Διπλή απογείωση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Ο μυστικισμός ενός μαέστρου-γκουρού

Η αρχή έγινε (2-3/11) με τον απόλυτο μαέστρο της εποχής μας, τον Θεόδωρο Κουρεντζή, που δικαίως έχει χαρακτηριστεί ροκ σταρ του πόντιουμ και είναι ένας από τους πλέον καταξιωμένους παγκοσμίως αρχιμουσικούς, με το γεγονός ότι δεν έχει καταδικάσει την εισβολή της Ρωσίας, στην οποία σπούδασε και ξεκίνησε την καριέρα του, να του στερεί από την αίγλη που έχαιρε αλλά διόλου από την καλλιτεχνική απόδοσή του. Παρουσίασε, λίγες μέρες μετά την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Βερολίνο, το σύγχρονο έργο «Πασακάλια - Μουσική για Ορχήστρα IX» που έγραψε για τον ίδιο και τη νέα ορχήστρα του «Ουτοπία» ο Αμερικανογερμανός συνθέτης Τζέι Σβαρτς ως ένα μουσικό σχόλιο στο θέμα της μετανάστευσης, της ξενιτιάς και του περιπλανώμενου σε αναζήτηση ταυτότητας. Αυτό που ακούσαμε όμως ήταν τόσο υπόκωφο και ανησυχητικό που παρέπεμπε στον μακρινό απόηχο του αχού του πολέμου: Χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις, με υπόγεια ένταση που ενίσχυε τη δημιουργία ενός αγωνιώδους πλαισίου και κρουστά που του έδιναν βάθος αλλά και μια έντονη χροιά απειλής που πλησιάζει, με παύσεις που πρόσθεταν σε δραματικότητα, μας έφερε στον νου την εικόνα του μουντού ξημερώματος από το «Αποκάλυψη Τώρα» του Κόπολα, με αυτό τον μηχανοκίνητο βόμβο που ακούγεται αχνά λίγο πριν φανούν τα ελικόπτερα κι αρχίσουν να ξερνούν θάνατο...

Ομως αυτό που έχει καταφέρει ο Κουρεντζής δεν είναι μόνο ότι οδηγεί την ακρόαση σε μυστικιστικά θαρρείς επίπεδα, αλλά ότι καταφέρνει να κρατά σε εγρήγορση το κοινό, προσφέροντάς του ταυτόχρονα και ένα ξεχωριστό θέαμα, με τον αεικίνητο τρόπο που διευθύνει την ορχήστρα, σαν να χορεύει και να διαλογίζεται ταυτόχρονα: αρκεί ένα κούνημα του δακτύλου, ένα νεύμα από αυτήν την ψιλόλιγνη φιγούρα με το αντισυμβατικό ντύσιμο και στήσιμο στο πόντιουμ, κινήσεις μεταξύ μπαλέτου και τάι τσι, για να διαπεράσει η ενέργεια σαν κύμα την ορχήστρα. Η όσμωση είναι εμφανής στην ανταπόκριση των κινήσεων όπου οι μουσικοί σαν ένα σώμα πάλλονται: αλλά κι εδώ είναι έντονη η σωματικότητα στην απόκριση, αφού καθώς οι μουσικοί στέκονται όρθιοι επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, μοιάζουν επίσης σαν στάχυα που τα χαϊδεύει ο άνεμος σε κάθε γνέψιμο έτσι καθώς λικνίζονται, γέρνουν, τραμπαλίζονται και χορεύουν λες με το μουσικό όργανό τους στην αγκαλιά, εκτελώντας τις οδηγίες και αποδίδοντας θεόπνευστα τη μουσική τους. Η επιλογή του Γκούσταβ Μάλερ (Συμφωνία αρ. 5 σε ντο δίεση ελάσσονα) για τη συνέχεια της βραδιάς ήταν επίσης εντυπωσιακή στην απόδοσή της, με τη μουσική να σε ταξιδεύει σε όλη την γκάμα των συναισθημάτων, αφού ο συνθέτης εδώ ακουμπά αποσπάσματα από συγκλονιστικές εμπειρίες της ζωής του: από τον πένθιμο τόνο όταν κινδύνεψε η ζωή του από σοβαρή ασθένεια μέχρι την ηχητική απόδοση του... παραδείσου, καθώς το τελευταίο μέρος της συμφωνίας, το περίφημο Adagietto, το πρόσφερε αυτούσιο εν είδει επιστολής έρωτα στη μελλοντική σύζυγό του.

