«Η κρίση ήταν αφορμή διαλόγου με το παρελθόν»

Ενας νέος της εποχής σαν όλους τους άλλους, με τα πάρτι, τους φίλους, τους έρωτες και τα άγχη. Κυρίως, αυτά. Της κρίσης και της ανεργίας. Να προσπαθεί να ξεκινήσει μια start up με εσπρεσιέρες, να αναγκάζεται να μείνει στο σαν μαυσωλείο σπίτι τού πεθαμένου στρατιωτικού παππού του, στου Παπάγου. Και να ανακαλύπτει (σπόιλερ δεν κάνουμε) τον εαυτό του. Αλλά και τον Ηρωα, με τον οποίο σταδιακά, σχεδόν νοσηρά, ταυτίζεται.

Μία από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες της σεζόν, ο «Απόστρατος» του Ζαχαρία Μαυροειδή, βγαίνει την Πέμπτη στις αίθουσες. Σινεμά σίγουρο, ολοκληρωμένο, που αγκαλιάζει τον θεατή. Και δύο μεγάλες ερμηνείες. Του Μιχάλη Σαράντη και του Θανάση Παπαγεωργίου. Δύο γενιές ηθοποιών συναντιούνται με μεγάλη χημεία στην οθόνη. Οπως και στην ιστορία που αφηγείται ο ταλαντούχος σκηνοθέτης.

• Μια ταινία για την κρίση παίζεται μετά την κρίση. Αυτό που θέλει να πει, το λέει άσχετα από συγκυρία;

Νιώθω ότι το «βγήκαμε από την κρίση» είναι και λίγο αφήγημα, όσο κι αν έχει έναν συμβολισμό. Αλλα δεν σκέφτηκα ποτέ, «α, να προλάβω να βγάλω την ταινία εντός Μνημονίου».

• Εναυσμα του «Απόστρατου» ήταν όντως η νέα γενιά και τα προβλήματά της λόγω κρίσης ή μήπως κάτι πιο προσωπικό;

Λίγο πιο προσωπικό. Για μένα η κρίση ήταν μια αφορμή διαλόγου με το παρελθόν το προσωπικό, το δικό μου, και τους παππούδες μου. Ξεκίνησα να γράφω το 2012, που ήμασταν πολύ βαθιά μέσα στη κρίση, όταν είχαμε την αίσθηση ότι δεν θα γλιτώσουμε ποτέ.

Ηταν ακριβώς η εποχή πού ξεπήδησε η Χρυσή Αυγή, αλλά και κάτι άλλο: πάρα πολλοί άνθρωποι, προσπαθώντας να ερμηνεύσουν αυτό που γινόταν γύρω μας, άρχισαν να δανείζονται σχήματα από την ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ερχόταν η τρόικα και μιλάγαμε για Κατοχή. Η πόλωση, που δημιουργήθηκε, παρέπεμπε πολλές φορές στον Εμφύλιο. Κι αυτό συνέβη γιατί η γενιά του Β' Παγκοσμίου έχει αφήσει μια τεράστια παρακαταθήκη ηρωισμού. Οχι μόνο στην Ελλάδα, σε όλες τις χώρες.

• Δεν ήταν, πάντως, μια ηρωική γενιά;

Σηκώνει πολλή συζήτηση τι είναι ηρωικό, πώς γίνεται κάποιος ήρωας -αν τον κάνουν οι συνθήκες ή οι επιλογές του. Οταν ζουμάρεις στις ανθρώπινες ιστορίες, που κρύβονται πίσω από τα ηρωικά γεγονότα, βλέπεις πιο σύνθετα πράγματα από ένα μαρμάρινο άγαλμα.

• Λέτε αυτά τα λίγο ψυχρά πράγματα και συγχρόνως κάνετε μια τόσο τρυφερή ταινία απέναντι στον άνδρα που φοράει στολή, τον παππού του ήρωά σας.

Ο παππούς της ταινίας είναι κατά κάποιον τρόπο ένα κράμα των δύο παππούδων μου. Ο ένας ήταν στρατιωτικός, ο άλλος λιμενικός. Βίωσα πολύ έντονα την αίγλη που είχε το όνομα του στρατιωτικού, του Ζαχαρία. Ολοι έπιναν νερό στο όνομά του. Τον έζησα λίγο, μέχρι τα τα 7-8 μου, αλλά μου έμεινε η αύρα του. Ισως από κει να πηγάζει η τρυφερότητα, το συναισθηματικό φορτίο της ταινίας.

