Η Βικτόρια Μούλοβα παίζει Μπετόβεν και 20ό αιώνα

Ενα εξαιρετικό, πολλαπλά ενδιαφέρον ρεσιτάλ μουσικής δωματίου έδωσε στο Μέγαρο Μουσικής στις 26/10/2022 η βιολίστρια Βικτόρια Μούλοβα, συνοδευόμενη από τον Σκoτσέζο πιανίστα Αλασντερ Μπίτσον.

Γνώριμη του αθηναϊκού φιλόμουσου κοινού από επανειλημμένες παλαιότερες εμφανίσεις της στο Μέγαρο Μουσικής αλλά και στο Φεστιβάλ Αθηνών, η 62χρονη Ρωσοβρετανή μουσικός συνδύασε στο πρόγραμμά της έργα κλασικού ρεπερτορίου και συνθέσεις του 20ού αιώνα, φέρνοντας τα μεν σε ερεθιστική αισθητική και νοηματική αντίστιξη προς τα δε.

Η βραδιά στην όχι κατάμεστη αίθουσα άφησε άριστες εντυπώσεις μουσικά και, επιπλέον, χαρακτηρίστηκε από την πλήρη απουσία των συνήθων οχλουσών παρεμβάσεων: ούτε άκαιρα χειροκροτήματα ανάμεσα στα μέρη των έργων, ούτε κουδουνίσματα από κινητά τηλέφωνα, ούτε θόρυβοι! Ηταν φανερό ότι το -φευ περιορισμένου μεγέθους!- ακροατήριο που αγόρασε εισιτήρια ήξερε τι θα άκουγε και πώς να συμπεριφερθεί σε μια συναυλία. Συμβαίνει κι αυτό!

Στο πρώτο μέρος ακούσαμε τις «Σονάτες για βιολί και πιάνο αρ. 4 και αρ. 7» του Μπετόβεν. Σε φανερή σύγκλιση αλλά και ισοτιμία σύμπραξης στην έκφραση, Μούλοβα και Μπίτσον πρόσφεραν ερμηνείες που χαρακτηρίστηκαν από αυστηρότητα, λιτότητα, απλότητα, καθαρότητα, σαφήνεια και έμφαση στην ουσία της μπετοβενικής γραφής. Το παίξιμό τους πρόβαλε οργανωμένο με άξονα εξαιρετική οικονομία εκφραστικών μέσων.

Απ’ αρχής μέχρι τέλους έρρευσε αβίαστο, δίχως να αποβαίνει νωθρό –ούτε επιτηδευμένα αργό, ούτε βιασμένα γοργό- ακριβές, με ιδιαίτερα φροντίδα στη λεπτομέρεια της άρθρωσης, ελεύθερο μανιερισμών, με ελάχιστο έως συγκρατημένο βιμπράτο στον ήχο του βιολιού. Οι εγγεγραμμένες στη μουσική αντιθέσεις και μεταπτώσεις αναδεικνύονταν ήπια με συγκρατημένη αιχμηρότητα φραστικής, αφήνοντας τη μουσική να μιλήσει μόνη της δίχως να την υπερφορτίζουν εκφραστικά, χαρακτηριστικό που προσέδωσε στο ακρόαμα βαθιά ειλικρίνεια και πειστικότητα.

Γενικά ήταν δύο θαυμάσιες ερμηνείες απολλώνειας διαύγειας, νηφαλιότητας αλλά και υποδόριου σφρίγους – εδώ θα τολμήσω να πω ότι θύμιζαν τον θρυλικό Οϊστραχ!-, τέτοιες που σπάνια έχουμε πλέον την ευκαιρία να απολαύσουμε. Θα ήταν παράλειψη να μην υπογραμμιστεί η ποιότητα της σύμπραξης του Μπίτσον από το πιάνο, ο οποίος, κινούμενος σε ίδιο μήκος κύματος με τη Μούλοβα –λιτότητα, σαφήνεια, στιβαρότητα, αυτοσυγκράτηση- εξασφάλισε στις ερμηνείες μοναδική πληρότητα έκφρασης.

Μετά το διάλειμμα ακολούθησαν δυο κομμάτια των μεταπολεμικών χρόνων, γραμμένα σε απόσταση 25 ετών, στα οποία η μουσική αντλεί το νόημά της από ευρύ φάσμα πολιτισμικών συμφραζομένων. Πρώτη ακούστηκε η νεανική σύνθεση του Ιάπωνα Τόρου Τακεμίτσου (1930-1996) «Distance de fée» («Τα περιτριγυρίσματα μιας νεράιδας», 1951), βασισμένη σε ποίηση Ιάπωνα σουρεαλιστή, μουσικά εμφανώς εγγεγραμμένη στο πεδίο επιδράσεων των Ντεμπισί και Μεσιάν. Από τον Τακεμίτσου η Μούλοβα πέρασε δίχως στάση στο «Fratres» («Αδελφοί») του Εσθονού Αρβο Περτ (γεν. 1935), σύνθεση αντιπροσωπευτική του ύφους μεσαιωνικοφανούς «Tintinnabuli» στο οποίο κατέληξε ο Περτ τη δεκαετία του ’70, εμβληματική του λεγόμενου «Ιερού μινιμαλισμού».

Γραμμένη αρχικά το 1977 δίχως πρόβλεψη συγκεκριμένης ενορχήστρωσης, σήμερα υφίσταται σε οκτώ εκδοχές για διάφορα σύνολα και εννιά για σόλο όργανο με διάφορες συνοδείες. Από αυτές παρουσιάστηκε αυτή για βιολί και πιάνο, που πρωτοπαίχθηκε στο φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ το μακρινό 1980 από τους Λετονούς Γκίντον και Ελενα Κρέμερ. Κατά τον συνθέτη στο «Fratres» «στιγμή και αιωνιότητα παλεύουν μέσα μας». Τακεμίτσου και Περτ παίχτηκαν τεχνικώς αψεγάδιαστα, με έμφαση στην εσωστρέφεια της έκφρασης και την πτητικότητα του ήχου, αποδίδοντας άριστα την «ακίνητη», ονειρική ατμόσφαιρα και τη στοχαστική/κατανυκτική διάθεση της μουσικής.

Η συναυλία ολοκληρώθηκε χαλαρωτικά με το ανάλαφρο, εκτενές «Rondo brilliant, D 895» που συνέθεσε ο Σούμπερτ το 1826 δυο χρόνια πριν από τον πρόωρο θάνατό του. Η πρωτορομαντικής αισθητικής και έκφρασης μουσική δόθηκε από τους δυο σολίστες ισορροπημένα, με έμφαση στην καθαρή εκτύλιξη της ευανάγνωστα συντεταγμένης μελωδίας, την απόδοση των δεξιοτεχνικών όψεων της γραφής και το σφρίγος του εμβατηριακού ρυθμικού υπόβαθρου. Απ’ αρχής μέχρι τέλους δέσποσαν η καθαρότητα της άρθρωσης και οι συγκρατημένες δυναμικές. Ανταποκρινόμενοι στο ενθουσιώδες χειροκρότημα του ακροατηρίου, Μούλοβα και Μπίτσον πρόσφεραν εκτός προγράμματος το αργό μέρος από τη «Σονάτα αρ. 5, της Ανοιξης» του Μπετόβεν.