Η μουσική του προσωπικότητα. Η σχέση με την ποίηση και τη λογοτεχνία. Οι ιδέες του για τον πολιτισμό - διαρκώς και όχι μόνο την περίοδο που ήταν υπουργός. Η κοφτερή, αριστερή πολιτική του σκέψη. Η σχέση ζωής με τους συνεργάτες του. Το έργο που άφησε πίσω του. Εχουμε πολλούς λόγους να θυμόμαστε τον Θάνο Μικρούτσικο πολύ συχνότερα απ’ ό,τι σηματοδοτεί μια επέτειος, όπως αυτή των πέντε χρόνων από τον θάνατό του, το περασμένο Σάββατο (28/12). Και σ’ αυτούς, ένα 24ωρο νωρίτερα, την Παρασκευή, προστέθηκε ακόμα ένας: ένα ανέκδοτο τραγούδι του. Σε ποίηση του Γιάννη Σκαρίμπα, «Το τραίνο», που ανέβηκε στο επίσημο κανάλι του συνθέτη στο youtube και σε όλες τις μουσικές πλατφόρμες, έχει τη δική του μικρή ιστορία και συντελεστές δύο από τους στενότερους συνεργάτες και φίλους του: τον Κώστα Θωμαΐδη και τον Θύμιο Παπαδόπουλο.
Προέρχεται από μια θεατρική παράσταση που είχε γίνει Ιούλιο του ’91 στον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό του Πειραιά, στο πλαίσιο εκδηλώσεων του δήμου της πόλης. Βασισμένη σε ιδέα του Θάνου Μικρούτσικου εκείνη η παράσταση, σε σκηνοθεσία της Πέπης Οικονομοπούλου και δραματουργική επεξεργασία του Πλάτωνα Μαυρομούστακου, λεγόταν «Η κυρία του τραίνου» και το κείμενό της αντλούσε υλικό από το διήγημα «Η τελευταία των 6½» του Σκαρίμπα, αλλά κι από το ομώνυμο θεατρικό του («Η κυρία του τραίνου») κι από διαλόγους σε μυθιστορήματά του. Ο Μικρούτσικος έγραψε τα τραγούδια της παράστασης που ερμήνευε ζωντανά ο Κώστας Θωμαΐδης παίζοντας και κιθάρα, με τον Τάκη Φαραζή στο ακορντεόν.
Και από εκείνα τα τραγούδια «Το τραίνο» επέστρεψε τώρα, 33 χρόνια από εκείνη την παράσταση και 5 από τον θάνατο του Μικρούτσικου. Για την ηχογράφηση συνεργάστηκαν ο Θωμαΐδης, από τους εμβληματικούς ερμηνευτές του έργου του Μικρούτσικου, και ο περίφημος «πνευστός» Θύμιος Παπαδόπουλος -το «alter ego μου» τον έλεγε ο Θάνος-, που υπογράφει τη νέα ενορχήστρωση κι έχει την επιμέλεια παραγωγής.
Η περίσταση φόρτισε επιπλέον και τους στίχους του Σκαρίμπα από το ποίημα που περιλαμβανόταν καταρχάς στη συλλογή «Βοϊδάγγελοι» (1968): «Πως ήταν έτσι, πως μου εφάνη/τόσο μελαγχολικό αυτό το τραίνο,/σχεδόν όλο πηγαίνω και δε φτάνει,/σχεδόν ούτε δε φτάνει ούδε πηγαίνω./Ούτε θυμάμαι πρωί αν ήταν,/ή νύχτα κι έλαμπε ο δίσκος της Εκάτης/έτσι του μελαγχολικό όπως εκείταν,/όπως εγώ είμαι χαύνος του επιβάτης./Οπως σχεδόν παιδί – ωραίον όπως/δεν ξέρω τι με πήρε εντός του – μόνο/καιρός αν ήταν, ή ήταν δρόμος, ή ήταν τόπος/που ταξιδεύει, σκέφτομαι, στο χρόνο …/Κι όπως βροντάν εντός του οι κρότοι/πότε στατό και πότε χωρίς φρένο/με αναφτούς τους φάρους του στα σκότη/άπιαστο, σερπετό και νυχτωμένο…/Κι όλο κυλάει στου νου τη ρόδα/(σε τέρμα ή σ’ επιστροφή; ή αιωνιότη;)/κι είναι σαν ανθοστολισμένο με τα ρόδα/τραίνο που μεταφέρνει μου τη νιότη».
