«Οταν δω τον θρίαμβο θα του μιλήσω»

Στο ΙNK, τελευταίο του αριστούργημα αλλά και τελευταίο με τον ίδιο συμμέτοχο επί σκηνής, μία εικόνα συμπυκνώνει ό,τι συμβολίζει για μας ο μεγάλος δαμαστής της φαντασίας: εμφανιζόταν γυρτός, με το κεφάλι ελαφρώς σπαστό, από το οποίο ξεπηδούσε ένας πίδακας νερού, σιντριβάνι και πηγή ιδεών. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ιδιοφυής ζωγράφος της σκηνικής κίνησης, με ελάχιστα μέσα που ζωντανεύει κόσμους με την πλαστικότητα των σωμάτων, το φως, τη σκιά και συχνά το νερό που ρέει, παρουσίασε, την Παρασκευή, στο αίθριο του Μεγάρου, που τον φιλοξενεί ως υπότροφο, την πρόσφατη εικαστική δουλειά του, με αδρά σκίτσα που έφτιαξε βιαστικά τα περασμένα καλοκαίρια στην παραλία της Ανάφης: τον τόμο δηλαδή «Σχέδια εκ του φυσικού - Sketches from life», από τις εκδόσεις Νομάς. Συζητώντας με τη διευθύντρια των εκδόσεων, Λίνα Στεφάνου, και το κοινό, ο ίδιος φανέρωσε έναν άνθρωπο που, σε αντίθεση με το αστείρευτο ταλέντο του, είναι ταπεινός και ευγνώμων για όσα πέτυχε στη ζωή του, που ούτε τα φανταζόταν.

Ανατρέχοντας στη σχεδόν 40χρονη πορεία του, μίλησε για τον άνθρωπο που δέχτηκε να γίνει άτυπα ο δάσκαλός του, τον Γιάννη Τσαρούχη, «τον ποιητή του ασήμαντου», που μπορούσε να αναδείξει «το τιποτένιο σε θεϊκό». «Ημουν ένας πολύ τυχερός άνθρωπος, που βρέθηκα κοντά σε έναν καλλιτέχνη που ήταν ό,τι πραγματικά σημαίνει “καλλιτέχνης”, ένα είδος φιλοσόφου δηλαδή», είπε για εκείνον που τον πήγε για πρώτη φορά να δει χορό, θέατρο και στο Ηρώδειο. «Τα χρώματα πρέπει να είναι καυλωτικά, όχι το μοντέλο» ήταν η συμβουλή που του είχε δώσει.

Τα κόμιξ ήταν ο τρόπος να επικοινωνήσει άμεσα με τη γενιά του, καθώς, τότε που υπήρχαν τα περιοδικά «Βαβέλ» και «Παραπέντε», ήταν μια underground, δημοφιλής στο ευρύ κοινό, φτηνή τέχνη, «όχι για τα βιβλιοπωλεία αλλά για τα περίπτερα». Ως φορο τιμής σ’ αυτό, την τωρινή έκδοση συμπληρώνει μια ανατύπωση από την «Ανάφη», που εκδόθηκε από το queer punk fanzine, στο οποίο ήταν συνεκδότης το ‘80 το «Κοντροσόλ στο χάος», που μεταφρασμένο από τα καλιαρντά σημαίνει «φιλί στο στόμα».

Για τη ζωγραφική διαπίστωσε, όταν ξανάπιασε χαρτί και μολύβι, προ 4ετίας στην Ανάφη για να σκιτσάρει πολύ γρήγορα και κρυφά τα ανθρώπινα σώματα, ότι είναι σαν το σεξ και το ποδήλατο: δεν τα ξεχνάς ποτέ. Κι ας είχε μια 20ετία να ασχοληθεί...

Παραλλήλισε την απεικόνιση του σώματος σαν μια διαδικασία αυτογνωσίας του ανθρώπου που αποπειράται «να καταλάβει τι διάολο είμαστε» («μια μόνιμη άσκηση της ζωγραφικής εξαρχής και μέχρι τώρα»), ενώ για το «ωραίο» ανάμεσα σε άλλα είπε ότι «ετυμολογικά σημαίνει ό,τι είναι στην ώρα του, σε αρμονία με τη στιγμή που το βλέπεις...».

Εξήγησε, επίσης, τη δημιουργική μέθοδο τού «χορεύω στο ταψί»: «δοκιμάζω τα πάντα ακόμα κι αν εκνευρίζομαι, εκλιπαρώ για κάτι καλύτερο, είμαι έτοιμος, αλλά, αν δεν πειστώ, κάνω ό,τι έχω στο μυαλό μου. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, κάνω μόνο ό,τι μπορώ». Αλλωστε, ως «αυτοδίδακτος» δουλεύει χαοτικά, έχει αναπτύξει αλλεργίες στο άστοχο και στο μη ενδιαφέρον, ενώ συχνά μπορεί να μην ξέρει τι θέλει –αν και ξέρει ακριβώς τι δεν θέλει. «Ολα τα μάθαμε στην πράξη...», είπε. Και, όταν ρωτήθηκε αν είναι βασανιστική η διαδικασία, απάντησε ότι είναι «ευλογημένος» που έχει την πολυτέλεια να είναι 60 χρόνων και να βγάζει τα προς το ζην από την τέχνη του και τη δημιουργία.