• Τι θέλατε να μας πείτε για τη γενιά του παππού σας: Να πάμε πίσω από την επιφάνεια; Κάνετε, άλλωστε, μια τολμηρή σεναριακή χειρονομία. Βάζετε τον στρατιωτικό παππού να έχει χαρίσει ένα σπίτι σε κομμουνιστή φίλο του.

Δεν νιώθω ότι έκανα κάτι σοκαριστικό ή τολμηρό. Πιστεύω ότι τα συναισθήματα, που διαχειρίζεται η ταινία, είναι πολύ οικεία και ανθρώπινα. Και θα 'λεγα ότι στο σημείο αυτό υπάρχει κι ένα θέμα γενεών.

Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αισθάνθηκα ότι υπάρχει μια έντονη απόκλιση ανάμεσα στο πώς την εισέπραξαν άνθρωποι μιας μεγαλύτερης ηλικίας από τα παιδιά των 20 χρόνων. Αυτά ούτε που στάθηκαν στον Εμφύλιο. Ταυτίστηκαν απλώς απόλυτα με έναν νέο του σήμερα, που έχει χάσει τα φράγκα του, δεν μπορεί να πουλήσει μούρη και πρέπει να βρει μια νέα ταυτότητα. Τα σχόλια του στιλ «μια ταινία για τον Εμφύλιο» νιώθω ότι δεν αφορούν τον «Απόστρατο».

• Ποιο είναι, τελικά, το θέμα της ταινίας σας;

Η ανθρώπινη ταυτότητα και πώς συγκροτείται. Υπάρχουν δύο κεντρικοί χαρακτήρες, των οποίων την ταυτότητα εξερευνούμε. Ενας στο παρόν, ο Αρης, που τον βλέπουμε με τους φίλους του, τη μάνα του, την γκόμενα και μόνο του. Και ο παππούς, ο Αριστείδης, που δεν τον βλέπουμε ποτέ, αλλά μόνο τις αντανακλάσεις του. Τι θυμάται η κόρη του, ο φίλος του, η αδελφή του, η γειτονιά.

Πολλές φορές, αν συγκρίνουμε τις διαφορετικές μας αντανακλάσεις, μοιάζει σαν να υπάρχουν εξόφθαλμα ψέματα, σαν η μία να αντιφάσκει με την άλλη. Αλλά η δικιά μου προσωπική πεποίθηση -και σε έναν βαθμό αυτό διαχειρίζεται και η ταινία- είναι ότι καμία εκδοχή μας δεν είναι περισσότερο αληθινή ή περισσότερο υποκριτική από την άλλη. Οτι το άθροισμα των ρόλων, που παίζουμε στη ζωή, συγκροτεί το ποιοι είμαστε.

• Κάνετε ένα ανακουφιστικά αφηγηματικό, συγκροτημένο, προσιτό σινεμά. Είναι το σινεμά που σας ενδιαφέρει;

Ο καθένας μας κάνει το σινεμά που του βγαίνει -αν και όλοι επηρεαζόμαστε από τις συνθήκες παραγωγής. Εμένα σίγουρα μου βγαίνει αυθόρμητα ένα σινεμά αφηγηματικό και, ας πούμε, φιλικό προς το κοινό. Μου αρέσει να λέω ιστορίες, μου αρέσει να παρακολουθώ ιστορίες..

• Πόση δύναμη πρέπει να 'χει σήμερα στην Ελλάδα ένας ταλαντούχος κινηματογραφιστής που βλέπει τον κόσμο να τρέχει στο «Χαλβάη 5-0» του Σεφερλή; Δεν του κόβονται τα πόδια;

Αν σου αρέσει να κάνεις σινεμά και έχεις την τύχη να μπορείς να το κάνεις -κάτι καθόλου αυτονόητο-, το παλεύεις. Δεν θεωρώ ότι το ελληνικό σινεμά είναι σε ιδιαίτερα χειρότερη μοίρα από ό,τι το ουγγρικό, για παράδειγμα. Ολες οι μικρές κινηματογραφικές βιομηχανίες της Ευρώπης από τα ίδια προβλήματα μαστίζονται. Απλώς τυγχάνει να φτάνουν σε μας δύο καλές ταινίες τη δεκαετία, η «Ψυχή και το σώμα» της Ενιέντι και ο «Γιος του Σαούλ» του Νέμες, και λέμε, «αχ, αυτοί οι Ούγγροι ξέρουν σινεμά».