επίσης στον ρόλο του ως Αμπι Χόφμαν στην ταινία «Η δίκη των 7 του Σικάγου».

• Τον τελευταίο μήνα σας έχουμε δει σε δύο πολύ διαφορετικούς ρόλους -του Μπόρατ και του πολιτικού ακτιβιστή Χόφμαν-, επιτυχημένοι και οι δυο. Υπάρχει διαφορά στο πώς προσεγγίζετε έναν κωμικό σε σύγκριση με έναν δραματικό ρόλο;

Υπάρχει μια ομοιότητα στους ρόλους μου κι αυτή έχει να κάνει με το γεγονός ότι με απασχολεί πρώτα πρώτα η γλώσσα των προσώπων που υποδύομαι – οι λέξεις που χρησιμοποιούν, η σειρά των λέξεων, η σύνταξη, η στίξη, η προφορά και ο ρυθμός και φυσικά ο τρόπος που ντύνονται και οι κινήσεις τους. Εισχωρώ σε έναν χαρακτήρα τόσο ολοκληρωτικά μέχρι που αισθάνομαι ότι μπορώ να υπάρξω μέσα στον χαρακτήρα χωρίς να φαίνεται πια ότι υποδύομαι κάποιον. Στην περίπτωση του Αμπι Χόφμαν, ο καλύτερος τρόπος για μένα να τον μάθω ήταν να ακούσω τη φωνή του σε οτιδήποτε είχε μαγνητοφωνηθεί και να διαβάσω ό,τι είχε γράψει. Απ’ όσο τον άκουσα στο ραδιόφωνο και στα λιγοστά βίντεο που υπάρχουν, κατάλαβα ότι πρόκειται για έναν ρήτορα, έναν πραγματικό πολιτικό, έναν θαρραλέο και ειλικρινή ταραχοποιό, έναν άνθρωπο με ήθος που χρησιμοποιούσε την κωμωδία, τη σύνταξη και τον ρυθμό των λέξεων ώστε να δώσει ένα κινητήριο μήνυμα σε μια γενιά που δεν ήταν διατεθειμένη να παλέψει ή να ρισκάρει.

• Πιστεύετε ότι με τα κινήματα, την πανδημία, όλα αυτά που συμβαίνουν στις μέρες μας, περνάμε μια περίοδο ανακατάταξης της κοινωνίας προς κάτι καλύτερο;

Δύσκολο να το πει κανείς με βεβαιότητα. Πρώτα απ’ όλα είμαι ένας κωμικός ηθοποιός, δεν είμαι φιλόσοφος ούτε ακαδημαϊκός, αν και θα το ευχόμουν η κοινωνία μας να άκουγε περισσότερο τους ακαδημαϊκούς και τους ειδικούς παρά τους δημαγωγούς. Οσο για μένα, παραμένω προσεκτικός ώστε να μη φανατίζομαι με καμία άποψη. Πιστεύω παρ’ όλα αυτά ότι σύντομα θα αντιμετωπίσουμε μια ακόμα δυσκολότερη κατάσταση εν μέσω περισσότερων θανάτων από τον κορονοϊό, εξαιτίας πολιτικών που αρνούνται να ακούσουν τους ειδικούς. Θα βγει κανένα καλό από αυτήν τη φριχτή περίοδο που μαστίζει την ανθρωπότητα; Το ελπίζω αλλά θα υπάρξει τόσος πολύς πόνος και θάνατος πρώτα που μας είναι δύσκολο να αισιοδοξούμε. Επίσης, η Αμερική θα μπορούσε να βρεθεί σε πολύ χειρότερη θέση, ανάλογα με την έκβαση των εκλογών.