Η επούλωση από την καταπόνηση παραστάσεων και περιοδειών είναι που έφερε στην κουβέντα και τον χρόνο, τον μεγάλο δαμαστή: «ένας τρόπος να καταλάβει κάποιος ότι μεγαλώνει είναι το τρομακτικό γεγονός πόσο περισσότερο χρόνο θέλει μια πληγή για να κλείσει», παρατήρησε.

Διατηρεί απωθημένο με τον κινηματογράφο. Το αριστούργημα του Κιούμπρικ «2001 Οδύσσεια του Διαστήματος» είναι «παντού σε όλα μου τα έργα», λέει.

Εδώ και δύο χρόνια, αρνείται τις προτάσεις για νέες παραγωγές, η μόνη του δέσμευση είναι η αναβίωση δύο παλαιότερων έργων. «Εχουμε μεγαλώσει, έχουμε κάπως κουραστεί, θέλω να πάρω μια ανάσα, δεν θέλω να κυνηγάω την καριέρα μου... 10 χρόνια τώρα που ταξιδεύουμε, ούτε καν φανταζόμασταν ότι θα ζήσουμε αυτά τα πράγματα... Είμαστε ευγνώμονες, αλλά τώρα... ξεκούραση».

Η έμπνευση για τις συνθέσεις του; Ξεπηδούν από μια συνθήκη παιχνιδιού μαζί με τους καλλιτέχνες στο στούντιο, ψάχνοντας οτιδήποτε ενδιαφέρον: «Αν είναι δημιουργικοί οι άνθρωποι, υπάρχει κλίμα εμπιστοσύνης και ελευθερίας και μπορεί να είναι κανείς όσο τρελός θέλει, δημιουργούνται πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Η τέχνη είναι να διαλέξεις το λουλούδι και να το βάλεις στο σωστό κήπο για να ανθίσει: αυτή είναι η δική μου δουλειά... Η περίοδος της δημιουργίας είναι μόνο περίοδος χαράς –ακόμη κι όταν μιλάω για πράγματα που καταλαβαίνω ότι έρχονται από το εσωτερικό μου σκοτάδι...».

● Καμιά φορά ο θρίαμβος φέρνει μελαγχολία;

«Οταν δω τον θρίαμβο θα του μιλήσω».

● Τι υπερισχύει μέσα σας;

«Δεν χρειάστηκε να το πολυζυγίσω, έχει να κάνει με την ευκολία και τη δυσκολία. Στο σχέδιο, από μικρό παιδί είχα μεγάλη ευκολία, γεννήθηκα με αυτήν την ικανότητα, του σχεδιαστή. Στο σωματικό θέατρο, από την άλλη, είμαι, αντίθετα, κατασκευασμένος με τη μεγαλύτερη δυνατή δυσκολία. Και, επίσης, το θέατρο χρειάζεται διαρκή συνεννόηση και διαπραγμάτευση με τις υπόλοιπες προσωπικότητες. Κατάλαβα, όταν άρχισα να ασχολούμαι με το θέατρο, ότι το αποτέλεσμα που έφερνα ήταν καλύτερη ζωγραφική απ’ ό,τι έφερνα στο χαρτί και του αφοσιώθηκα. Ισως, τελικά, έχω κάτι να προσθέσω στη σκηνή, ενώ, στη ζωγραφική, μετά τον Χόκνεϊ, τι να κάνεις;».

«Το να φτιάχνω πράγματα είναι συνυφασμένο με το να ζω», είπε, δηλώνοντας γεννημένος καλλιτέχνης, ωστόσο, με ισχυρή δόση αυτοσαρκασμού αρνήθηκε ότι είναι χορογράφος: «δεν ξέρω ούτε το λεξιλόγιο ούτε την τεχνική, έχω μάθει με τα χρόνια να δουλεύω με χορευτές... κάνω ένα υβριδικό θέατρο, έναν συνδυασμό πραγμάτων, ώστε να σχηματίσουν κάποια δραματουργία στη σκηνή χωρίς λόγια. Κι επειδή είμαστε σε μια εποχή φεστιβάλ που είναι αρκετά ανοιχτά για να υποδεχτούν και το δικό μου έργο, κάνω κι εγώ την τσούρδα μου...».

Αυτά από τον άνθρωπο που έχει χαρακτηριστεί ένας από τους καλύτερους χορογράφους της εποχής μας. Γειωμένος. Αλλωστε, «ομάδα εδάφους» ήταν πάντα η ομάδα του. Και, χωρίς γείωση, δεν υπάρχει απογείωση.