Ο Τσαϊκόφσκι θέλει τον λυγμό του…

Αρτια προετοιμασμένη και ενδιαφέρουσα από άποψη ρεπερτορίου ήταν η συναυλία που έδωσε η ΚΟΑ στις 21/1/2022 στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής υπό τη διεύθυνση του Πολωνού αρχιμουσικού Πάβελ Κότλα. Η συναυλία με τίτλο «Μοιραίες έλξεις» (!;) ήταν ταυτόχρονα αφιέρωμα στα 200 χρόνια από τη γέννηση του Γάλλου συνθέτη Σεζάρ Φρανκ (1822-1890). Ευτυχώς, αντί για τη μοναδική «Συμφωνία» του, την οποία το αθηναϊκό σύνολο έχει παίξει αναρίθμητες φορές τα τελευταία χρόνια, η επέτειος τιμήθηκε με τον «Καταραμένο κυνηγό» (1882), σύνθεση άλλοτε δημοφιλή που, όμως, είχαμε να ακούσουμε ζωντανά πολύ καιρό.

Πρόκειται για κομμάτι εμπνευσμένο από τη μακροσκελή, αφηγηματική «γκοθ» μπαλάντα «Ο άγριος κυνηγός» του Γερμανού Γκότφριντ Μπίργκερ (1747-1794). Το συμφωνικό ποίημα του 60χρονου Φρανκ διαθέτει καλογραμμένη, τυπικά ρομαντική μουσική, αρθρωμένη με σαφή δραματουργία στην οποία το έντονο στοιχείο Καθολικού ευσεβισμού αντιπαρατίθεται βίαια με το α λα Μπερλιόζ δαιμονικό στοιχείο. Από την ΚΟΑ δόθηκε δυναμικά και τεταμένα, με σφιχτή, αιχμηρή άρθρωση και πιεστικό ωστικό παλμό, ενώ λαμπερές ήσαν οι κρίσιμες συνεισφορές από τα χάλκινα πνευστά.

Ακολούθησε το εκτενές «Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα» που συνέθεσε ο Μιχαήλ Τραυλός (γενν.1950) το 2015 για τη φλαουτίστρια σύζυγό του Ιβόνα Γκλίνκα, ταλαντούχα Πολωνή μουσικό που έχουμε ακούσει πολλές φορές στο παρελθόν σε συναυλίες υπό τον Θόδωρο Αντωνίου. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 2019 στη Μολδαβία από την ίδια, υπό τη διεύθυνση του Πάβελ Κότλα. Η πρώτη εκτέλεσή του από την ΚΟΑ με τους ίδιους συντελεστές αποκάλυψε μια ενδιαφέρουσα αλλά κάπως προβληματική σύνθεση.

Το έργο είναι γραμμένο για μεγάλη ορχήστρα, διατυπωμένο με γραφή γεμάτη δράση και πληθωρική, αριστοτεχνικά επεξεργασμένη ενορχήστρωση. Διαθέτει ουκ ολίγες σελίδες αιθέριου λυρισμού. Το άκουσμά του έχει ευανάγνωστα μοντερνιστικό στίγμα και πολυσυλλεκτικές καταβολές/αναφορές σε «κλασικούς» του 20ού αιώνα (Ντεμπισί, Λίγκετι κ.λπ.) δίχως, ωστόσο, να αφήνει σαφές στίγμα. Δεξιοτεχνική, ιδιαίτερα απαιτητική ήταν η γραφή για το φλάουτο, το οποίο, όμως, συχνά βρισκόταν σε συνήχηση προς τον πλήρη όγκο της ορχήστρας και κυρίως προς τα πνευστά. Το αποτέλεσμα ήταν είτε ότι χανόταν η ευκρίνεια και η συνέχεια της φραστικής του (ακυρώνοντας τον κοντσερτάντε χαρακτήρα του όλου) είτε δεν ακουγόταν καθόλου… Σαγηνευτικά ατμοσφαιρικό ήταν το «γιαπωνέζικης» αισθητικής μέρος ελεύθερης δεξιοτεχνίας (cadenza) στο μέσο του κοντσέρτου, όπως επίσης το αργό μέρος του όπου το φλάουτο επιδίδεται σε στοχαστικούς, αιθέρια ρευστούς μονολόγους, συνοδευόμενο μόνον από τα έγχορδα. Ενα ενδιαφέρον, γοητευτικό έργο που, σίγουρα, θα αναδειχθεί πολύ καλύτερα όταν ηχογραφηθεί σε στούντιο.

Η συναυλία ολοκληρώθηκε με την τετραμερή «Συμφωνία αρ.4» (1877/78) του Τσαϊκόφσκι, που επίσης είχε να ακουστεί καιρό. Πρόκειται για καθαρόαιμα ρομαντικό έργο, με πλούσια, ευρηματικά γλαφυρή γραφή και χυμώδη, αριστοτεχνικά αξιοποιούμενη ενορχήστρωση που υπηρετεί μια τυπικά τσαϊκόφσκεια συγκρουσιακή δραματουργία με άξονα το σκοτάδι της απόγνωσης για την ανέφικτη ευτυχία. Επωφελούμενος τα μέγιστα από την εγρήγορση των μουσικών, ο Κότλα διηύθυνε την ΚΟΑ με σιδερένια πυγμή, διαπλάθοντας ένα ακρόαμα απαρέγκλιτης πειθαρχίας, ακρίβειας, συντονισμού και υπολογισμένα οργανωμένων κορυφώσεων δυναμικής.

Το αποτέλεσμα διέθετε άριστη σαφήνεια άρθρωσης και αφηγηματικό ειρμό δίχως χάσματα. Επιπλέον, εξυπακούεται ότι ο αρχιμουσικός αξιοποίησε στο έπακρο τις θαυμάσιες συνεισφορές των χάλκινων και ξύλινων πνευστών, τόσο στα στεντόρειας ρητορείας ακραία μέρη όσο και στο λυρικό, αργό μέρος. Ωστόσο, πίσω από αυτή την τεχνική τελειότητα -ή μάλλον ακριβώς επειδή αυτή ήχησε δεδομένη, ενώ η στρατιωτικής πειθαρχίας διεύθυνση του Κότλα άφηνε ελάχιστα χρονικά περιθώρια- έλειψε η έκφραση της απόγνωσης και της πίκρας για την αέναα διαφεύγουσα ευτυχία.

Ειδικά η εκφορά του επιτηδευμένα ξέπνοου, θλιμμένου βαλς των εγχόρδων στο εκτενές πρώτο μέρος πρόβαλε αμέτοχη. Παρ’ ότι δε, στη συνέχεια, το παίξιμο «αγρίεψε» ταιριαστά, ουδέποτε αυτό προσέλαβε την εσωτερική πλαστικότητα και τις λεπτές, ριψοκίνδυνα ζυγιασμένες αποκλίσεις/διακυμάνσεις της δυναμικής και των ταχυτήτων που διαποτίζουν το ακρόαμα με συναισθηματική πειστικότητα.

ΥΓ.: Στην επέτειο του Φρανκ γιατί να μην ξανακούσουμε ζωντανά, με κάποιον από τους τόσους ικανούς Ελληνες σολίστες, τις «Συμφωνικές παραλλαγές για πιάνο και ορχήστρα»;