Ξανακούγοντας Μάντζαρο με επικαιροποιημένα ανακλαστικά

Στις 25/2/2022 η ΚΟΑ υπό τον Σπύρο Προσωπάρη αφιέρωσε μια συναυλία στον Νικόλαο Χαλικιόπουλο Μάντζαρο (1795-1872) με αφορμή τη φετινή επέτειο των 150 χρόνων από τον θάνατό του.

Το πρόγραμμα περιελάμβανε φωνητικές και ενόργανες συνθέσεις από τη λιγότερο γνωστή, πρώιμη δημιουργική περίοδο του Κερκυραίου μελοποιητή του Εθνικού Υμνου. Οι πρώτες ήταν αυτοτελείς άριες κοντσέρτου και αποσπάσματα από την κωμική όπερα «Don Crepuscolo» (1815).

Οι δεύτερες ήταν κυρίως «Σινφόνιες», δηλαδή αυτόνομες ενόργανες συνθέσεις στο ύφος αυτών που γράφονταν ως εισαγωγές σε όπερες ή καντάτες στην Ιταλία την εποχή του μπαρόκ αλλά και μέχρι τον πρώιμο 19ο αιώνα. Παρουσιάστηκαν η «Σινφόνια αρ. 1, Di genere orientale» (ενορχήστρωση Τζον Θόρνλεϊ), η «Σινφόνια» από την καντάτα «Ο Οδυσσέας στα Ηλύσια Πεδία», η «Σινφόνια αρ. 9» και η «Μεγάλη Στρατιωτική Σινφόνια», στις οποίες προστέθηκε η «Ρομάντσα για τρομπέτα και πιάνο» (ενορχηστρώσεις Σπύρου Προσωπάρη).

Αρχικά γραμμένες για πληκτροφόρο, οι τρεις «Σινφόνιες» του Μάντζαρου παρουσιάστηκαν σε τωρινές αλλά προσαρμοσμένες στο ιστορικό ύφος της εποχής ενορχηστρώσεις. Συνακόλουθα, παρότι αυτές σαφώς υπερέβαλλαν ως προς το μέγεθος της αξιοποιούμενης ορχήστρας, το άκουσμά τους ήχησε οικεία «ιταλικό», συγγενές (αλλά όχι αποκλειστικά) προς το ανάλαφρο, φραστικά στιλιζαρισμένο ύφος του Ροσίνι.

Με εξαίρεση, ίσως, τον «Don Crepuscolo», κανένα από τα έργα της συναυλίας δεν είναι σήμερα πλέον διαθέσιμο στην τρέχουσα εμπορική δισκογραφία του CD˙ οι παλαιότεροι θα θυμούνται ηχογραφήσεις των «Σινφονιών» από το σύνολο πνευστών «Νικόλαος Μάντζαρος» και ίσως είχαν αποκτήσει εκείνες των αριών κοντσέρτου στις εκδόσεις του Ιόνιου Πανεπιστημίου.

Ετσι, για τους πιο ψαγμένους φιλόμουσους, αυτούς των οποίων η μουσική απόλαυση ενισχύεται επινοηματοδοτούμενη από εξωμουσικά συμφραζόμενα, οι ακροάσεις πρόσφεραν μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εμπειρία ζωντανής γνωριμίας με το ακόμη απρόσιτο πεδίο μουσικής διεπαφής και δημιουργικής επικονίασης ανάμεσα στην Ιταλία των Μπελίνι, Ντονιτζέτι, Ροσίνι (δηλαδή της εποχής του Μπετόβεν) και τα Επτάνησα των πρώτων δεκαετιών του 1800. Την εποχή αυτή, η «ιταλική/ευρωπαϊκή» φωνητική μουσική του Μάντζαρου (μελοποιώντας, μάλιστα, για πρώτη φορά ελληνικό κείμενο) φανερώνει σαφώς σε ποια πολιτιστική σφαίρα διανοούνται το μέλλον των Ελλήνων οι Επτανήσιοι δημιουργοί.

Ο 43χρονος Κερκυραίος αρχιμουσικός Σπύρος Προσωπάρης, σφαιρικά ολοκληρωμένες ερμηνείες του οποίου είχαμε ευκαιρία να πρωτακούσουμε την περίοδο της σκληρής καραντίνας σε διαδικτυακή συναυλία της ΚΟΑ, διέπλασε ωραίες και κυρίως στιλιστικά εύστοχες αναγνώσεις των «Σινφονιών»: με συντακτικό φροντισμένα αρθρωμένο μέσω υπογραμμισμένων μεταπτώσεων ταχυτήτων και εύστοχα χρονισμένων στίξεων, με αιχμηρά διαπλασμένη φραστική, προσεγμένες σημειακές παρεμβάσεις των πνευστών, ωραίες εμβατηριακές φάσεις. Η διεγερτικά ευφρόσυνη «Σινφόνια αρ. 9» χάρισε μοναδική απόλαυση, ενώ στη «Ρομάντσα» γοήτευσε το μελωδικό σόλο του τρομπετίστα Γιάννη Καραμπέτσου.

Οι εκτελέσεις των φωνητικών έργων ήταν καλές αλλά τοπικά άνισες. Την άρια κοντσέρτου «Come augellin che canta» και την καντάτα «L’ Aurora» τραγούδησε η υψίφωνος Ρόζα Πουλημένου. Η ερμηνεία της φανέρωσε άριστη γνώση του στίγματος της μαντζάρειας μουσικής, ωστόσο από τη φωνητική της επίδοση έλειψε η αυτονόητη για τέτοια γραφή «ροσίνεια» δεξιοτεχνική άνεση.

Τα δύο εκτενή αποσπάσματα από την κωμική όπερα «Don Crepuscolo» ερμήνευσε ωραία ο βαρύτονος Παναγιώτης Πράτσος με υγιή, φρέσκια φωνή, τεχνικά άρτιο τραγούδι και ταιριαστά στιλιζαρισμένο, μπουφόνικο ήθος. Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην επισημάνουμε τις εκτεταμένες, σωστού χρονισμού, καλαίσθητα μελωδικές συνεισφορές μεμονωμένων σολιστικών οργάνων στις καντάτες: το α λα Σπορ σόλο του βιολιού, τα σόλι από φλάουτο, τσέλο, κλαρινέτο, όμποε, πίκολο. Γενικότερα, με δεδομένη τη σπανιότητα παρουσίασης από την ΚΟΑ μουσικών από το ιδιαίτερο μεταίχμιο κλασικισμού/ρομαντισμού, τέτοια ακούσματα είναι ασυζητητί ευπρόσδεκτα!

Η συναυλία άνοιξε με την πρώτη εκτέλεση από την ΚΟΑ του πασίγνωστου φοξ-τροτ για ορχήστρα «Ο πρόεδρος χορεύει» του Αμερικανού Τζον Ανταμς, με το οποίο αυτός ξεκίνησε να δουλεύει τη σύνθεση της όπεράς του «Ο Νίξον στην Κίνα» (1987).

Πρόκειται για μια θαυμαστής μαθηματικής καθαρότητας άσκηση μινιμαλιστικής ρυθμικομελωδικής επεξεργασίας και αριστοτεχνικής μουσικής αναπόλησης, η οποία ακούστηκε σε ενδιαφέρουσα, στιλιστικά πρωθύστερη αντιπαράθεση προς το α λα Ροσίνι μηχανιστικό ρυθμικομελωδικό στίγμα της μουσικής του Μάντζαρου.