Μνήμη Οδυσσέα Δημητριάδη

Τη μνήμη του Οδυσσέα Δημητριάδη (1908-2005), κορυφαίου αρχιμουσικού ελληνικής (ποντιακής) καταγωγής, που γεννήθηκε στη Γεωργία και διέπρεψε επί δεκαετίες στην πρώην ΕΣΣΔ, τίμησε η ΚΟΑ κατά την πρώτη συναυλία της νέας καλλιτεχνικής περιόδου υπό τον καλλιτεχνικό διευθυντή της, Στέφανο Τσιαλή, στο Μέγαρο Μουσικής (2/10/2015).

Η συναυλία, το πρόγραμμα της οποίας περιλάμβανε ένα γαλλικό έργο και δύο ρωσικά, άφησε καλές εντυπώσεις. Η απόδοση της ορχήστρας, που έπαιξε ενώπιον ενός απογοητευτικά ισχνού ακροατηρίου, πρόβαλε γενικώς άρτια σε τεχνικό επίπεδο, οι δε ερμηνείες ήσαν επεξεργασμένες και ικανοποιητικές.

Τη βραδιά άνοιξε η πνευματώδης «Πόλκα του τσίρκου» (1942-44) του Ιγκορ Στραβίνσκι, ένα υπερεξεζητημένο, «κλοουνίστικο» μουσικό κομμάτι και, κατά τούτο, μάλλον παράδοξη επιλογή για έναρξη συναυλίας και καλλιτεχνικής περιόδου. Σε πλήρη ετοιμότητα, οι μουσικοί απέδωσαν με ακρίβεια και ρυθμική σαφήνεια την άκρως εγκεφαλική, τεχνικά απαιτητική γραφή του συνθέτη.

Ακολούθησε αμέσως το «Κοντσέρτο για τσέλο» (1875) του Γάλλου Εντουάρ Λαλό. Σολίστας ήταν ο γεννημένος στη Γερμανία Ισπανός τσελίστας Αντόλφο Γκουτιέρεθ Αρένας. Επαιξε σε επώνυμο, ιστορικό όργανο του 1673, και πρόσφερε στους Αθηναίους φιλόμουσους μια πολύ ωραία, άρτια επεξεργασμένη ερμηνεία.

Από τις πρώτες νότες η ανάγνωσή του ξεχώρισε για την ασφαλή ορθοτονία της και την άνετη συμπόρευση με την ορχήστρα. Απολαύσαμε ανεπιφύλακτα την προσεγμένη, εύπλαστη μελωδική φραστική του, που, μεταπίπτοντας εύστοχα από επιθετική και δυναμική σε τρυφερή και ρευστή, άλλοτε με μελωμένο ήχο και μαλακές καμπύλες και άλλοτε με αιχμηρό, ελεγχόμενα στριγκό, υπηρέτησε υποδειγματικά το πεμπτουσιακά γαλλικό στίγμα του έργου.

Ωραία, καλόγουστα, με χάρη και ευγένεια, προσέγγισε ο τσελίστας τους νυχτερινών διαθέσεων θύλακες σπανιόλικης χορευτικής μουσικής στο λυρικό, μεσαίο μέρος του κοντσέρτου. Κατανυκτικά ήχησε το εσωστρεφές προανάκρουσμα/αριόζο του τσέλου στο νευρώδες τελικό μέρος.

Με ελάχιστες, σποραδικές εξαιρέσεις, η ΚΟΑ υπό τον Τσιαλή συνόδεψε τον σολίστα με ακρίβεια και σε συναφές μήκος κύματος, δίνοντας μια συνολικά ωραία, στρωτή ερμηνεία.

Ολόκληρο το δεύτερο μισό της βραδιάς αφιερώθηκε στη «Συμφωνία αρ. 6, Παθητική» (1893) του Τσαϊκόφσκι. Εργο μέγιστων απαιτήσεων τόσο σε τεχνικό όσο και ερμηνευτικό επίπεδο, το κύκνειο άσμα του μεγάλου Ρώσου ρομαντικού ζητά οπωσδήποτε ορχήστρα με αθλητικό σφρίγος, ακαριαία ανακλαστικά αλλά και με ικανότητα να καταδύεται στις σκοτεινότερες περιοχές της μουσικής έκφρασης.

Η εκτέλεση πήρε ρίσκα, απέφυγε τη ρουτίνα και το μελό. Ο Στέφανος Τσιαλής είχε προετοιμάσει καλά την ορχήστρα και σε βάθος την ανάγνωσή του. Αυτό φάνηκε επανειλημμένα στις ουκ ολίγες σελίδες πυκνής, γρήγορης δράσης και, βεβαίως, στις δαιμονικών εντάσεων κορυφώσεις του έργου.

Σχεδόν παντού, οι επιμέρους συνιστώσες της πλούσιας, πολυεπίπεδης συμφωνικής γραφής διαγράφονταν καθαρά, διέθεταν αυτοτελώς ολοκληρωμένη διάπλαση και διανθίζονταν καίρια με φροντισμένες λεπτομέρειες. Αυτό έθετε σε κίνηση βίαια φορτισμένους εσωτερικούς διαλόγους και αναδείκνυε ιδανικά το δεσπόζον, δραματικό/ψυχολογικό στοιχείο, δίνοντας ένα συνολικό αποτέλεσμα συναρπαστικό, μεστό νοήματος.

Αναδυόμενο από τη σιωπή, το αργό ξεκίνημα της Συμφωνίας οδήγησε απειλητικά στη σύγκλιση θρηνητικών «μουσικών στεναγμών» και εξερράγη σε θυελλώδεις, αμείλικτης σκληρότητας κορυφώσεις, το γλυκόπικρο, αμφίθυμο Allegro con grazia ξετυλίχτηκε με τη δέουσα, περιδινιστική ελαφράδα, το καταδιωκτικής εμμονής τρίτο μέρος ολοκληρώθηκε σε υστερικής έντασης κορύφωση/καταστροφή.

Προσεκτικά διαπλασμένη πρόβαλε η φραστική των εγχόρδων στις αργές παραγράφους και, βεβαίως, στη γεμάτη απόγνωση και παραίτηση «κάθοδο στον Αδη» του πεισιθάνατων διαθέσεων φινάλε. Ειδικά εδώ, ωστόσο, έγινε αισθητή η έλλειψη επαρκούς συναισθηματικού βάρους, δίνοντας το μέτρο αλλά και τα -σημερινά- όρια της ορχήστρας και του αρχιμουσικού.