• Ο Μπόρατ μας έχει δείξει το μίσος και τη μισαλλοδοξία και όλες αυτές τις σκοτεινές ορμές του ανθρώπου που υπήρχαν πάντα αλλά που αυξήθηκαν με την επιρροή των κοινωνικών δικτύων. Εχετε μιλήσει επικριτικά για τα κοινωνικά δίκτυα. Πιστεύετε ότι πρόκειται για ανεξέλεγκτη κατάσταση;

Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι κάποιοι άνθρωποι, μετρημένοι στα δάχτυλα, έχουν πάρει τον έλεγχο στα χέρια τους κανονίζοντας τις πληροφορίες που δέχονται δισεκατομμύρια πληθυσμού σε όλον τον κόσμο. Αυτό είναι άδικο και αντιδημοκρατικό, αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν εκλεγεί, δεν μπορούμε να τους αντικαταστήσουμε ή να τους καταστήσουμε υπόλογους. Αυτό που ζούμε είναι μια επανάσταση με μεγαλύτερες επιπτώσεις από τη βιομηχανική επανάσταση, την τεχνολογική επανάσταση. Η βιομηχανική επανάσταση έφερε επιπτώσεις για πολλές δεκαετίες -αστικοποίηση, εγκληματικότητα, κακοποίηση παιδιών, πορνεία- και χρειάστηκαν πολλά χρόνια ώστε να περάσουν οι κυβερνήσεις νομοθεσίες για τον περιορισμό των βιομηχάνων που ήταν στην πρώτη γραμμή των αλλαγών. Πιστεύω ότι βρισκόμαστε τώρα στο σημείο όπου συνειδητοποιούμε τις αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογικής επανάστασης.

• Οταν γυρίζατε τη δεύτερη ταινία «Μπόρατ», σας έκανε εντύπωση πόσοι Αμερικανοί συμφωνούσαν με τις δηλητηριώδεις και σκοταδιστικές «απόψεις» του;

Ηξερα ότι αν ήθελα να κάνω τη συνέχεια της πρώτης ταινίας «Μπόρατ», θα έπρεπε να είμαι έτοιμος να αντιμετωπίσω διπλά δύσκολες καταστάσεις, τόσο που σε μερικές σκηνές η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά. Μάλιστα στο Richmond Gun Rally, για πρώτη φορά στη δουλειά μου φόρεσα αλεξίσφαιρο γιλέκο…

Η πρώτη ταινία είχε στόχο την έκθεση της δυσάρεστης και άσχημης πλευράς της Αμερικής. Αυτή τη φορά όμως κατάλαβα ότι αυτή η πλευρά της έχει ήδη φανερωθεί. Και είναι φανερή από τη στιγμή που οι απόψεις που μας σόκαραν το 2006 τώρα προβάλλονται από τον ίδιο τον πρόεδρο της Αμερικής. Ενας από τους στόχους μου λοιπόν με αυτήν την ταινία ήταν να δείξω την ανθρωπιά μερικών από αυτούς που ασπάζονται αυτές τις φριχτές ιδέες. Πέρασα πέντε μέρες με δύο ακροδεξιούς τύπους που πιστεύουν σε συνωμοσίες χωρίς να βγω ούτε στιγμή από τον ρόλο μου. Κατάλαβα ότι κατά βάθος ήταν δυο καλοί άνθρωποι που έχουν χάψει τα ψέματα που διαδίδονται στο διαδίκτυο. Το πρόβλημα με το διαδίκτυο είναι ότι δεν διαφοροποιεί μεταξύ πραγματικών γεγονότων και αβάσιμων συνωμοσιών ενώ τα παρουσιάζει όλα με τον ίδιο τρόπο. Μάλιστα τα ψέματα διαδίδονται πολύ γρηγορότερα από την αλήθεια γιατί η αλήθεια είναι βαρετή. Ηθελα να δείξω λοιπόν ότι σε αυτή τη διχασμένη χώρα και σε αυτόν τον ολοένα και περισσότερο διχασμένο κόσμο υπάρχει κοινό έδαφος ύπαρξης.