Ανταποκρινόμενος στα παρατεταμένα χειροκροτήματα του κοινού, ο Κουρεντζής επέλεξε να ψάλουν με την ορχήστρα του σαν χορωδία τον ύμνο του Γ.Σ. Μπαχ «Jesus bleibet meine Freude» BWV 147, ολοκληρώνοντας κατανυκτικά τη μυσταγωγία.

Η συναρπαστική «πτήση» του Χρήστου Παπαδόπουλου με το Nederlands Dance Theater

Μπορεί και να έχει περάσει μια στρογγυλή 20ετία από τότε που ο Ντάριο Φο εμφανίστηκε μόνος στο Ηρώδειο και μας παρέσυρε στο όραμά του για έναν διαφορετικό κόσμο φέρνοντάς μας παράδειγμα, ως σύγχρονος Αριστοφάνης, την... κοινωνία των πουλιών. Αν κάτι έχει μείνει στη μνήμη είναι η περιγραφή του για το σμήνος που δεν έχει αρχηγό και συντονίζεται ώστε όλα τα πτηνά μαζί να πετάνε προς μια κατεύθυνση. Κι αν κουραστεί αυτό που πηγαίνει μπροστά, τότε αναλαμβάνει ένα άλλο να συνεχίσει. Κι αν κάποιο βρει ένα ευνοϊκότερο ρεύμα αέρα και λοξοδρομήσει, τότε σιγά σιγά το ακολουθούν και τα υπόλοιπα. Ενώ αν κάποιο από όλα μείνει πίσω, τότε το περιτριγυρίζουν τα υπόλοιπα για να το βοηθήσουν να συνεχίσει δημιουργώντας γύρω του ρεύματα αέρα. Κι όπως μιλούσε ο Ντάριο Φο για όλα αυτά, άνοιγε τα χέρια του και κυλούσε προς τη μια και την άλλη κατεύθυνση δείχνοντάς μας πώς αλλάζουν τροχιά και πηγαίνουν με τον άνεμο.

Δεν γνωρίζω αν ο χορογράφος Χρήστος Παπαδόπουλος ήταν εκείνο το καλοκαιρινό βράδυ στο Ηρώδειο, πάντως οι «Αόρατοι Δεσμοί» του, το έργο Ties Unseen, η πρώτη χορογραφία του για την ολλανδική ομάδα χορού Nederlands Dance Theater που παρουσίασε (6-9/11) στο Μέγαρο, ήταν σαν να ζωντάνευε μπροστά μας την περιγραφή του Φο για τον τρόπο που ενώνονται τα πουλιά, σαν μια συλλογικότητα, και πετάνε. Γιατί αυτό που μας μετέδωσε ήταν ένα αίσθημα πτήσης έτσι όπως 14 σώματα πάλλονταν από κοινού, συσπειρώνονταν και άνοιγαν αλλά παρέμεναν πάντα συντονισμένα, με μικρές κινήσεις που παρήγαν μεγάλες εντυπώσεις μέσα από την κυματοειδή κίνηση λες και βλέπεις ένα σμήνος πουλιών να αλλάζει κατευθύνσεις σιγά σιγά και ανεπαίσθητα. Επιθυμώντας να φωτίσει τις λεπτές χειρονομίες της κοινωνικότητάς μας, όπως είναι η σιωπηλή συγκατάνευση μεταξύ φίλων, η συνεννόηση με νεύματα μεταξύ αγνώστων, η δίχως λόγια αλληλεγγύη στις συλλογικές διεκδικήσεις, ο Παπαδόπουλος μας παρέδωσε ένα νέο έργο-γιορτή συνύπαρξης και συμπόρευσης, μια χειρονομία για τη συλλογικότητα που καταφέρνει σχεδόν απλά και φυσικά να σε κάνει να νομίζεις ότι πετάει, παρασύροντας και το κοινό σε αυτήν την απόλυτα συλλογική πτήση. Στην ίδια βραδιά παρουσιάστηκαν επίσης δύο παλιότερες παραγωγές της ομάδας, το «Vanishing Twin» του Γίρζι Κίλιαν και το «Solo Echo» της Κρίσταλ Πάιτ.