Εδώ είναι Βαλκάνια;

Καθώς οι ταινίες, ειδικά ενός ανέκαθεν πολιτικά συνειδητοποιημένου και μάχιμου φεστιβάλ όπως η Berlinale, δίνουν όλο και μεγαλύτερη σημασία στην έννοια και τις προεκτάσεις της ταυτότητας, εθνικής, φύλου, πολιτισμικής, τα ελληνικά πρότυπα, για καλό ή για κακό, δίνουν συχνά το φίλτρο ερμηνείας ντόπιων και μη ταινιών.

Το «Ο Θεός υπάρχει και λέγεται Πετρούνια», της Τεόνα Στρουγκάρ Μιτέβσκα από την ΠΓΔΜ πέφτει στην αντίληψη των Ελλήνων κυρίως για ένα μίνι διάλογο που μοιάζει προβοκατόρικος: η ηρωίδα, η Πετρούνια, μιλά με τον διοικητή της αστυνομίας της μικρής της πόλης.

Εκείνος μαθαίνει ότι η ηρωίδα έχει σπουδάσει ιστορικός και τη ρωτά ποια είναι η αγαπημένη της περίοδος. Οταν εκείνη απαντά την Κινεζική Επανάσταση, ο αξιωματικός την επιπλήττει που δεν προτιμά τη «δική της» ιστορία, αυτή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κι εκεί όπου ο Ελληνας θεατής ξεστομίζει ένα τσκ-τσκ-τσκ κουνώντας αποδοκιμαστικά το κεφάλι, δεν παρατηρεί το άλλο. Οτι η ηρωίδα Πετρούνια, μια 32χρονη loser εγκλωβισμένη στον τόπο της, τολμά να πιάσει τον σταυρό στη λειτουργία των Θεοφανίων, έθιμο παραδοσιακά αντρικό και στρέφει εναντίον της ολόκληρη την κοινότητα, τους λεβέντηδες, τη μητέρα της, τον παπά και την αστυνομία, είναι μια ηρωίδα βγαλμένη απ’ ευθείας από την ελληνική, τη βαλκανική, κουλτούρα.

Από την άλλη πλευρά, το «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου που συμμετέχει στο τμήμα Culinary Cinema (και διαγωνίζεται για το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ απ’ όλο το πρόγραμμα του Φεστιβάλ), δείχνει την ελληνική πρόθεση για... έξοδο στις αγορές!

Γυρισμένο στο Θεσσαλικό Κάμπο, το φιλμ παρατηρεί από κοντά ένα κατά βάση γυναικείο, αλλά με άνδρα επικεφαλής, μικρό συνεταιρισμό που προσπαθεί ν’ αξιοποιήσει την τοπική παραγωγή ντομάτας για να την εξαγάγει σε άλλες χώρες, μεταμορφωμένη σε ελκυστικές, ελληνικές, γκουρμέ συνταγές. Περισσότερο τρυφερό και χαριτωμένο όταν στρέφεται στις αγρότισσες του κάμπου, πάνω απ’ όλα το ντοκιμαντέρ της Οικονόμου μιλά με πυγμή για το πώς τα στερεότυπα σπάνε, πώς οι ντομάτες ευδοκιμούν ακούγοντας μουσική, πώς μια μικρή γροθιά μπορεί να φέρει μια μεγάλη αλλαγή, πώς η Ελλάδα δεν είναι ένα, αλλά πολλά πράγματα.

Με τη γυναικεία, την εθνική και την πολιτισμική ταυτότητα ασχολείται κατά κόρον και η νέα ταινία του Τούρκου Εμίν Αλπέρ, «Τρεις αδελφές», μια ιστορία της Ανατολίας του ’80, όπου ένας πατέρας στέλνει τις τρεις κόρες του στην πόλη για να βρουν μια καλύτερη τύχη.

Η πορεία των κοριτσιών, οι νίκες και οι ήττες τους, ιδωμένες πάντα από την αντρική ματιά που καθορίζει τη ζωή τους, από τις αντρικές συζητήσεις για τις προσωπικότητες και τη μοίρα τους, είναι βγαλμένες από ένα παρελθόν τόσο «ελληνικό», τόσο κατασταλαγμένο στη συνείδηση και των δυο γειτονικών λαών.

Ακόμα πιο ενδιαφέρον, ότι η ταινία, από τις στιβαρότερες του φετινού διαγωνιστικού προγράμματος, είναι μια συμπαραγωγή της ελληνικής Horsefly Productions του Γιώργου Τσούργιαννη.