• Αναρωτιέμαι πώς καταφέρατε να βρείτε τέτοιους ανθρώπους που δέχτηκαν την παρουσία σας στη ζωή τους. Πώς καταφέρατε να πραγματοποιήσετε ένα τέτοιο εγχείρημα;

Σίγουρα αυτή η ταινία ήταν η πιο μεγάλη πρόκληση που έχω αποτολμήσει γιατί πήρα τον πιο γνωστό, μάλιστα παγκοσμίως, χαρακτήρα μου, τον Μπόρατ, και αποφάσισα να κάνω πάλι μια ταινία με αληθινά πρόσωπα. Υπέθεσα ότι ζητούσα κάτι αδύνατον. Οταν όμως πριν από δυο χρόνια με κάλεσε ο Τζίμι Κιμέλ να κάνω ένα σκετς για την τηλεόραση, την ημέρα των ενδιάμεσων εκλογών, μίλησα με τον Κάνιε Γουέστ και του πρότεινα να γίνουμε ομάδα με κοινό στόχο να διεισδύσουμε στον Λευκό Οίκο. Ο Κάνιε όμως ήθελε την έγκριση του προέδρου και αυτό δεν γινόταν. Τότε αποφάσισα να ξαναγυρίσω στον Μπόρατ. Μέσα σε ένα βράδυ βρήκα το κοστούμι, το ψεύτικο μουστάκι, οι παραγωγοί μου βρήκαν τους κατάλληλους ανθρώπους, οι σεναριογράφοι άρχισαν δουλειά και την άλλη μέρα πήγαμε για γύρισμα. Κατάλαβα πως ο Μπόρατ ήταν τέλειος για να σχολιάσει τον Τραμπ αφού πρόκειται για μια λίγο πιο ακραία εκδοχή του. Και οι δυο είναι μισογύνηδες και ρατσιστές, και οι δυο στηρίζουν τους αντισημίτες, δεν τους ενδιαφέρει ποσώς η δημοκρατία, ενώ τρέφουν παλιομοδίτικες απόψεις… γελοίοι και οι δυο.

Συνειδητοποίησα λοιπόν ότι αν προσέγγιζα τους υποστηρικτές του Τραμπ ως Μπόρατ, θα μπορούσα να τους προτρέψω να ομολογήσουν μέχρι πού θα μπορούσαν να το τραβήξουν. Γιατί αυτά που λένε ο Τραμπ και μερικοί από τους υποστηρικτές του είναι τόσο ακραία που αξίζει να τα σατιρίζουμε. Βάζοντας τους παριστάμενους στην έκθεση όπλων (σ.σ. Gun Rally) στην Πολιτεία της Ουάσινγκτον να συμφωνήσουν πως πρέπει να «κάνουμε κομματάκια» τους δημοσιογράφους όπως κάνουν οι Σαουδάραβες, φανερώνω πως βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού όπου τελειώνει η δημοκρατία και αρχίζει η άβυσσος της απολυταρχίας.

• Η σκηνή με τον Ρούντι Τζουλιάνι, όπου καταλήγετε με τη συμπρωταγωνίστριά σας Μαρία Μπακάλοβα στο υπνοδωμάτιό του, χωρίς να το ξέρει ότι πρόκειται για κινηματογραφική φάρσα, θα πρέπει να έκανε την καρδιά σας να χτυπήσει δυνατά. Τι έγινε μετά το γύρισμα; Προσπάθησαν οι άνθρωποί του να σας εμποδίσουν να συμπεριλάβετε τη σκηνή στην ταινία;

Το συμβάν τον ανησύχησε αρκετά ώστε να καλέσει την αστυνομία. Μάλιστα η αστυνομία εισέβαλε αργότερα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου μου χωρίς ένταλμα.

• Πώς καταφέρατε να περάσετε την ασφάλεια στο συνέδριο με τον Μάικ Πενς;

