Ο Vangelis τράβηξε για το... αστέρι του

Αν ο όρος «διεθνής καριέρα» έγινε τα τελευταία χρόνια ένα «μανατζερίστικο» στερεότυπο, συχνά κενό περιεχομένου, που μας κάνει τελικά να λειτουργούμε επιφυλακτικά, είναι γιατί προϋπήρξαν Ελληνες καλλιτέχνες οι οποίοι έβαλαν πάρα πολύ ψηλά τον πήχη στην παγκόσμια υποδοχή του έργου τους, στις βραβεύσεις και στην αναγνωρισιμότητα.

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ή απλά Vangelis, όπως τον ήξερε όλος ο πλανήτης, όχι μόνο έκανε διεθνή καριέρα, όχι μόνο είναι πολυβραβευμένος (το Οσκαρ Μουσικής που πήρε το 1982 για τους «Δρόμους της Φωτιάς» δεν ήταν παρά μόνο μία σπουδαία διάκριση σ’ έναν μακρύ κατάλογο βραβεύσεων ανάλογου κύρους), αλλά έφτασε μέχρι τα άστρα. Κυριολεκτικά. Ηδη το 1995, έξι χρόνια προτού το έργο του «Μυθωδία» να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑSΑ «2001: Οδύσσεια στον Αρη», ο Αστεροειδής της Κύριας Ζώνης 6354 βαφτίστηκε «6354 Vangelis» ως αναγνώριση εκ μέρους του Minor Planet Center της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης της μουσικής του προσφοράς και της αγάπης του για το διάστημα.

Και βέβαια αν υπάρχει «ελληνικό όνειρο» στα πρότυπα του αμερικανικού, τότε σίγουρα το ενσάρκωσε εκείνος, ένα παιδί γεννημένο στις 29 Μαρτίου του 1943 στην Αγριά του Βόλου, το οποίο στα 4 χρόνια του ξεκίνησε να συνθέτει στο οικογενειακό πιάνο και να πειραματίζεται με τους διαφορετικούς ήχους και παρέμεινε αυτοδίδακτος μουσικός, αργότερα πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής, της προγκρέσιβ ροκ και της άμπιεντ –αν και οι γνώστες του είδους επισημαίνουν πως η μουσική του δεν κατατάσσεται καν στην ηλεκτρονική μουσική καθώς η χρήση παραδοσιακών ελληνικών ηχοχρωμάτων, συμφωνικής μουσικής και τζαζ, την καθιστά μια αυτόνομη κατηγορία μόνη της. Γι’ αυτό και η είδηση του θανάτου του το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου από κορονοϊό σε νοσοκομείο της Γαλλίας, επιβεβαιωμένη χθες από το δικηγορικό γραφείο που τον εκπροσωπεί, έγινε δεκτή με εξίσου μεγάλη θλίψη και αφιερώματα σε όλο τον κόσμο. Ηταν 79 ετών.

Κι έτσι έκλεισε μια συναρπαστική καριέρα και μια συναρπαστική ζωή δεκάδων αξιοσημείωτων «επεισοδίων» που αν επιχειρούσαμε να τα... ταξινομήσουμε θα μιλούσαμε για τρεις μεγάλους κύκλους. Ο πρώτος είναι αυτός των νεανικών του χρόνων, της προγκρέσιβ ροκ και των πρώτων ξεχωριστών δημιουργιών λιγότερο με τους Forminx και κυρίως με τους Aphrodite’s Child. Ο δεύτερος είναι η σχέση του με το σινεμά και με σκηνοθέτες, όπως ο Κούνδουρος («Vortex - Το πρόσωπο της μέδουσας»), ο Γαβράς (του περίφημου «Αγνοούμενου»), ο Πολάνσκι («Τα Μαύρα Φεγγάρια του Ερωτα»), ο Ολιβερ Στόουν («Αλέξανδρος»), ο Ρίντλεϊ Σκοτ (και το κινηματογραφικό σημείο αναφοράς στο σινεμά επιστημονικής φαντασίας «Blade Runner»), ο Γιάννης Σμαραγδής («Ελ Γκρέκο» και «Καβάφης») κ.ά. Εδώ θα προσθέταμε και τον μεγάλο Μιχάλη Κακογιάννη, αλλά αυτή η συνεργασία είχε θεατρική αιτία, την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, στην Επίδαυρο, το 1983, με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παππά.

Ο τρίτος πάντως κύκλος αφορά τη σχέση του με τα διαστημικά ταξίδια που, εκτός από τη «Μυθωδία» το 2001 (με τη Μητροπολιτική Ορχήστρα του Λονδίνου, τον ίδιο στα αγαπημένα του κίμπορντ και σολιστικά μέρη που ερμήνευσαν οι κορυφαίες σοπράνο Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπατλ), καρποφόρησε, κατά παραγγελία της ΝΑSΑ και πάλι, το 2013 το πρωτότυπο μουσικό έργο που δημιουργήθηκε για να πλαισιώσει τη διαστημική αποστολή με το σκάφος Juno, στην εξερεύνηση του πλανήτη Δία και συνδύαζε ορχηστρικά μέρη, σολιστικά μέρη ερμηνευμένα από τη σπουδαία Ρουμάνα σοπράνο Αντζελα Γκεοργκίου αλλά και ήχους της εκτόξευσης. Αλλά και τον Νοέμβριο του 2014 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) πρότεινε στον Παπαθανασίου να συνθέσει τη μουσική για την πρώτη ιστορική προσεδάφιση στον κομήτη 67P και έτσι εκείνος συνέθεσε μια μουσική τριλογία (Αφιξη, Το ταξίδι του Philae και Το βαλς του Ροζέτα).

Ισως θα έπρεπε να προσθέσουμε και έναν τέταρτο κύκλο, μια κινηματογραφική «υποκατηγορία» στο έργο του που επισήμαινε τη σχέση του με τη φύση και προϋπήρξε της «διαστημικής» του ενασχόλησης: στα πρώτα του βήματα στο Παρίσι το 1973 ξεκίνησε μια επιτυχημένη συνεργασία με τον σκηνοθέτη Φρεντερίκ Ροσίφ για μία σειρά ντοκιμαντέρ για την άγρια φύση, λίγο προτού μεταβεί στο Λονδίνο κυκλοφόρησε το σόλο άλμπουμ Earth, ενώ αρκετά χρόνια αργότερα, το 1991, ανέλαβε τη σύνθεση μουσικής για τα ντοκιμαντέρ του περίφημου ωκεανογράφου Ζακ-Ιβ Κουστό.

Αν όμως έπρεπε να διαλέξουμε (απολύτως υποκειμενικά) ένα και μόνο έργο του, αυτό θα ήταν οι «Ωδές» του 1978, η δική του «ανάγνωση» δηλαδή πάνω σε παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια, με (συγκλονιστική) ερμηνεία της Ειρήνης Παππά –με την οποία συνεργάστηκαν ξανά το 1986 για τις «Ραψωδίες».