Ενας μαθητής του Θ. Κουρεντζή διευθύνει την ΚΟΑ

Στις 2/12/2022 η ΚΟΑ υπό τον Εκτορα Ταρτανή έδωσε μια αξιοσημείωτα καλή συναυλία στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής. Ο 35χρονος αρχιμουσικός γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Στουτγάρδη, σπούδασε σε Γερμανία και Αυστρία και από το 2014 μαθητεύει δίπλα στον Θεόδωρο Κουρεντζή.

Στην αίθουσα κυρίαρχη ήταν η παρουσία ομάδων από παιδιά σχολικής ηλικίας η ανυποψίαστη άγνοια των οποίων εκδηλώθηκε επανειλημμένα με ενθουσιώδη, άκαιρα χειροκροτήματα… Η συναυλία άφησε καλές εντυπώσεις, αφενός για την εύστοχη σύνθεση του προγράμματος που γεφύρωσε πρώιμο με ώριμο κλασικισμό, αφετέρου για το ενημερωμένο ερμηνευτικό στίγμα της. Στο πρώτο μέρος της ακούστηκαν η λονδρέζικη «Συμφωνία αρ.95» (1791/92) του Χάιντν και το «Κοντσέρτο για δύο πιάνα» (1779) του Μότσαρτ, στο δεύτερο η δημοφιλής «Συμφωνία αρ.5» του Μπετόβεν.

Για την εκτέλεσή τους ο Ταρτανής χρησιμοποίησε περιορισμένο κλιμάκιο της ορχήστρας, ενώ τοποθέτησε α΄ και β΄ βιολιά εκατέρωθεν του πόντιουμ, τσέλα και βιόλες στη μέση και κοντραμπάσα πίσω από τα β΄ βιολιά επιτυγχάνοντας μέγιστη ευκρίνεια του συμφωνικού ήχου. Επίσης διέπλασε τη φραστική των εγχόρδων αιχμηρά και με αθλητική σβελτάδα ενσωματώνοντας συνειδητά στο ακρόαμα κέρδη και διδάγματα της ιστορικής ερμηνευτικής. Στον Χάιντν τη διεύθυνσή του χαρακτήρισαν ήπιος, ρυθμικά αρθρωμένος ωστικός παλμός, νηφαλιότητα και μαθηματικής πιστότητας απόδοση του συντακτικού της γραφής, ενώ στον Μότσαρτ κυριάρχησαν καθαρότητα, κομψότητα, ακρίβεια και χορευτική ελαφράδα˙ οι «πολιτισμένες» αυτές ποιότητες ταίριαξαν ιδανικά στα μεγέθη έκφρασης του πρώιμου κλασικισμού.

Αντίθετα, τη διεύθυνση της συγκρουσιακής, επαναστατικής μπετοβενικής «Συμφωνίας αρ.5» όρισαν υψηλοί δραματικοί τόνοι, στιβαρότητα, επιθετικότητα, δριμύτητα και υπερβάλλουσα τραχύτητα˙ η τελευταία σε βαθμό που, παρά το μεθυστικά συναρπαστικό αποτέλεσμα, συμπίεσε στο όριο του μη αναγνώσιμου την εσωτερική συμφωνική διαλεκτική της μουσικής. Ισορροπώντας αβίαστα τα διαφορετικά μουσικοαισθητικά ανακλαστικά τους, η Αγάπη Τριανταφυλλίδη και ο 72χρονος Ουκρανογερμανός Πάβελ Γκιλίλοφ ερμήνευσαν το «Κοντσέρτο για δύο πιάνα, Κ.365» του Μότσαρτ συντονισμένα, με ακρίβεια, αίσθηση του ύφους και κυρίως απολαυστικό συνδυασμό ελαφράδας και κινητικότητας, που ανέδειξε το ευγενικό παιχνίδι των διαλόγων ανάμεσα στους δύο σολίστες και στις ωραίες αναδύσεις καθαρής μελωδίας.

Αφιέρωμα στον Ξενάκη

Στις 9/12/2022 η ΚΟΑ υπό τον αρχιμουσικό Νίκο Βασιλείου παρουσίασε στην ίδια αίθουσα ένα αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιάννη Ξενάκη (1922-2001). Το πρόγραμμα περιλάμβανε έργα Ξενάκη, Βαρέζ και Μεσιάν, στα οποία αντιπαρατέθηκε μάλλον αβασάνιστα το μουσικοαισθητικώς τελείως άσχετο «Κοντσέρτο για κιθάρα του Βόλου» του Μπρόουερ (1997). Η όλως ευπρόσδεκτη συναυλία πρόσφερε πολύτιμη ευκαιρία να ξανακούσει κανείς παιγμένα με ιδιαίτερη φροντίδα μείζονα εμβληματικά συμφωνικά έργα του πρώτου μεταπολεμικού μοντερνισμού.

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκαν δύο συνθέσεις γραμμένες ταυτόχρονα τη δεκαετία του ‘50: «Τα εξωτικά πουλιά» (1953/56) του Μεσιάν και οι «Μεταστάσεις» (1953/54) του Ξενάκη. Εφτά δεκαετίες μετά τις πρώτες εκτελέσεις τους και γνωρίζοντας όσα όχι λίγα -και απρόβλεπτα!- ακολούθησαν έκτοτε στην εξέλιξη της μουσικής, η εκ νέου ζωντανή ακρόασή τους λειτούργησε ως αναβάπτισμα στην επανεκκίνηση του μεταπολεμικού μουσικού πολιτισμού της Δύσης.

Κυρίως ανακάλεσε τη συνταρακτική εμπειρία της κομβικής στιγμής κατά την οποία κατατέθηκε πειστικά το δραστικά ριζοσπαστικό «παράδειγμα» νέων τρόπων ορισμού, γραφής και πρόσληψης της μουσικής: αποϊδεολογικοποιημένα, διαμεσολαβημένα από τα μαθηματικά, μέσω αρμονιών διαφορετικών από τις καθιερωμένες και κληρονομημένες. Τα δύο αυτά έργα, όπως επίσης τη σουίτα από τη μουσική για τις «Ικέτιδες» του Αισχύλου που συνέθεσε ο Ξενάκης για παράσταση στην Επίδαυρο (1964) και τις «Προσφορές» (1921) του Εντγκάρ Βαρέζ, διηύθυνε ο Βασιλείου καθαρά, με τεταμένη προσήλωση στη λεπτομέρεια της άρθρωσης, τη διάπλαση της φραστικής και των δυναμικών για τις τελείως διαφορετικές ηχητικές εκδιπλώσεις εκάστου.

Στην πραγματικά αριστουργηματική εκτέλεση των «Εξωτικών πουλιών» συνεισέφεραν αποφασιστικά οι ιδανικά σταθμισμένες, ακαριαίες στίξεις της ορχήστρας και βεβαίως το ασύλληπτης ποιότητας -ακριβές, σφιχτά αρθρωμένο, νευρώδες α λα Λιστ, λαμπερό- παίξιμο του Τίτου Γουβέλη. Αντιπαραβαλλόμενο προς όσα προηγήθηκαν και δοσμένο με μάλλον υπερμεγέθη ηχητική ενίσχυση για το σολιστικό όργανο, το ευανάγνωστου μελωδικού στίγματος κοντσέρτο του Μπρόουερ μοιραία ήχησε πολύ λιγότερο ενδιαφέρον παρά τη φροντισμένη απόδοσή του από τον πρώτο διδάξαντα, κιθαρίστα Κώστα Κοτσιώλη.