Στις 2 και 3/11/24 η ορχήστρα Utopia (Ουτοπία) υπό τον αρχιμουσικό Θεόδωρο Κουρεντζή έδωσε στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής δύο συναυλίες με κοινό πρόγραμμα. Αντίθετα από το πώς προγραμματίζονται οι εμφανίσεις άλλων συνόλων, π.χ. προσφάτως της Βασιλικής Φιλαρμονικής του Λονδίνου, η συγκεκριμένη επαναλήφθηκε δύο διαδοχικές ημέρες. Το πρόγραμμα περιλάμβανε ένα σύγχρονο έργο και τη «Συμφωνία αρ.5» του Μάλερ. Και στις δύο συναυλίες η αίθουσα γέμισε στο 100%, ενώ οι αντιδράσεις του κοινού υπήρξαν παραληρηματικά ενθουσιώδεις.
Η Ουτοπία ιδρύθηκε από τον Κουρεντζή και πρωτοεμφανίστηκε το 2022. Οικονομικά στηρίζεται από τα έσοδα των συναυλιών και από τον ιδιωτικό φορέα Kunst und Kultur DM Privatstiftung, ο οποίος έχει έδρα το Ζάλτσμπουργκ και στόχο την «προώθηση του δημοκρατικού κράτους μέσω της αγωγής του πολίτη, την προώθηση της εκπαίδευσης των ενηλίκων και της λαϊκής εκπαίδευσης, της τοπικής ιστορίας και φροντίδας, της τέχνης και του πολιτισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος και της διεθνούς κατανόησης». Στον ιστότοπο του Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ, πάλι, η Ουτοπία περιγράφεται ως «ένα διεθνές φεστιβαλικό σύνολο που αποτελείται από μία ορχήστρα και μία χορωδία και στοχεύει στο να φέρει κοντά εξαιρετικούς οργανοπαίκτες και τραγουδιστές από όλο τον κόσμο. Δομικά, οικονομικά και οργανωτικά είναι ανεξάρτητη από οποιεσδήποτε άλλες συλλογικότητες και θεσμούς. Είναι λιγότερο μια ορχήστρα και μια χορωδία με τη συνήθη έννοια της λέξης και περισσότερο μια ιδιαίτερη δημιουργική συλλογικότητα ανθρώπων με κοινή μουσική ιδεολογία, οι οποίοι μεταφράζουν σε ήχο τα μουσικά τους οράματα, δουλεύοντας μαζί χωρίς συμβιβασμούς και με τα υψηλότερα πρότυπα». Ενας μορφωμένος, ενημερωμένος φιλόμουσος δύσκολα διαβάζει τις παραπάνω γραμμές δίχως σκεπτικισμό για το ποιο ακριβώς είναι το νόημά τους και τι αξιώνουν στο ευρύ πλαίσιο των «σκληρών» δεδομένων της διεθνούς μουσικής ζωής. Δηλαδή οι μουσικοί της Ουτοπίας είναι πιο αφοσιωμένοι στην τέχνη τους από τους επαγγελματίες συναδέλφους τους στη Φιλαρμονική του Βερολίνου ή στην Κοντσερτχεμπάου του Αμστερνταμ;
Η βραδιά ξεκίνησε με τη νέα σύνθεση «Πασακάλια - Μουσική για ορχήστρα ΙΧ» του Τζέι Σβαρτς, Αμερικανού συνθέτη που ζει και δημιουργεί στη Γερμανία. Ηταν ένα ευμέγεθες έργο, παραγγελία της Ουτοπίας και του Schubert Projekt Fonds (2024), εμπνευσμένο από ερμητικές, εξωμουσικές αναφορές του ίδιου του δημιουργού: υπαρξιακή και φιλοσοφική περιπλάνηση, επτά πλανήτες και αστρολογία της ελληνικής αρχαιότητας, μετανάστευση, αναζήτηση ταυτότητας... Αντλώντας υλικό επτά μουσικών μέτρων από ένα τραγούδι του Σούμπερτ, ο Σβαρτς διατυπώνει μια ακολουθία δώδεκα παραλλαγών αισθαντικής, αριστοτεχνικά λεπτοδουλεμένης ενορχήστρωσης, που βασίζονται σε πολύ αργά εκδιπλούμενα glissandi στη σκιά του Λίγκετι και της ποιητικής των ηχητικών χροιών! Αρχικά, το ακρόαμα μοιάζει με μακρινό αχό από αλλεπάλληλα αργόσυρτα κύματα σε παραλία με χαλίκια. Ομως, μέσω της υποδόριας παρουσίας των απονοηματοδοτημένων σπαραγμάτων του Σούμπερτ η γενική αρχιτεκτονική των αρμονιών της μουσικής διεγείρει αυτόματα ανακλαστικά πρόσληψης, που «διαβάζουν» ασαφείς υπαινιγμούς «νοημάτων», ατελείς αφηγήσεις, «μυστηριώδεις» εξάρσεις, υποβλητικές ατμόσφαιρες. Ενα εξαιρετικά καλοδουλεμένο κομμάτι απόλυτα αφαιρετικής, σύγχρονης μουσικής, πλην με βαθιές ρίζες στον μεταπολεμικό μοντερνισμό, το οποίο κομίζει ανήσυχα αιθέρια ανοίγματα…
Εργο βασικού ρεπερτορίου, η «Συμφωνία αρ.5» του Μάλερ είναι γνωστή ευρέως αλλά και ειδικά στους σινεφίλ από τη χρήση του περίφημου Adagietto στη μουσική υπόκρουση της ταινίας του Βισκόντι «Ο θάνατος στη Βενετία» (1971). Πρόκειται για μια μουσική σκηνοθετημένη θεατρικά σε βάθος, που μιλά για μύχιες ψυχολογικές συγκρούσεις: για πληγές και τραύματα, θάνατο, έρωτες και απώλειες, αλλά και για τον φιλοσοφικοαισθητικό μεταβολισμό όλων αυτών σε θρήνο, πένθος, μελαγχολία. Κατά το συνήθειό του, ο Κουρεντζής κυριολεκτικά ξερίζωσε τα σπλάχνα της γραφής της Συμφωνίας, χτίζοντας απ’ αρχής μέχρι τέλους ένα τερατωδώς έξαλλο, φραστικά γωνιώδες, κυρίως όμως περιττά βίαιο και βιασμένο ακρόαμα. Προσπέρασε τις διαφαινόμενες προθέσεις του συνθέτη να αφηγηθεί πάθη, αντικαθιστώντας τες με μια δυσάρεστα εμμονική εκφραστική εκζήτηση, εν τέλει «κανιβαλίζοντας» απερίφραστα τον ευγενώς ψυχολογίζοντα, επιγονικό ρομαντισμό του Μάλερ. Το ότι αυτό εκστασίασε το συγκεκριμένο αθηναϊκό ακροατήριο –η Αθήνα του 2024 διαθέτει πολλά ακροατήρια– συνιστά θέμα άλλης συζήτησης, σε διαφορετικό πλαίσιο…
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας