Ο Ορλίνσκι ενθουσιάζει το κοινό του Ηρωδείου

Στις 16/7/2024, στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών, ο Πολωνός κόντρα-τενόρος Γιάκουμπ Γιόζεφ Ορλίνσκι και δεκαμελές κλιμάκιο από το πολυεθνικής σύνθεσης σύνολο παλιάς μουσικής «Il pomo d’oro» πρόσφεραν στο όμοια πολυεθνικής σύνθεσης ακροατήριο που είχε συρρεύσει στο ρωμαϊκό ωδείο ένα ακρόαμα/θέαμα βασισμένο στο πρώιμο μπαρόκ. Μαζί παρουσίασαν μια ανθολογία υπό τον μονολεκτικό, υπαινικτικό τίτλο «Beyond» («Πέραν»). Χαλαρά συγκροτημένη με δραματουργικό άξονα το πολύπτυχο πάθος, πόθος, πόνος, πίστη, θάνατος, η ανθολογία περιλάμβανε αποσπάσματα από όπερες των Μοντεβέρντι, Καβάλι, Νέτι, Σαρτόριο και Μοραλέτι, αυτόνομα φωνητικά κομμάτια από συλλογές των Κατσίνι, Φρεσκομπάλντι, Μπάρμπαρας Στρότζι και Γιαρζέμπσκι, καθώς επίσης ενόργανα κομμάτια των Μαρίνι, Κερλ και Παλαβιτσίνο.

Ολα τα κομμάτια ήταν γραμμένα τον 17ο αιώνα και περιλαμβάνονται στην περσινή, ομότιτλη ηχογράφηση του Ορλίνσκι για τη γαλλική εταιρεία Erato. Ηταν ένα ακρόαμα/θέαμα συγγενών συντεταγμένων προς αυτό που είχε παρουσιάσει η Τζόις Ντι Ντονάτο πέρυσι τον Μάιο στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής, ομοίως συνοδευόμενη από τους «Pomo d’ oro» (επίσης ταυτόσημο προς ομότιτλη δισκογραφική έκδοση της Erato).

Γνωστοί στους ψαγμένους εραστές του μπαρόκ από την ήδη τεράστια, πολυβραβευμένη δισκογραφία τους, οι «Pomo d’oro» ιδρύθηκαν το 2012 και αποτελούνται από αριστοτέχνες μουσικούς που κατάγονται από διάφορες χώρες (Ρωσία, Ιταλία, Ισπανία, Βενεζουέλα, Βέλγιο, Πολωνία, Κόστα Ρίκα), μοιράζονται τη βαθιά γνώση και την αγάπη για την παλιά μουσική και παίζουν σε όργανα εποχής.

Ο 33χρονος, πολυβραβευμένος Ορλίνσκι, είναι σίγουρα μια πληθωρική προσωπικότητα, η δε φήμη του προηγείται της φυσικής του παρουσίας! Στον προσωπικό του ιστότοπο αυτοδιαφημίζεται ότι είναι «γνωστός ως ο πρώτος αστέρας της όπερας που αιχμαλώτισε παγκοσμίως το ενδιαφέρον της γενιάς Ζ» (Telegraph Luxury magazine), ότι είναι ολοκληρωμένο φωτομοντέλο, δεινός χορευτής break-dance αλλά και τραγουδιστής με «φωνή αγγέλου» (The Sunday Times). Φωτογραφίες του έχουν εικονογραφήσει εξώφυλλα περιοδικών μόδας. Εκατοντάδες χιλιάδες τον «ακολουθούν» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ως μοντέλο και influencer έχει συνεργαστεί με διεθνείς γίγαντες, όπως οι Netflix, Luis Vuitton, Levi’s, Nike, BMW, Lacoste. Ιδιαίτερα αγαπητός στους Γάλλους, διόλου τυχαία έκανε ένα πέρασμα και στην πολυσυζητημένη τηλετελετή έναρξης των παριζιάνικων Ολυμπιακών! Πρόκειται, λοιπόν, για υβριδική καλλιτεχνική προσωπικότητα που «πατά σε δύο βάρκες»: στην καθαυτό μουσική του μπαρόκ αλλά και στην έντεχνα θεατροποιημένη αυτοπροβολή με τρόπους οικειοποιημένους από το πεδίο της show business. Πώς κάνει κανείς κριτική σε μια τέτοια πρόταση; Ασφαλώς όχι αγνοώντας τις προθέσεις των εκτελεστών· ούτε, όμως, και τη δεδομένη δεκτικότητα του ακροατηρίου.

Αν κρίνουμε από τις αυθόρμητες αντιδράσεις και τον θυελλώδη ενθουσιασμό του ακροατηρίου, Ορλίνσκι και «Pomo d’ oro» πρόσφεραν ένα απολύτως επιτυχημένο θέαμα/ακρόαμα. Συνεπώς, ελάχιστη σημασία έχει που ο Ορλίνσκι τραγούδησε με «ψείρα» και ο ήχος των οργάνων εποχής ήταν ενισχυμένος ηλεκτρονικά· ή πως η φωνή του Ορλίνσκι δεν ήταν η πιο εκφραστική φωνή κόντρα-τενόρου που έχουμε ακούσει ώς τώρα και ότι αυτός διέπλασε τη σκηνική παρουσία του ως σύγχρονου performer-σαγηνευτή με κινησιολογία που έφτασε ώς τη γυμναστική επίδειξη brake dance· ούτε ότι το ρεπερτόριο που ακούσαμε παρ’ ότι ορίζεται από ιδιαίτερες διαστάσεις μουσικοθεατρικής δραματουργίας μύχιων συναισθημάτων ωστόσο αποδόθηκε αβασάνιστα ως τραγούδια σε σύγχρονη σκηνή νεανικής διασκέδασης… Ολο αυτό ήταν μια προσέγγιση ενός αρχαίου ρεπερτορίου που υλοποιήθηκε με όρους ιστορικής μουσικής αισθητικής αλλά «μεταγράφτηκε» με δυνατή δόση επιτηδευμένης ελαφρότητας στο παρόν… Οχι ότι το μπαρόκ –κυρίως, όμως, το ώριμο, του 18ου αιώνα– δεν προσφέρεται ως «ανοιχτός» δραματουργικός κώδικας για τέτοιες εκσυγχρονιστικές, επιτηδευμένα «αυθάδεις» αναγνώσεις.

Ωστόσο κάθε πρόταση, άσχετα από τα πολιτισμικά συμφραζόμενα στα οποία συγκροτείται, λειτουργεί διαφορετικά ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο επιδίδεται. Σίγουρα διαφορετική εξήγηση και σημασία έχει η επιτυχία του φαινομένου «Ορλίνσκι» στην κορεσμένη –κι αν θέλετε όχι αδικαιολόγητα βαριεστημένη– από «σοβαρές» αναγνώσεις του μπαρόκ Δυτική Ευρώπη, και άλλο η προσγείωσή του στο Ηρώδειο, στην Ελλάδα, όπου δεν παίζεται μπαρόκ. Τελικά όλα είναι θέμα γούστου και... (καλο)συγκερασμένης δεκτικότητας. Ολα έχουν το κοινό τους.