Ο «Βέρθερος» του Ευαγγελάτου ξανά στην ΕΛΣ

Οπως είναι γνωστό, ο «Βέρθερος» (1892) του Γάλλου Ζιλ Μασνέ βασίζεται στο εμβληματικό για τους Γερμανούς επιστολικό μυθιστόρημα του Γκέτε «Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου» (1774). Το φερώνυμο έργο έχει καθιερωθεί ως ένα από τα αριστουργήματα της ευρωπαϊκής λυρικής τέχνης του Ρομαντισμού. Αυτό είναι, πρώτ’ απ’ όλα, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η όπερα λειτουργεί ως συνεκτικός πολιτιστικός παράγων, «μεταφράζοντας» σκέψεις, θέσεις και συναισθήματα από το ένα περιχαρακωμένο εθνικό περιβάλλον (Γερμανία) στο άλλο (Γαλλία). Η δε πανευρωπαϊκή του δημοφιλία φωτίζει την υπόγεια γλωσσική διάσταση της μουσικής γενικά αλλά και την κεντροβαρική θέση που κατέχει η όπερα απ’ άκρου εις άκρον στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, παρά το -τότε και πάντα- κατακερματισμένο γεωπολιτικό υπόβαθρο. Ολ’ αυτά θεωρούνται δεδομένα στη συνείδηση και στη βιωμένη πολιτιστική εμπειρία οποιουδήποτε Ευρωπαίου. Συνεπώς συνιστά ανεκτίμητη προσφορά το γεγονός ότι η ΕΛΣ δίνει ευκαιρία σε διαδοχικές γενιές Ελλήνων φιλόμουσων να παρακολουθήσουν ζωντανά τον «Βέρθερο».

Το 2014, όταν η όπερα αυτή ανέβηκε στο «Ολύμπια» σε σκηνοθεσία του 74χρονου Σπύρου Ευαγγελάτου (1940-2017) και σκηνικά-κοστούμια του 70χρονου Γιώργου Πάτσα (1944-2018), είχαν παρέλθει ακριβώς τριάντα χρόνια από την προηγούμενη παρουσίασή της. Την περασμένη Πέμπτη, 23/3/2023, η ιστορική αυτή παραγωγή ξανανέβηκε, τώρα πλέον στην υπερσύγχρονη νέα στέγη της ΕΛΣ, σε αναβίωση σκηνοθεσίας Ιωνα Κεσούλη και με νέες βιντεοπροβολές της Ειρήνης Βιανέλλη. Οπως το 2014, έτσι και τώρα, αυτό που κυριάρχησε προσφέροντας υπέρτατη μουσική απόλαυση και συγκίνηση ήταν -μείζον κατόρθωμα!- το καθαρά μουσικό μέρος της παράστασης!

Κάθε ανέβασμα του «Βέρθερου» κρίνεται από το δεσπόζον ζεύγος πρωταγωνιστών του και η συγκεκριμένη παράσταση είχε στην κορυφή της διανομής δύο σημαντικούς ερμηνευτές. Τον εξαίρετο τενόρο Φραντσέσκο Ντεμούρο έχουμε ξανακούσει στην ΕΛΣ ως Γκαμπριέλε Αντόρνο («Σιμόνε Μποκανέγκρα», 2008) και ως Δούκα («Ριγολέτος», 2022). Ο 45χρονος τραγουδιστής υπήρξε μουσικά και εκφραστικά αδιαφιλονίκητος άξονας της παράστασης. Ιδανικός Βέρθερος, παρ’ ότι Ιταλός, τραγούδησε ωραία, κατανοητά γαλλικά ενώ αντιλαμβανόταν σε βάθος τη μουσική και θεατρική δραματουργία όσων ερμήνευε. Διέθετε υγιή, απολαυστικά εύηχη και φωτεινή, καλά εστιασμένη, λυρική φωνή, την οποία χειριζόταν με άρτια τεχνική, ευγένεια έκφρασης και ευφυή οικονομία δυναμικής που της επέτρεπε να αναμετριέται αβίαστα επάνω απ’ την ορχήστρα στις μεγάλες κορυφώσεις συναισθηματικής φόρτισης. Και σκηνικά η παρουσία του υπήρξε επίσης εξαιρετική, ταιριαστή στον ρόλο του ευαίσθητου, μελαγχολικού νέου που παγιδευμένος σε έναν αδιέξοδο έρωτα οδηγείται στην αυτοκτονία. Τόσο στη διάσημη άριά του, όσο και στο τέλος της παράστασης το αθηναϊκό κοινό αποθέωσε τον Ιταλό τενόρο με παρατεταμένο θερμό χειροκρότημα.

Δίπλα του, τον ρόλο της ευάλωτης, βασανισμένης από υποχρεώσεις, νεαρής Σαρλότ ενσάρκωσε η διεθνώς διάσημη Γεωργιανή μεσόφωνος Ανίτα Ρατσβελισβίλι. Την ακμαία τραγουδίστρια με τη ρωμαλέα, στιβαρή φωνή έχουμε ξανακούσει στην ΕΛΣ ως συναρπαστικά γήινη Κάρμεν στο Ηρώδειο (2018), καθώς επίσης σε ρεσιτάλ στη Ρωμαϊκή Αγορά (2020) και στο Παναθηναϊκό Στάδιο (2021). Η ερμηνεία της –ειδικά στις γεμάτες απόγνωση δραματικές σκηνές της στην Γ’ και Δ’ Πράξη- υπήρξε σαρωτικά δυναμική. Ισορροπημένα από άποψη δυναμικής και συνταιριάσματος φωνητικών χροιών ήσαν τα ντουέτα των δύο. Καλοί υπήρξαν στους πλαισιωτικούς ρόλους τους η υψίφωνος Χρύσα Μαλιαμάνη ως ταιριαστά νεανική Σοφί, ο βαθύφωνος Γιάννης Γιαννίσης ως αγαθός χηρεμένος πατέρας, ο βαρύτονος Νίκος Κοτενίδης ως υποψιασμένος σύζυγος Αλμπέρ, καθώς επίσης οι Νικόλαος Μαργαζιώτης και Μαρίνος Ταρναράς ως δίδυμο των πάντα πιωμένων φίλων Σμιτ και Γιόχαν κ.ά. Καλή μουσικά και σκηνικά ήταν η απόδοση της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ.

Ομως, ο «Βέρθερος» του Μασνέ περιέχει και απαιτητικές σελίδες με υψηλής ποιότητας, βαρύνουσες συμφωνικές όψεις, σελίδες των οποίων η επιτυχής απόδοση συνεισφέρει ενεργά στη συνοχή και τη ροή της μουσικής δραματουργίας. Αντιμέτωπος με τέτοιας συνθετότητας και τέτοιων αξιώσεων μουσικό υλικό ο Καναδός αρχιμουσικός Ζακ Λακόμπ διηύθυνε με ακρίβεια και σταθερό χέρι, με ευγένεια και αντίληψη, δίχως περιττούς μανιερισμούς, αντλώντας από την Ορχήστρα της ΕΛΣ θαυμαστά ισορροπημένο, πλούσιο σε εσωτερική λεπτομέρεια ήχο, ενώ ταυτόχρονα υποστήριξε αδιάλειπτα τους τραγουδιστές.