Η μεγάλη κυρία του πιάνου, Ελισάβετ Λεόνσκαγια

Την Ελισάβετ Λεόνσκαγια, μία από τις τελευταίες πραγματικά μεγάλες κυρίες του πιάνου, φιλοξένησε η ΚOA σε συναυλία υπό τον καλλιτεχνικό της διευθυντή Λουκά Καρυτινό στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής (1/4/2022). Γεννημένη στη Γεωργία από Ρώσους γονείς πολωνικής και εβραϊκής καταγωγής, κάτοικος και υπήκοος Αυστρίας εδώ και περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες, η 77χρονη πιανίστρια αναμετρήθηκε με το κολοσσιαίων διαστάσεων και απαιτήσεων «Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2» του Μπραμς, επαληθεύοντας στο ακέραιο τη φήμη της. Απ’ αρχής μέχρι τέλους ηγήθηκε της εκτέλεσης.

Εκτελώντας ένα κοντσέρτο τεράστιας διάρκειας, η στιβαρή γραφή του οποίου θέτει συνεχώς τον σολίστα αντιμέτωπο με μια μεγάλη ορχήστρα με αξιώσεις παρουσίας και θηριώδεις εξάρσεις δυναμικής, η έμπειρη Λεόνσκαγια ουδέποτε φάνηκε να ωθείται στα όρια των δυνατοτήτων της. Δίχως απώλειες σε εκφραστική ευγένεια, επιστράτευσε τεράστιο εύρος δυναμικής στον ήχο, κρατώντας με άνεση τον πρώτο λόγο ακόμη και στις θορυβωδέστερες αναμετρήσεις της με την ΚΟΑ. Το ξεδίπλωμα της φραστικής διέθετε ρωμαλέο σφρίγος, μυώδη άρθρωση και, ταυτόχρονα, σαγηνευτικό πλούτο διαβαθμίσεων έντασης και αποχρώσεων, προσδίδοντας στο παίξιμο πλούτο και πολιτισμένο συναίσθημα που εκτεινόταν από τις πλέον χαμηλόφωνες, τρυφερές, επιτηδευμένα «διστακτικές» διατυπώσεις έως στιβαρούς βρυχηθμούς που προκαλούσαν δέος. Συνοδεύοντας μια πιανίστρια τέτοιου διαμετρήματος, Καρυτινός και ΚOA έπαιξαν σε πλήρη εγρήγορση, με αμεσότητα και αθλητική εξωστρέφεια.

Η συναυλία ξεκίνησε με τη «Συμφωνία αρ. 1» (1925) του Σοστακόβιτς, αριστοτεχνικό συμφωνικό πρωτόλειο στο οποίο αναγνωρίζουμε τις ποικίλες καταβολές και -εν σπέρματι- όλες τις εκφραστικές συνιστώσες της μουσικής γλώσσας του μελλοντικού κορυφαίου Σοβιετικού δημιουργού. Παρά την επιτηδευμένη ελαφράδα του, πρόκειται για τεχνικά και ερμηνευτικά ιδιαίτερα απαιτητικό έργο. ΚOA και Καρυτινός ανταποκρίθηκαν επιτυχημένα και με άνεση, κυρίως στις ρομαντικών καταβολών όψεις των δύο τελευταίων μερών: τις πλατιές ελεγειακές μελωδίες, τις απότομες μεταπτώσεις, τις βίαιες κορυφώσεις. Αντίθετα, δυσκολεύτηκαν να υποστηρίξουν με τον δέοντα υποδόριο συνεκτικό ειρμό το παιγνιώδες, πειρακτικό πνεύμα, τη λαμπερή ενορχήστρωση που αξιοποιεί στο έπακρο τις ηχητικές χροιές κάθε οργάνου και τους σύνθετους, σβέλτους ρυθμούς των δύο πρώτων μερών.

Ο Φρανκ Μπέεμαν διευθύνει την ΚOA

Στις 11/3/2022, στην ίδια αίθουσα, η ΚOA υπό τον γνώριμο στο αθηναϊκό κοινό Φρανκ Μπέερμαν έδωσε μια έκδηλα άνιση αλλά και ενδιαφέρουσα συναυλία αφιερωμένη στον Ιγκορ Στραβίνσκι. Πρώτο ακούσαμε το περίφημο «Κοντσέρτο Ντάμπαρτον Οουκς» (1938) για 16 όργανα, μία από τις τυπικά νεοκλασικές, περίτεχνα πολυρρυθμικές συνθέσεις του Ρώσου συνθέτη. Εργο εγκεφαλικό, εξεζητημένα μοντερνιστικής γραφής, απαιτεί μουσικούς-σολίστες βαθιά εξοικειωμένους με το ρεπερτόριο και τους τρόπους του μεσοπολεμικού μοντερνισμού. Παρότι ελεύθερη λαθών και με ασυζητητί ωραίες σημειακές συνεισφορές κυρίως από τους πνευστούς, η εκτέλεση της ΚOA δεν διέθετε ούτε την άνεση ούτε τον απαιτούμενο συνεκτικό συντονισμό ώστε να προσδώσει στο έργο την επιτηδευμένα παιχνιδιάρικη ελαφράδα που συνιστά κύριο χαρακτηριστικό του.

Ακολούθησε το «Κοντσέρτο για κόρνο αρ. 2» (1942) του Ρίχαρντ Στράους με σολίστα τον Στέφαν Ντορ, κορυφαίο κορνίστα της Φιλαρμονικής του Βερολίνου. Αν και γραμμένο μεσούντος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, το δεξιοτεχνικά απαιτητικό κοντσέρτο «κοιτά» προς τον ρομαντικό 19ο αιώνα. Μουσικός αδιαφιλονίκητα ύψιστου διαμετρήματος, ο Ντορ πρόσφερε μια θαυμάσια ανάγνωση της σολιστικής παρτιτούρας, με κύριο χαρακτηριστικό τον αισθησιακά πτητικό, αιθέριο ήχο του οργάνου και τη μαλακή, ευλύγιστη, αλλά πάντα καθαρή άρθρωση. Ωστόσο, δεν είχε από την ΚOA ανάλογου επιπέδου συνομιλητή, καθώς η ανέμελα φλύαρη ροή της φραστικής του κοντσέρτου απαιτεί από την ορχήστρα συνεχή άκρα εγρήγορση αλλ’ όμως -δύσκολα πράγματα!- να κρατιέται σε καθαρά συμπληρωματικό/υποστηρικτικό ρόλο. Ολο το δεύτερο μισό της συναυλίας κάλυψε η «Συμφωνία αρ. 3, του Ρήνου» του Σούμαν.

Καταφανώς καλά εξοικειωμένοι με το έργο, τόσο η ΚOA όσο και ο Γερμανός αρχιμουσικός συνεργάστηκαν αρμονικά σε μια ωραία, ισορροπημένα αρθρωμένη ερμηνεία, η οποία συνδύασε σε θαυμαστή διαπλοκή την ανάδειξη της ρευστής μελωδικής φραστικής με τον σφριγηλό, κυματιστά ρυθμικό παλμό. Ηταν μία από τις σπάνιες φορές που η νευρώδης, υπογείως τεταμένη συμφωνική γραφή του Σούμαν ήχησε τόσο μεθυστικά διαποτισμένη από ευφορία, σε απολαυστικά νηφάλια ροή, ωθούμενη σε γεμάτες ανάταση εκτονωτικές κορυφώσεις.