Μεταμφιέστηκα σε Τραμπ με πλαστικό σώμα και κεφάλι, ξέροντας πως θα έπρεπε να περάσω το ανώτατο επίπεδο ασφάλειας. Με εξέτασαν με τον ανιχνευτή μετάλλων κι ενώ είχα πει στον τεχνίτη να μη βάλει τίποτα μέσα στο κοστούμι που θα κουδούνιζε, ακούστηκε το «αλάρμ» κατευθείαν. O υπάλληλος της ασφάλειας με ρώτησε τι ήταν αυτό και του είπα… βηματοδότης. Με εξέτασε ξανά με το ραβδί και ξαναχτύπησε το κουδούνι πάνω από την κοιλιά μου. Δεν ήξερα τι να πω αλλά αυτός με κοίταξε και μου είπε «α, είναι το καλώδιο του βηματοδότη, έτσι;». Είπα «ναι, σωστά» και με άφησε να περάσω. Από εκεί κρύφτηκα σε μια τουαλέτα για πέντε ώρες. Αργότερα, όταν με έπιασε η μυστική υπηρεσία και με περικύκλωσε η αστυνομία, το μόνο που σκεφτόμουν ήταν πώς να τους εμποδίσω να μάθουν ποιος είμαι. Οταν ένας από αυτούς μου ζήτησε την ταυτότητά μου, του είπα, «δώσε να δω εγώ πρώτα τη δική σου». Μου δείχνει τότε το τεράστιο σήμα που κρεμόταν από τον λαιμό του και λέει «πώς σου φαίνεται αυτό;». Του λέω «πώς το ξέρω ότι είναι αληθινό;» και τους καθυστερούσα έτσι…

• Γιατί διαλέξατε να βγάλετε την ταινία ακριβώς πριν από τις εκλογές;

Από την πρώτη στιγμή της προεδρίας του Τραμπ με προβλημάτιζαν η υπονόμευση των δημοκρατικών αρχών και η σταδιακή ολίσθηση προς ένα απολυταρχικό καθεστώς. Με φοβίζει το γεγονός ότι ακόμα κι αν χάσει ο Τραμπ στις εκλογές, θα προσπαθήσει να μείνει στην εξουσία. Εκτός των άλλων λοιπόν, στόχος της ταινίας είναι να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο της διάλυσης του υπέροχου αμερικανικού ιδανικού της δημοκρατίας.

• Πιστεύετε ότι είναι συμπτωματική η άνοδος τυραννικών καθεστώτων στον κόσμο, σε Βραζιλία, Φιλιππίνες, Β. Κορέα, Βενεζουέλα και αλλού; Ποιο ρόλο έχουν παίξει τα κοινωνικά δίκτυα;

Μία από τις πιο έξυπνες κινήσεις του Τραμπ ήταν να υιοθετήσει αυτό που τον έβαλε στην εξουσία: τα fake news. Ηταν σατανικά και οργουελικά έξυπνο εκ μέρους του να στρέψει τη φράση αυτή εναντίον έγκυρων δημοσιογράφων. Ο πιο γνωστός κανόνας της προπαγάνδας είναι να λες το ίδιο ψέμα ξανά και ξανά μέχρι που ενσωματώνεται στον ψυχισμό των ανθρώπων. Επαναλαμβάνω ότι είμαι ένας ηθοποιός μόνο, αλλά μπορώ να πω δύο πράγματα. Πρώτον, όταν ένας δημαγωγός εκλέγεται πρόεδρος στη χώρα με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο, αυτό σημαίνει πολλαπλές συνέπειες. Γίνεται πολύ πιο εφικτό για μικρότερες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Αμερικής. Δεύτερον, δεν πιστεύω ότι η άνοδος δημαγωγών στην εξουσία είναι συμπτωματική, αλλά ότι έχει σχέση με το διαδίκτυο και τη λειτουργία των κοινωνικών δικτύων. Η δημοκρατία βασίζεται στη διάδοση αληθινών δεδομένων ενώ η απολυταρχία στη διάδοση ψεμάτων. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι ο μεγαλύτερος μηχανισμός προπαγάνδας στην ιστορία, καταλληλότατος για τη διάδοση ψευδών απόψεων… Τα τελευταία πέντε χρόνια, θα έλεγα, έχουμε παρατηρήσει λαούς να ψηφίζουν εναντίον των δικών τους συμφερόντων. Ναι, πιστεύω ότι υπάρχει μια συμβιωτική σχέση μεταξύ απολυταρχικών καθεστώτων και κοινωνικών δικτύων. Οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου θα καθορίσουν το αν οι ΗΠΑ θα παραμείνουν μια δημοκρατική χώρα ή αν θα γλιστρήσουν στην απολυταρχία.