Τότε, το 1991, ήταν ο τρόπος του συνθέτη να αποτίσει φόρο τιμής στον πρωτοπόρο της ελληνικής λογοτεχνίας, θεατρικό συγγραφέα, ποιητή και πεζογράφο Σκαρίμπα, που έχουμε συνδέσει με τη Χαλκίδα (όπου πέθανε το 1984) και τα υπερρεαλιστικά ταξίδια. Αυτά επικαλούνταν και το πρόγραμμα της παράστασης τότε: «Ο σταθμός του Πειραιά ένωσε το πρώτο λιμάνι της χώρας με τη Θήβα και τη Χαλκίδα. Η Χαλκίδα είναι όμως η πόλη του ποιητή Γιάννη Σκαρίμπα. Κι ο Σκαρίμπας είναι ο κατεξοχήν ποιητής των φαντασιακών ταξιδιών.
»Στον σταθμό του ΟΣΕ συναντιούνται λοιπόν ο ποιητής, η πόλη του και τα φαντάσματά του. Τα μαγικά ταξίδια με το τραίνο του ποιητή που αποτυπώνονται στους διαλόγους των έργων του και στα διηγήματά του αποτελούν το θέαμα “Η κυρία του τραίνου”.
»Ο χώρος του σταθμού γίνεται χώρος ταξιδιού και ο χώρος του ταξιδιού με τη σειρά του μετατρέπεται σε ένα παιχνίδι με τον χρόνο (…)» Ούτως ή άλλως ο Θάνος Μικρούτσικος είχε βαθιά σχέση με τη λογοτεχνία. Και όπως έλεγε σε μία συζήτηση που είχε κάνει με την κριτικό λογοτεχνίας Τιτίκα Δημητρούλια, «η συναρμογή στίχου και μουσικής στο τραγούδι είναι που παράγει το ενιαίο αισθητικό και ιδεολογικό αποτέλεσμα. Πρόκειται λοιπόν για μια νέα ανάγνωση του ποιήματος που εγκαθιδρύεται μετά τη μελοποίηση. Η ανάγνωση αυτή άλλοτε συμπληρώνει, άλλοτε καταργεί τις αναγνώσεις του ποιήματος πριν από τη μελοποίησή του, αποκαλύπτοντας τις κρυμμένες πλευρές, το αθέατο, τα μυστικά που ένα σπουδαίο κείμενο κρύβει εντός του. Γι’ αυτό, το ποίημα απαιτεί και επιβάλλει στον συνθέτη τον τρόπο με τον οποίο θα μελοποιηθεί».
Hχογράφηση
Στην τωρινή ηχογράφηση παίζουν οι μουσικοί Μίμης Ντούτσουλης (κοντραμπάσο), Σωτήρης Παπαδόπουλος (κρουστά), Μανώλης Ανδρουλιδάκης (κλασική και ακουστική κιθάρα), Νεοκλής Νεοφυτίδης (πιάνο) και βέβαια ο Θύμιος Παπαδόπουλος (μπάσο κλαρινέτο, σοπράνο και τενόρο σαξόφωνο). Οσο για τον Θωμαΐδη που το ερμηνεύει ξανά, ανακαλεί σε ένα σύντομο σημείωμά του το τότε και το τώρα: «Κρατούσα στα χέρια μου την κασέτα που μόλις μου είχε δώσει ο Θάνος για να μελετήσω, λέγοντάς μου: “Είναι τρία ποιήματα του Γιάννη Σκαρίμπα που μελοποίησα για να τα τραγουδήσεις στο θεατρικό Η Κυρία του Τραίνου”. Από την πρώτη στιγμή ξεχώρισα το “Τραίνο”. Η παράσταση δόθηκε στον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό του Πειραιά, ανάμεσα στις γραμμές του τρένου, με σκηνικό μια παλιά ατμομηχανή και ένα βαγόνι ανοιχτό. Περπατώντας στην πλατφόρμα με τον Τάκη Φαραζή, με το ακορντεόν του και παίζοντας μαντολίνο, το τραγουδούσα. Μνήμη από το 1991. Τα χρόνια πέρασαν και, δουλεύοντας το αρχείο του Θάνου, έπεσα πάνω στην κασέτα που μου είχε δώσει. Τον Ιούνιο του 2020 το “Τραίνο” ξανακούστηκε, τόσα χρόνια μετά, ενορχηστρωμένο από τον Θύμιο Παπαδόπουλο, στο Ηρώδειο, σε συναυλία με τα θεατρικά τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου. Ο ίδιος δεν πρόλαβε να το ακούσει. Ομως όλοι οι μουσικοί το δουλέψαμε με αγάπη, νιώθοντας την παρουσία του ανάμεσά μας. Ηταν εκεί, μας διηύθυνε, όπως πάντα. Παντοτινή ευγνωμοσύνη, αγαπημένε μου Θάνο, αγαπημένε μου Μαέστρο!»
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας