Μπραμς για την Ουκρανία

Στις 14/4/2022 παρακολουθήσαμε στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής συναυλία μουσικής δωματίου που διοργανώθηκε με προτροπή του Λεωνίδα Καβάκου και με υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στόχος της ήταν οι πόροι να διατεθούν για την ανοικοδόμηση του κατεστραμμένου μαιευτηρίου της βαλλόμενης Μαριούπολης στο πλαίσιο της πρόσφατα διατυπωμένης σχετικής πρωτοβουλίας της ελληνικής κυβέρνησης. Ας επισημάνουμε εδώ ότι από την ίδρυσή της το 1778 η πόλη αυτή έχει υπάρξει σημαντική εστία ελληνισμού της Αζοφικής.

Ωστόσο τις ημέρες πριν και μετά τη συγκεκριμένη συναυλία παρακολουθήσαμε μέσω διασταυρούμενων δημοσιεύσεων στα ΜΜΕ μια πολύ δυσάρεστη, περιττά και αμφίπλευρα βλαπτική αντιπαράθεση ανάμεσα στον διεθνούς φήμης Ελληνα βιολιστή και στα θεσμικά όργανα των μουσικών της ΚΟΑ και της ΕΣΟΕΡΤ. Διά των τελευταίων οι μουσικοί αρνήθηκαν με διάφορες αιτιάσεις να υλοποιήσουν την πρόταση του Καβάκου για άμεση διοργάνωση μιας από κοινού συναυλίας με τον ίδιο στόχο. Για τους πραγματικούς λόγους που οδήγησαν στην αντιπαράθεση -μουσικούς και εξωμουσικούς- ήδη γράφηκαν και λέχτηκαν πολλά, έμμεσα έως άμεσα, συγκαλυμμένα έως απερίφραστα˙ πολύ περισσότερα αντιλαμβανόμαστε όλοι.

Τελικά, αφού προηγουμένως οι δυο πλευρές επιδόθηκαν δημοσίως σε ανελέητο αλληλοσπαραγμό, φαίνεται ότι μάλλον μέτρησαν τις βλάβες και -αίφνης!- αποφάσισαν να τα βρουν. Ετσι ΚΟΑ και Καβάκος θα διοργανώσουν στις 4/6/2022 στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής μία από κοινού συναυλία υπό την αιγίδα της UNESCO, τα έσοδα της οποίας θα διατεθούν -γενικώς- για τα παιδιά πρόσφυγες από την Ουκρανία. Ολα καλά, λοιπόν, «περασμένα-ξεχασμένα»(;) που λέει και ο λαός˙ μόνο που όσα γράφτηκαν και διαβάστηκαν δεν ξεχνιούνται, μένουν….

Στις 14/4/2022 λοιπόν, στη σκηνή της ασφυκτικά γεμάτης μεγάλης αίθουσας του Μεγάρου, το ελληνικό ταλέντο περίσσεψε! Ο Καβάκος συνέπραξε με τρεις εκλεκτούς μουσικούς της νέας γενιάς: τον τσελίστα Τιμόθεο Γαβριηλίδη-Πέτριν, τον κορυφαίο βιολίστα της ΚΟΑ Ηλία-Ιωνα Λιβιεράτο και τον πιανίστα Βασίλη Βαρβαρέσο. Μαζί ερμήνευσαν δύο από τα ωραιότερα και συναισθηματικά πιο φορτισμένα κουαρτέτα με πιάνο του Μπραμς. Πρώτο παίχτηκε το εσωστρεφές και βαρύθυμο «Κουαρτέτο με πιάνο αρ.3» και ακολούθησε το «Κουαρτέτο με πιάνο αρ.1».

Λόγω της τεράστιας αίθουσας ο ήχος των τεσσάρων μουσικών διαχύθηκε, μείχτηκε και έφτασε στους ακρατές διαφορετικά απ’ ό,τι σε αίθουσα μουσικής δωματίου και σίγουρα πολύ διαφορετικά ανάλογα με τη θέση του καθενός. Οι τελειοθηρικά πλασμένες ερμηνείες των τεσσάρων μουσικών χαρακτηρίστηκαν από αψεγάδιαστη ορθοτονία, απόλυτη τεχνική άνεση (οποία ευλογία!), ακρίβεια, τέλειο και αβίαστο συντονισμό, καθώς επίσης από περίσσεια αδρεναλίνης. Αυτό ωστόσο που έκανε το ακρόαμα να ξεχωρίσει, καθιστώντας το μοναδικά συναρπαστικό ήταν το τεταμένο ηχητικό και εκφραστικό δίπολο ανάμεσα σε βιολί-πιάνο και τσέλο-βιόλα. Εγγεγραμμένη βεβαίως στη γραφή του Μπραμς αυτή η «σκηνοθεσία» της μουσικής δραματουργίας υπηρετήθηκε ιδανικά από τους τέσσερις μουσικούς. Αδιαμφισβήτητος ηγέτης της εκτέλεσης ο Καβάκος και μαζί του στο πιάνο ο Βασίλης Βαρβαρέσος διαπότισαν εξ αρχής τη μουσική με ορμητικό ωστικό παλμό, παίζοντας με νεύρο, ρυθμική στιβαρότητα, αιχμηρή φραστική και σβελτάδα.

Ως αντίλογος/απάντηση ο υπέροχα μελωδικός ήχος του τσέλου από τον Πέτριν και το αισθαντικά ρευστό παίξιμο της τονικά αψεγάδιαστης βιόλας του Λιβιεράτου όρισαν έναν αδιάλειπτα ενδιαφέροντα διάλογο, γεμάτο αντιθέσεις και μεταπτώσεις που υπηρέτησαν άριστα τον αυστηρό λυρισμό και το πάντα ελεγχόμενο πάθος του Μπραμς. Στοχευμένα σαφής ήταν απόδοση του χαρακτήρα εκάστου μέρους: στο αρ.3 το θλιμμένο, διαποτισμένο από αίσθηση τραγωδίας Allegro non troppo, το φευγαλέο, αγχωτικά καλπαστικό Scherzo, το γεμάτο αυτοπεποίθηση Allegro comodo˙ στο αρ.1 το αισθαντικού παλμού και ευγενούς πάθους εναρκτήριο Allegro, το αγχωτικά νευρικό, αβαρές Animato και βέβαια το διονυσιακού οίστρου Rondo alla zingarese. Μαγευτικά ήταν τα μελωδικά, υπερχειλίζοντος λυρισμού αργά μέρη αμφοτέρων. Ας προστεθεί επίσης ότι η διαφάνεια του ήχου, η σφιχτά εστιασμένη φραστική και η σοφά ζυγιασμένη οικονομία των δραματικών κορυφώσεων στήριξαν άριστα την πάντα παρούσα συμφωνική διάσταση της γραφής.

ΥΓ. Παρ’ ότι το κοινό του Μεγάρου (τελικά σημαίνει κάτι αυτό σήμερα;) έχει ανανεωθεί και εμπλουτιστεί, πολλοί έσπευδαν να χειροκροτήσουν ενθουσιωδώς και ανυποψίαστα μετά από κάθε μέρος των δύο κουαρτέτων…