Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας το 1923, στη Νέα Υόρκη, από Ελληνες γονείς, που είχαν μεταναστεύσει λίγους μήνες νωρίτερα στις ΗΠΑ. Αναμενόμενα, η φετινή αθηναϊκή μουσική ζωή είναι διάσπαρτη με αφιερωματικά ρεσιτάλ όπερας και παραστάσεις στη μνήμη της «αμερικανογέννητης Ελληνίδας υψιφώνου»˙ έτσι προσδιορίζει την Κάλλας η αγγλόφωνη Wikipedia. Αντιπαρερχόμενος την ουσία του θέματος που είναι η εγχώρια πρόσληψη της προσφοράς της στη λυρική τέχνη, θα προχωρήσω κατευθείαν στο οπερατικό γκαλά με τίτλο «Η Κάλλας στο Ηρώδειο», που διοργάνωσε η ΕΛΣ στο κατάμεστο ρωμαϊκό ωδείο στις 16/9/2023, επέτειο θανάτου του ντίβας.
Από άποψη ρεπερτορίου ήταν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, απαιτητικό ρεσιτάλ, με άριες από όπερες τις οποίες είχε ερμηνεύσει ολόκληρες η Κάλλας στο Ηρώδειο αρχικά ως μέλος της νεοσύστατης ΕΛΣ το κατοχικό 1944 («Πρωτομάστορας», «Φιντέλιο»), καθώς επίσης μεμονωμένες άριες από ιταλικές, γαλλικές και γερμανικές όπερες που είχε τραγουδήσει αυτή αργότερα, το 1957, ως μεσουρανούσα διεθνής ντίβα στην πρώτη της εμφάνιση στο Φεστιβάλ Αθηνών μετά την αποχώρησή της από την ΕΛΣ («Ο Τροβαδούρος», «Η δύναμη του πεπρωμένου», «Αμλετ», «Τριστάνος και Ιζόλδη»). Τότε η Ελληνίδα υψίφωνος είχε τραγουδήσει στα ιταλικά, συνοδευόμενη από την Ορχήστρα του Φεστιβάλ Αθηνών υπό τον Ιταλό αρχιμουσικό Αντονίνο Βότο˙ αυτόν του οποίου κρατά σφιχτά το χέρι στην πασίγνωστη φωτογραφία του Χαρισιάδη που φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη. Στις 16/9/2023, εβδομήντα χρόνια μετά και σε ένα εξειδικευτικά εξελιγμένο πλαίσιο αντίληψης και διαχείρισης των φωνών στο πεδίο της όπερας, τις άριες αυτές –συν άλλες δύο από τον «Πρωτομάστορα» και τον «Φιντέλιο»– μοιράστηκαν τέσσερις υψίφωνοι. Τις συνόδευσε η Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής υπό τον γνωστό στους Ελληνες φιλόμουσους Γάλλο αρχιμουσικό Φιλίπ Ογκέν.
Οι εντυπώσεις που αποκομίσαμε από το ακρόαμα ήταν άνισες, κυρίως λόγω φανερών διαφορών στα φωνητικά μεγέθη. Στο επετειακό γκαλά τραγούδησαν διαδοχικά δύο Ελληνίδες και δύο διεθνείς υψίφωνοι. Η Βασιλική Καραγιάννη απέδωσε την τελική άρια της Σμαράγδας από τον καλομοιρικό «Πρωτομάστορα» και αυτήν της Λουτσίας από την Α΄ Πράξη της φερώνυμης όπερας του Ντονιτσέτι, ενώ η Νίνα Κουφοχρήστου, που αντικατέστησε την ασθενήσασα Νίνα Μινασιάν, αναμετρήθηκε με τη «Σκηνή της τρέλας» από τον «Αμλετ» του Τομά. Η πανύψηλη Αγγλίδα Κάθριν Φόστερ απέδωσε το ρετσιτατίβο και την άρια της Λεονόρε από την Α΄ Πράξη του μπετοβενικού «Φιντέλιο», καθώς επίσης τον «Ερωτα-Θάνατο» από τον βαγκνερικό Τριστάνο, έργο στο οποίο είχε θριαμβεύσει πέρυσι στο Μπάιροϊτ. Τέλος, η Ιταλίδα δραματική υψίφωνος Αννα Πιρότσι, που εφέτος ακούσαμε στην ΕΛΣ στην κερουμπινική «Μήδεια», τραγούδησε πασίγνωστες, δημοφιλείς άριες από τις βερντιανές όπερες «Η δύναμη του πεπρωμένου» και «Ο Τροβαδούρος». Ενδιάμεσα η Ορχήστρα της ΕΛΣ υπό τον Ογκέν έπαιξε φροντισμένα τις εισαγωγές από τον «Πρωτομάστορα», τον «Φιντέλιο» και την «Δύναμη του πεπρωμένου».
Ακούγοντας τις τέσσερις υψιφώνους, αναπόδραστα ερχόταν στον νου η «πειρατική» ηχογράφηση του ίδιου ρεπερτορίου από μόνη την Κάλλας στο Ηρώδειο, προ πολλού διαθέσιμη σε CD αλλά και στο YouTube. Ασφαλώς, καθεμία από τις τέσσερις είχε τις αρετές της: η ώριμη, έμπειρη, πάντα αξιόμαχη Καραγιάννη απέδωσε τον Ντονιτσέτι με αφειδώλευτο δόσιμο, αβίαστα, δίχως εκπτώσεις στη δεξιοτεχνία˙ όμως η επιλογή να τραγουδήσει «Πρωτομάστορα» ήταν απλώς συμβιβαστική. Η τελείως αβαρής, άφθαρτη, γλυκιά και καλοεστιασμένη φωνή της Κουφοχρήστου υπηρέτησε επακριβώς το «καλλιγραφικό» ύφος της γαλλικής μουσικής του Τομά˙ ωστόσο θα ακουγόταν ασφαλώς καλύτερα σε κλειστό θέατρο.
Τις εντυπώσεις έκλεψαν αναμενόμενα οι δύο ξένες κυρίες: η Πιρότσι με στιβαρή, μεστή φωνή τραγούδησε έναν Βέρντι βασικών ποιοτήτων: τραχύ, φλογερό, δυναμικά καθηλωτικό, δίχως ιδιαίτερες εκλεπτύνσεις. Τέλος, η Φόστερ (προσπερνάμε τον κάπως άτεχνο Μπετόβεν της) μας χάρισε μια ρωμαλέα, μεστή, συναισθηματικά ευγενώς φορτισμένη ερμηνεία του βαγκνερικού «Ερωτα-Θάνατου». Σε κάθε άρια, ένα διαφορετικό, γιγάντιο είδωλο της Κάλλας προβεβλημένο αχνά στον τοίχο της σκηνής ατένιζε συντελεστές και κοινό, στοιχειώνοντας βασανιστικά το φαντασιακό με την υπόμνηση της ανυπέρβλητης προσφοράς της.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας